Της Αναστασίας Στανίτσα,
Στις μέρες μας ολοένα και περισσότερο παρατηρείται η τέλεση εγκλημάτων που στρέφονται κατά του εννόμου αγαθού της ζωής, όπως αυτό της ανθρωποκτονίας, της ανθρωποκτονίας κατ’ απαίτηση, της συμμετοχής σε αυτοκτονία, της ανθρωποκτονίας από αμέλεια καθώς και της παιδοκτονίας. Το έγκλημα της παιδοκτονίας, όπως διαμορφώνεται στο Άρθρο 303 ΠΚ, στο Δέκατο Πέμπτο Κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα, στα Εγκλήματα κατά της ζωής και προσβολές του εμβρύου, είναι ένα μη γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα, καθώς δεν θεμελιώνει για πρώτη φορά αξιόποινο, αλλά το μειώνει σε σχέση με αυτό του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας 299ΠΚ, που προσβάλλει το έννομο αγαθό της ζωής. Ειδικότερα, το έγκλημα της παιδοκτονίας (303 ΠΚ) επισύρει την ποινή της κάθειρξης έως δέκα έτη, ενώ το έγκλημα της ανθρωποκτονίας με δόλο στη βασική του μορφή, της παραγράφου 1 του άρθρου 299ΠΚ, επισύρει την ποινή της ισόβιας κάθειρξης.
Πιο συγκεκριμένα, το έγκλημα της παιδοκτονίας 303ΠΚ οριοθετείται ως εξής: «Μητέρα που με πρόθεση σκότωσε το παιδί της κατά ή μετά τον τοκετό, αλλά ενώ εξακολουθούσε ακόμη η διατάραξη του οργανισμού της από αυτόν, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη». Τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος της παιδοκτονίας είναι αυτά της «μητέρας», «που σκότωσε το παιδί της», «κατά ή μετά τον τοκετό». Επομένως, είναι ένα ιδιαίτερο έγκλημα που μπορεί να τελεστεί μόνο από τη «μητέρα» κι όχι από οποιονδήποτε δράστη, κι επομένως διακρίνεται από το κοινό έγκλημα. Έπειτα, στρέφεται «κατά του παιδιού της», το οποίο απαιτείται να έχει εμφανιστεί –έστω κατά ένα μέρος του— στον εξωτερικό κόσμο, καθώς τότε θεωρείται ότι υφίσταται η ανθρώπινη ζωή. Διαφορετικά, οποιαδήποτε άλλη βλαπτική ενέργεια συνιστά προσβολή που στρέφεται κατά του εμβρύου κι οριοθετείται στα άρθρα 304ΠΚ κι επόμενα.
Στη συνέχεια, απαραίτητο στοιχείο είναι να τελείται η πράξη της προσβολής του εννόμου αγαθού, «κατά ή μετά το τοκετό κι ενώ εξακολουθεί ακόμη η διατάραξη του οργανισμού από αυτόν». Ο νομοθέτης, δηλαδή, στην περίπτωση αυτή, στηρίζεται σε ένα αμιγώς βιολογικό στοιχείο, που επιφέρει ταυτόχρονα και τη μειωμένη ενοχή της γυναίκας, τον τοκετό και τη διατάραξη που προκαλεί αυτός στον γυναικείο οργανισμό. Πρόκειται για ένα αμάχητο τεκμήριο μειωμένου καταλογισμού (αξιολογικό στοιχείο). Επομένως, σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι αν αποφασίσει και τελέσει την πράξη της προσβολής έναντι κάποιου άλλου παιδιού της ή τρίτου, κατά το χρονικό σημείο του τοκετού ή μετά από αυτόν, η μητέρα θα τελεί μεν το έγκλημα της ανθρωποκτονίας 299ΠΚ, θα λαμβάνεται υπόψη, όμως, και το βιολογικό στοιχείο του τοκετού, που επιφέρει μειωμένο καταλογισμό, λόγω διατάραξης της συνείδησης βάσει του 36 ΠΚ.
Εν συνεχεία, είναι σημαντικό να προσδιοριστεί ο χρόνος τέλεσης της αξιόποινης πράξης της παιδοκτονίας, καθώς είναι αδιάφορος ο χρόνος απόφασης αυτής. Δηλαδή, η μητέρα τελεί το έγκλημα του 303ΠΚ, ακόμα κι αν έχει αποφασίσει να τελέσει το έγκλημα και πριν τον τοκετό κι όχι κατά τη διάρκεια ή μετά από αυτόν. Θεωρείται ότι το γεγονός του ότι κυοφορεί για αρκετό χρονικό διάστημα είναι σημαντικό για να επιφέρει τον μειωμένο καταλογισμό της. Απαραίτητο, όμως, είναι η πράξη της προσβολής της ζωής από τη μητέρα να τελείται εντός της διάρκειας του τοκετού ή μετά από αυτόν. Η τέλεση σε οποιοδήποτε μεταγενέστερο σημείο συνιστά επιβαρυντική περίσταση και θεμελιώνει το έγκλημα της ανθρωποκτονίας του 299ΠΚ.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση που το έγκλημα της παιδοκτονίας τελείται μετά τον τοκετό κι εφόσον εξακολουθεί η διατάραξη του οργανισμού από αυτόν θα πρέπει να εξετάζεται κάθε φορά το στοιχείο αυτό, καθώς δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο χρονικό σημείο που μπορεί να οριοθετηθεί και μπορεί να παραλλάσσει από γυναίκα σε γυναίκα. Σύμφωνα με τη νομολογία και σε αντίθεση με τον Ποινικό Νόμο του 1834, στον οποίο οριζόταν ότι μπορεί να τελεστεί μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες από την ολοκλήρωση του τοκετού, έχει γίνει δεκτό το χρονικό διάστημα της διατάραξης του οργανισμού από επτά έως δέκα μέρες από την ολοκλήρωση του τοκετού.
Ως προς την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της παιδοκτονίας απαιτείται δόλος οποιουδήποτε βαθμού (άμεσος α’ ή β’ βαθμού, κι ενδεχόμενος, όπως υποδηλώνεται από τη χρήση του όρου «με πρόθεση»), ο οποίος πρέπει να καλύπτει όλα τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης. Διαφορετικά, αν υπάρχει έλλειψη γνωστικής και βουλητικής κάλυψης, έστω κι ως προς ένα στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης, τότε δεν θεμελιώνεται η υποκειμενική υπόσταση και δεν υπάρχει έγκλημα.
Εν κατακλείδι, η παιδοκτονία είναι ένα έγκλημα το οποίο παρατηρείται έντονα τα τελευταία έτη στη χώρα μας και για την καταπολέμησή του απαιτείται η έγκυρη διάγνωση και διαπίστωση οποιασδήποτε διατάραξης της συνείδησης, καθώς και ψυχικής ασθένειας. Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών από την Πολιτεία, τόσο πριν όσο και μετά τον τοκετό, είναι απαραίτητη για τη μητέρα, προκειμένου να αισθανθεί ασφάλεια και να αντιληφθεί τη βοήθεια που της παρέχεται σ’ αυτό το δύσκολο ταξίδι της μητρότητας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ελισάβετ Συμεωνίδου-Καστανίδου, Εγκλήματα κατά προσωπικών αγαθών, 4η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2020.
