Του Αποστόλη Ζαχαρή,
Εύρος προσοχής (attention span) είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο παραμένει κανείς συγκεντρωμένος σε μια δραστηριότητα προτού διασπαστεί η προσοχή του. Η διάσπαση προσοχής συνεπάγεται με την αβίαστη στροφή σε κάποια άλλη δραστηριότητα ή οποιοδήποτε άλλο ερέθισμα. Πρόκειται, λοιπόν, για μια ικανότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου, η οποία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το προσωπικό ενδιαφέρον, η ηλικία, η κόπωση ή η φασαρία που επικρατεί στον χώρο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ο χρόνος αυτός είναι αισθητά μειωμένος στις περισσότερες ηλικίες, κάτι το οποίο όχι μόνο έχει λογική εξήγηση, αλλά και απτές συνέπειες.
Η περιορισμένη διάρκεια συγκέντρωσης δεν είναι ένα καινούργιο χαρακτηριστικό: πάντοτε οι άνθρωποι μετά από λίγη ώρα, η οποία διαφέρει από ηλικία σε ηλικία, συνήθως χάνουν την προσοχή τους. Έτσι λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Γιατί, τότε, παρατηρείται στην εποχή μας το μικρότερο attention span; Πρώτα από όλα, γιατί οι ρυθμοί στους οποίους ζούμε είναι πιο γρήγοροι. Από την ώρα που ξυπνάμε μέχρι την ώρα που πάμε για ύπνο, τρέχουμε να «προλάβουμε» τις υποχρεώσεις μας. Μαθητές, φοιτητές, γονείς και εργαζόμενοι ζουν μια αγχωτική ρουτίνα, με αποτέλεσμα να μην εφιστούν την απόλυτη προσοχή τους σε κάθε δραστηριότητά τους, σκεπτόμενοι τις επόμενες.
Επιπλέον, αρνητικά επιδρά και η συνεχής έκθεση σε μια οθόνη, μιας και το κινητό τηλέφωνο αποτελεί προέκταση του χεριού μας, με πρώτες τις ειδοποιήσεις που δεν σταματούν να χτυπάνε και να αποσπούν τακτικά την προσοχή. Έπειτα, στο κινητό μας υπάρχουν αρκετές εφαρμογές, ώστε να μας καθηλώνουν για περισσότερο χρόνο από ό,τι θα έπρεπε. Αφού δούμε τις τελευταίες δημοσιεύσεις και απαντήσουμε στα μηνύματά μας στο Instagram, ακολουθεί ένα «σκρολάρισμα» στο TikTok, το οποίο δεν διαρκεί ποτέ όσο βάζουμε στόχο, αφού τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εθίζουν τον χρήστη. Πόσο σύνηθες είναι πλέον να βλέπουμε μια σειρά ή ένα βίντεο στο YouTube ενώ κάνουμε κάτι άλλο ταυτόχρονα; Αυτές οι συνήθειες, όσο αθώες κι αν φαίνονται, είναι ένας από τους λόγους που η πλειοψηφία δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί σε ένα μόνο αντικείμενο! Μάλιστα, το φαινόμενο αυτό παρατηρείται και σε παιδιά νηπιακής ηλικίας, αφού οι γονείς τα αφήνουν να περνούν πολλές ώρες μπροστά σε μια οθόνη, για να απαλλαχθούν από την όποια φασαρία, χωρίς να σπαταλήσουν χρόνο σε κάποια ποιοτική εναλλακτική.
Το συρρικνωμένο εύρος προσοχής έχει πλέον σημαντικό αντίκτυπο στις ζωές μας και κυρίως σε αυτές των μικρών παιδιών, μιας και ο εγκέφαλός τους βρίσκεται ακόμη σε αναπτυξιακή εξέλιξη. Αρχικά, η δυσκολία στη συγκέντρωση κατά την εργασία ή την παρακολούθηση ενός μαθήματος παρουσιάζεται σε όλο και περισσότερους εργαζόμενους και μαθητές, που προεκτείνεται αφενός σε χαμηλή επίδοση και αφετέρου στην αίσθηση πλήξης σε συχνότερη βάση. Σημαντικό πρόβλημα, επίσης, είναι η διαχείριση του χρόνου και η συνέπεια στις υποχρεώσεις μας, ακόμα και σε περιπτώσεις που πραγματικά υπάρχει περίσσεια χρόνου. Στις περισσότερες περιπτώσεις καταλήγουμε οριακά να προλαβαίνουμε τις προθεσμίες μας με ατελή ή αμφιβόλου ποιότητας προετοιμασία. Τέλος, τα παιδιά κοινωνικοποιούνται λιγότερο και γίνονται πιο απόμακρα, αφού ο μικρόκοσμος της οθόνης φαίνεται πιο ενδιαφέρον από το παιχνίδι στη γειτονιά, κάτι που θα είναι καταστροφικό για τις γενιές που μεγαλώνουν με αυτόν τον τρόπο.
Είναι αποδεκτό ότι έτσι όπως εξελίσσονται οι σύγχρονες κοινωνίες επιδρούν αρνητικά στη συγκέντρωσή μας. Παρ’ όλα αυτά, με την κατάλληλη προσπάθεια μπορεί να αντισταθεί κανείς σε αυτήν την τάση. Σημαντικό βήμα είναι η απεξάρτηση από τις ηλεκτρονικές συσκευές, όσο τουλάχιστον μας επιτρέπει. Μέσα στη μέρα οφείλει κανείς να περνάει κάποιες ώρες μακριά από το κινητό, τον υπολογιστή ή την τηλεόραση, ιδίως κατά τη διάρκεια εργασίας ή μελέτης και κάποιες ώρες πριν τον ύπνο, ενώ μόνο καλή μπορεί να αποβεί η απενεργοποίηση των ασήμαντων ειδοποιήσεων. Ακόμα, θετικά επιδρά στη διατήρηση του attention span η ποιοτική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, ώστε το μυαλό να αποσυμφορείται από την πίεση των υποχρεώσεων. Τα 30 λεπτά άσκησης την ημέρα αρκούν για να αδειάζουμε από τις αρνητικές σκέψεις που τυχόν μας βασανίζουν. Παράλληλα, το διάβασμα σε συχνή βάση εξασκεί τον εγκέφαλο στην παρατεταμένη συγκέντρωση.
Θεωρώ πως έγινε αντιληπτή η σημασία του εύρους προσοχής για την καθημερινότητά μας, καθώς και οι συνέπειες της μείωσής του. Θα ήθελα να ολοκληρώσω με τα λεγόμενα του κ. Adam Brown, καθηγητή του Πανεπιστημίου St. Bonaventure στη Νέα Υόρκη, τα οποία συνοψίζουν τι πρέπει να κρατήσουμε: «Αν γνωρίζουμε τι συμβαίνει, τότε μπορούμε να λάβουμε μέτρα για να βοηθήσουμε τη συγκέντρωση και τη μνήμη μας για το μέλλον. Είναι κάτι παραπάνω από δυνατό —απαιτεί, όμως, μεγάλη προσπάθεια».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Why Everyone’s Worried About Their Attention Span—and How to Improve Yours, TIME, διαθέσιμο εδώ
- What Are the Causes of a Short Attention Span and How Can I Improve It?, the brain workshop, διαθέσιμο εδώ
