Tου Γιώργου Τσακμάκη,
Η Ιατρική είναι μια επιστήμη που αναπτύχθηκε ήδη από τα αρχαία χρόνια και είναι βασισμένη στην εμπειρική παρατήρηση. Πατέρας της Ιατρικής θεωρείται –δικαίως– ένας αρχαίος Έλληνας, ο Ιπποκράτης, καθώς ήταν ο πρώτος που όχι μόνο έφερε εις πέρας το λειτούργημά του απαλλαγμένος από τις δεισιδαιμονίες για δήθεν εμπλοκή κακόβουλων πνευμάτων στις ασθένειες, αλλά και απέρριψε την ιδιαίτερα διαδεδομένη άποψη περί του ρόλου της θεϊκής τιμωρίας στην εμφάνιση ασθενειών. Έκτοτε, η Ιατρική επηρεάστηκε ποικιλοτρόπως από τον ελληνικό πολιτισμό. Η επιρροή αυτή γίνεται αισθητή, αρχικά, από το σύμβολο της επιστήμης, το φίδι περιελισσόμενο γύρω από τη ράβδο του Ασκληπιού, του ιατρού που κέρδισε την αιωνιότητα του μύθου μέσω της αριστείας της «τέχνης» του. Μια σύντομη ανάγνωση ενός βιβλίου με ιατρικό περιεχόμενο αρκεί για να κατανοήσει κάποιος ότι οι ονομασίες πολλών ανατομικών δομών, αλλά και ασθενειών έχουν ελληνική ρίζα. Μια από αυτές είναι και η Κεφαλή της Μέδουσας.
Σύντομη αναδρομή στον μύθο
Η Μέδουσα ήταν μια από τις 3 γοργόνες της αρχαιοελληνικής μυθολογίας και η μοναδική θνητή από αυτές. Η Μέδουσα, σύμφωνα με τον Ησίοδο, είχε τρομακτική όψη με φιδίσια μαλλιά και πέτρωνε όποιον κοιτούσε. Ο ημίθεος Περσέας, γιος του Δία και της Δανάης, κατόρθωσε να σκοτώσει και να αποκεφαλίσει τη Μέδουσα με τη συνδρομή της Θεάς Αθηνάς. Κατά τη στιγμή του θανάτου, από τη Μέδουσα ξεπρόβαλαν ο Πήγασος και ο Χρυσάωρ, καρποί του βιασμού της από τον Ποσειδώνα.
Μια μεταγενέστερη εκδοχή του μύθου παρουσιάζει τη Μέδουσα ως μια πανέμορφη κοπέλα που διέπραξε ύβρη, καθώς συνευρέθηκε ερωτικά με τον Ποσειδώνα σε ιερό χώρο της Αθηνάς. Ως αποτέλεσμα επήλθε η Νέμεσις, η οργή της θεάς, ακολουθούμενη από την Τίσι, ολοκληρώνοντας το ιερό τρίπτυχο, καθώς λέγεται πως η θεά Αθηνά τη μεταμόρφωσε στο αποκρουστικό τέρας που έχουμε στο μυαλό μας.
Συμπτωματολογία της νόσου
Η χαρακτηριστική κλινική εικόνα της νόσου περιλαμβάνει την εμφάνιση κιρσών στην επιφάνεια της κοιλιακής χώρας. Οι φλέβες φαίνεται να εκβάλλουν συνήθως από τον ομφαλό σαν φίδια, όπως ακριβώς και τα μαλλιά της Μέδουσας στον αρχαίο μύθο του τόπου μας. Άλλες φορές στη βιβλιογραφία οι κιρσοί στη συγκεκριμένη νόσο περιγράφονται ως σημάδια «φοινικόδεντρου», ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις δεν φαίνεται να έχουν καθορισμένο σχήμα.
Άλλα κλινικά σημάδια που μπορούν να παρατηρηθούν, σε συνδυασμό με τη συγκεκριμένη ασθένεια, είναι τα εξής:
- Κοιλιακό Άλγος,
- Διογκωμένο και σκληρό κατά την ψηλάφηση ήπαρ,
- Οίδημα στα πόδια,
- Δύσπνοια,
- Αιμόπτυση,
- Χαμηλή αποβολή ουρίας,
- Αποπροσανατολισμός και κώμα λόγω ηπατικής εγκεφαλοπάθειας (ασθένεια που σχετίζεται με την αδυναμία αποβολής τοξινών από το ήπαρ και τη χαμηλή αποβολή ουρίας).
Σε ακραίες χρόνιες περιπτώσεις στις οποίες τα συμπτώματα αγνοήθηκαν δύναται να εκδηλωθεί πνευμονική, ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια.
Αιτιολογία της νόσου
Οι φλέβες της παράπλευρης κυκλοφορίας διαστέλλονται, καθώς μέσα από αυτές πορεύεται ποσότητα αίματος που σε φυσιολογικές συνθήκες θα έπρεπε να διέρχεται μέσω μεγαλύτερων αιμοφόρων αγγείων. Ωστόσο, η ροή του αίματος, μέσω κάποιου μεγάλου αγγείου της κοιλιακής χώρας, μπορεί να αποφραχθεί. Η «Κεφαλή της Μέδουσας» συνήθως οφείλεται σε απόφραξη μιας εκ των δύο κυριότερων φλεβών της κοιλιάς, οι οποίες είναι επιφορτισμένες με την παροχέτευση μεγάλης ποσότητας αίματος από τα κοιλιακά σπλάχνα (λεπτό, παχύ έντερο, στόμαχος κ.λπ.). Μιλάμε, φυσικά, και για την κάτω κοίλη φλέβα, αλλά πρωτίστως για την πυλαία φλέβα. Η πρώτη αποτελεί κεντρική φλέβα του οργανισμού μας που μεταφέρει το ακάρθατο αίμα απευθείας στον δεξιό κόλπο της καρδιάς. Η δεύτερη μεταφέρει αίμα από τα προαναφερθέντα σπλάχνα στον «βασιλιά του μεταβολισμού μας», το συκώτι (ή ήπαρ όπως αρέσκονται να το αποκαλούν οι ανατόμοι) και είναι αυτή που συνδέεται στενότερα στην πλειονότητα των περιστατικών με το σύνδρομο.
Η απόφραξη του αγγείου ενδέχεται να οφείλεται στα εξής:
- Σχηματισμός αθηρωματικής πλάκας, λόγω μεγάλης συγκέντρωσης λιπιδίων στο αίμα. Αυτή οδηγεί σε αγγειακή στένωση.
- Αγγειακή υπέρταση, η οποία προκαλείται όταν η αιματική κυκλοφορία συναντά εμπόδια (ένα από αυτά μπορεί να είναι και η προαναφερθείσα αθηρωματική πλάκα). Στην εμφάνιση υπέρτασης διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής, με την παχυσαρκία και το κάπνισμα να ενοχοποιούνται πρωτίστως.
- Θρόμβωση, μια διαδικασία στην οποία παρατηρείται ελάττωση της διαμέτρου των αιμοφόρων αγγείων από τις οποίες μπορεί να διέλθει το αίμα, λόγω της συσσώρευσης αιμοπεταλίων.
- Κίρρωση του ήπατος, εν προκειμένω εκδηλώνεται υπέρταση της πυλαίας φλέβας που μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξή της.
Προτεινόμενη Θεραπεία
Η θεραπεία της ασθένειας στοχεύει, πρωτίστως, στην αντιμετώπιση της γενεσιουργού αιτίας που προκάλεσε την απόφραξη της ροής σε κάποια από τις κεντρικές κοιλιακές φλέβες. Για παράδειγμα, συνίσταται η χειρουργική απομάκρυνση της αθηρωματικής πλάκας, εφόσον διαπιστωθεί ότι αυτή ευθύνεται για την αγγειακή στένωση. Μια πιθανή θρόμβωση σε αυτά τα αγγεία μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη χορήγηση αντιαιμοπεταλικών φαρμάκων, όπως της ασπιρίνης, ή με τη χορήγηση αντιπηκτικών φαρμάκων, όπως της ηπαρίνης ή της βαρφαρίνης.
Ακόμα, η θεραπεία μπορεί να εστιαστεί και στην επαναφορά της αιματικής ροής στην πυλαία φλέβα μέσω της διασφαγιτιδικής ενδοηπατικής πυλαιοσυστηματικής αναστόμωσης. Προκειμένου να αποκατασταθεί η φυσιολογική ροή του αίματος, ένας ραδιολόγος, με τη χρήση ακτινών Χ και μιας βελόνας, ενώνει την πυλαία φλέβα με μια από τις ηπατικές φλέβες.
Ωστόσο, το σύνδρομο μπορεί να θεραπευτεί και με τη σπληνονεφρική αναστόμωση, μια επεμβατική μέθοδο. Σκοπός αυτού του χειρουργείου είναι η αποσύνδεση της σπληνικής φλέβας από το ήπαρ, προκειμένου να ελαττωθεί η αιμάτωση του ήπατος. Αντ’ αυτού, η σπληνική φλέβα πλέον θα καταλήγει στον αριστερό νεφρό. Σε περιπτώσεις που η υπέρταση στην πυλαία φλέβα προκαλεί εκτεταμένη βλάβη, ίσως χρειασθεί μεταμόσχευση ήπατος. Φυσικά, σε ήπιες καταστάσεις προτιμάται η θεραπεία μέσω κατάλληλης διατροφής, αποφυγής του αλκοόλ και σωματικής άσκησης.
Έχοντας, πλέον, αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις που ενδέχεται να έχει το σύνδρομο στη σωματική του υγεία, ο ασθενής μπορεί να ασχοληθεί εφόσον, φυσικά, ο ίδιος το επιθυμεί και με την αισθητική διόρθωση της περιοχής της κοιλιάς όπου σχηματίστηκαν οι κιρσοί. Η αφαίρεση των κιρσών μπορεί να γίνει χειρουργικά μέσω της χρήσης LASER.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Is Caput Medusae?, WebMD, διαθέσιμο εδώ
- Caput Medusae, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας, Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, διαθέσιμο εδώ
