Της Γεωργίας—Αλεξάνδρας Καλογεροπούλου,
Η σχέση μητέρας και παιδιού είναι, αναμφίβολα, η πιο ανιδιοτελής σχέση που μπορεί να βιώσει κανείς στη ζωή του. Είναι ο άνθρωπος που θα σε για δει πρώτη φορά να κλαις και θα επιθυμεί να είναι αυτή που θα κάνει δικά της αυτά τα δάκρυα, προκειμένου να αποφύγεις αυτόν τον εσωτερικό πόνο. Είναι αυτή που θα χαρεί με τις επιτυχίες και την εξέλιξή σου. Κάθε χαμόγελό σου θα φωτίζει την ψυχή της. Θα μεγαλώνει μαζί σου, προσπαθώντας να γίνει καλύτερη για εσένα, ώστε να έχεις αυτό που χρειάζεσαι για να είσαι υγιής και μακάριος.
Όλα αυτά τα κάνει γιατί είσαι «κόμματι της», σπλάχνο της, πολύ απλά… το παιδί της! Η σύνδεσή σας είναι μοναδική από κάθε άλλη σχέση που θα αναπτύξεις. Η αγάπη που θα μοιράζεστε θα είναι ανυπέρβλητη, ξεχωριστή και ιδιαίτερη. Γι’ αυτό και ο θάνατός της θα σε στιγματίσει και θα ανατρέψει τους ρόλους, γιατί, πλέον, αυτή θα κυκλοφορεί μέσα σου σαν νεκρό κύτταρο. Οι αναμνήσεις της, που άλλοτε πλημμύριζαν από χρώμα, θα μετατραπούν σε ασπρόμαυρες. Αυτό ακριβώς το συναίσθημα έχει αποτυπώσει περίτεχνα ο Εgon Schiele σε μία σειρά έργων του, ονόματι Dead Mother.
Ο πρώτος πίνακας, που έχει τίτλο Madonna and Child (1908), απεικονίζει, αρχικά, τη μητέρα ζωντανή, όμως η όψη της είναι τρομακτική, ειδικά το διαπεραστικό της βλέμμα. Δεν μπορείς να πάρεις τα μάτια σου πάνω από τα δικά της, σε κοιτάνε απειλητικά για να απομακρυνθείς. Είναι σαν δαίμονας, ο τρόπος που κρατάει το παιδί είναι σαν να θέλει να το βλάψει, έχει τα χέρια της πάνω στον λαιμό του και στο κεφάλι του σαν να θέλει να το πάρει μαζί της στον επικείμενο θάνατό της, που θα το εκφράσει στον επόμενο πίνακά του ο Schiele. Το παιδί διαισθάνεται τον κίνδυνο και ο φόβος του είναι έκδηλος.
Το δεύτερο έργο του, Dead Mother (1910), αποπνέει μια μελαγχολική αίσθηση και η παρουσία του θανάτου διατρέχει την εικόνα. Η έκφραση της μητέρας είναι στεναχωρημένη. Επίσης, το πρόσωπό της είναι σκελετωμένο και χλωμό. Γέρνει προς το μωρό της, αλλά τους διαχωρίζει ένας μαύρος κύκλος. Eπιπρόσθετα, τα χρώματα που είναι βαμμένη η μαμά είναι σκούρα ενώ το μωρό είναι ζωγραφισμένο με ζωντανά. Αυτή η χρωματική αντίθεση συμβολίζει τον θάνατο και τη ζωή, την απόστασή τους λόγω απώλειας, αλλά, ταυτόχρονα, και τη συναισθηματική τους μέθεξη.
Ο τρίτος πίνακας, The Birth of Genius (1911), μοιάζει αρκετά με το προηγούμενο έργο του. Η διαφορά τους είναι ότι τώρα δεν υπάρχει καμία σύνδεση μεταξύ μωρού και μητέρας! Το μωρό θέλει να φύγει μακριά από τη νεκρή μητέρα του. Τα μάτια του είναι γουρλωμένα, γεμάτα άγχος, ενώ προσπαθεί να αποφύγει την πένθιμη ατμόσφαιρα που διαποτίζει μέχρι και την τελευταία γωνία του πίνακα. Η απελπισία και το αδιέξοδο είναι αυτά που χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη δημιουργία του. Το παιδί και να θέλει να απομακρυνθεί δεν μπορεί, καθώς περιβάλλεται από το πτώμα της μάνας του. Δεν υπάρχει διαφυγή από αυτό, την απώλεια της μητέρας του, όσο και αν το επιθυμεί όσο τίποτα άλλο.
Ο τέταρτος πίνακας, Mother and Child (1912), αποκαλύπτει μια μητέρα που έχει επιθετικά ένστικτα και προσπαθεί να στραγγαλίσει το παιδί της. Φαίνεται να είναι ζωντανή σε αυτόν πίνακα και το μικρό παιδί έχει επίγνωση της δεινής κατάστασης. Στη συνέχεια, ο πέμπτος πίνακας, Mother of two children (1915), φέρνει στο προσκήνιο ξανά τη νεκρή μητέρα, αφού είναι γκρίζα και σκελετωμένη, σε αντίθεση με τα παιδιά που φαίνονται υγιή και φοράνε ρούχα με πολλά χρώματα. Υπάρχει μια απόσταση μεταξύ τους, διότι συμβολίζει την πνευματική απόσταση του καλλιτέχνη από τη νεκρή του μητέρα.
Ο τελευταίος πίνακας, που ονομάζεται Family (1918), είναι μία οικογένειά που αποτελείται από τον πατέρα, όντας και η κυρίαρχή μορφή στον πίνακα, μετά είναι η μητέρα και στο τέλος το παιδάκι. Οι γονείς είναι γυμνοί, με μοναδικό το παιδί να φοράει ρούχα. Ακολούθως, είναι πολύ κοντά ο ένας με τον άλλον, όμως, την ίδια στιγμή, δεν υπάρχει κάποια τρυφερότητα μεταξύ τους, ούτε διακρίνεται κάποια προσπάθεια για να αγκαλιαστούν ή κάτι παρόμοιο. Συμπερασματικά, γίνεται έντονη η αποξένωσή μεταξύ των μελών της.
Τέλος, σε αυτήν τη σειρά από πίνακες, ο Schiele έρχεται αντιμέτωπος με τον ψυχισμό του. Επίσης, εκφράζει όλα τα συναισθήματα που υποβόσκουν για τον θάνατο της μητέρας του, της σπουδαίας αυτής φιγούρας στη ζωή του. Τα έργα του έχουν μία ψυχαναλυτική ερμηνεία, αφού αποτυπώνει στον καμβά αυτά που νιώθει και τις σκέψεις του στο πέρασμα των χρόνων. Στον τελευταίο πίνακα φαίνεται να ενσωματώνει σε αυτήν τη δημιουργική ενδοσκόπησή του και τους συλλογισμούς του για την ολότητα της οικογένειας, αφού εμπεριέχει και τον πατέρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The Dead Mother Sieries of Egon Schiele: Psychoanalytic use of an artist’s image, hekint.org, διαθέσιμο εδώ
