Το Νομοθετικό Έργο της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (Β’ Μέρος)

Της Ιωάννας Ζαπονάκη, 

Τα άρθρα του Α΄ Ψηφίσματος

Άρθρο 1. Κυρώνεται η Ιδρυτική Πράξη της ΠΕΕΑ που ψηφίστηκε στις 10 Μαρτίου του 1944. 

Άρθρο 2. Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται από το λαό. Η Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη είναι θεμελιώδεις θεσμοί του δημοσίου βίου των Ελλήνων. 

Άρθρο 3. Το Εθνικό Συμβούλιο είναι το ανώτατο όργανο της λαϊκής κυριαρχίας. Η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης έχει τις εξουσίες που καθορίζει αυτό το ψήφισμα. 

Άρθρο 4. Οι λαϊκές ελευθερίες είναι ιερές και απαραβίαστες. Το αγωνιζόμενο έθνος θα τις προστατέψει από κάθε απειλή, από οπουδήποτε και αν προέρχεται.

Άρθρο 5. Όλοι οι Έλληνες, άντρες και γυναίκες, έχουν ίσα πολιτικά και αστικά δικαιώματα.

Άρθρο 6. Η εργασία είναι βασική κοινωνική λειτουργία και δημιουργεί δικαίωμα για την απόλαυση όλων των αγαθών της ζωής.

Άρθρο 7. Η επίσημη γλώσσα για όλες τις εκδηλώσεις της δημόσιας ζωής και για όλους τους βαθμούς της εκπαίδευσης, είναι η γλώσσα του λαού. Ήδη, η Πράξη 30 της ΠΕΕΑ είχε ορίσει ότι «οι αποφάσεις και τα πρακτικά του Ακυρωτικού, των Αναθεωρητικών και των Λαϊκών Δικαστηρίων γράφονται στη γλώσσα του Λαού».

Άρθρο 8. Ο πρωταρχικός σκοπός και ο γνώμονας για την άσκηση όλων των εξουσιών είναι ο απελευθερωτικός αγώνας του έθνους.

Άρθρο 9. Η ΠΕΕΑ εκπροσωπεί το μαχόμενο έθνος στο εξωτερικό, διοικεί τον εθνικό στρατό, ΕΛΑΣ, διευθύνει όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και έχει την ανώτατη εποπτεία, την καθοδήγηση και τον έλεγχο της Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Η ΠΕΕΑ εκδίδει και δημοσιεύει Πράξεις που περιέχουν κανόνες δικαίου και Αποφάσεις με εκτελεστικό περιεχόμενο. Οι Πράξεις εκδίδονται, αφού ψηφιστούν από την αντιπροσωπεία του Εθνικού Συμβουλίου του άρθρου 13. Η ΠΕΕΑ μπορεί να αλλάζει τη σύνθεσή της με την έγκριση του Εθνικού Συμβουλίου ή της αντιπροσωπείας.

Άρθρο 10. Το Εθνικό Συμβούλιο κρίνει το έργο της ΠΕΕΑ, κυρώνει τις Πράξεις της, προτείνει ή παίρνει το ίδιο αποφάσεις που συντελούν στην ευόδωση του εθνικού αγώνα. Η κύρωση των κανόνων δικαίου που θεσπίζονται με τις Πράξεις της ΠΕΕΑ ή τη θέσπιση κανόνων δικαίου από το Εθνικό Συμβούλιο, γίνεται με ψηφίσματα. Οι κατευθύνσεις που δίνει το Συμβούλιο ή τα μέτρα που παίρνει για τους σκοπούς της παραπάνω παραγράφου διατυπώνονται σε Αποφάσεις.

Άρθρο 11. Οι εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου θα διαρκέσουν ως την απελευθέρωση ολόκληρης της χώρας. Η διάλυση του Εθνικού Συμβουλίου μπορεί να γίνει και πριν από την απελευθέρωση, αν το αποφασίσει το ίδιο, ύστερα από πρόταση της ΠΕΕΑ ή του 1/3 από τα μέλη του.

Άρθρο 12. Το Εθνικό Συμβούλιο συνέρχεται κάθε τέσσερις μήνες σε τακτική σύνοδο. Η διάρκεια κάθε συνόδου είναι δεκαήμερη, μπορεί όμως να παραταθεί από το ίδιο το Συμβούλιο. Η ΠΕΕΑ μπορεί να συγκαλέσει το Εθνικό Συμβούλιο και σε έκτακτη σύνοδο. Μπορεί επίσης η ΠΕΕΑ να αναβάλει μια σύνοδο, αν υπάρχει η ανάγκη, με σύμφωνη γνώμη της αντιπροσωπείας του Εθνικού Συμβουλίου του άρθρου 13.

Άρθρο 13. Στο τέλος κάθε συνόδου το Εθνικό Συμβούλιο, εκλέγει αντιπροσωπεία από 17 τακτικά μέλη και 5 αναπληρωματικά. Τα καθήκοντα, που θα ασκεί η αντιπροσωπεία στο χρονικό διάστημα ανάμεσα σε δύο συνόδους, ορίζονται στο άρθρο 11. Ο πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου είναι αυτοδίκαια μέλος και πρόεδρος της αντιπροσωπείας.

Άρθρο 14. Η ΠΕΕΑ υποβάλλει κάθε Πράξη στην αντιπροσωπεία για να την ψηφίσει. Αν η γνώμη της αντιπροσωπείας είναι αντίθετη προς την Πράξη, η ΠΕΕΑ συζητεί πάλι πάνω σε αυτή. Αν η ΠΕΕΑ επιμένει στη γνώμη της, συγκαλείται κοινή συνεδρίαση ΠΕΕΑ και αντιπροσωπείας, όπου παίρνεται απόφαση με πλειοψηφία. Η αντιπροσωπεία μπορεί επίσης να υποδείχνει στην ΠΕΕΑ μέτρα συντελεστικά για την ευόδωση του εθνικού αγώνα.

Άρθρο 15. Η ΠΕΕΑ, που αντλεί την εξουσία της από την εμπιστοσύνη του Εθνικού Συμβουλίου, είναι υπόλογη απέναντι του και απέναντι του έθνους, για την καλή διεξαγωγή του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, για την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας και για την προστασία των λαϊκών ελευθεριών.

Με βάση τα παραπάνω εξάγεται το συμπέρασμα ότι οι κύριες μεταβολές που επέφερε το ΕΑΜ από άποψη Συνταγματικού και Δημοσίου Δικαίου είναι οι ακόλουθες:

1. Αποκαταστάθηκε η αρχή της Λαϊκής κυριαρχίας (4ης Αυγούστου 1936) και διακήρυξαν ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό, «ασκούνται και από το λαό» και ότι η Αυτοδιοίκηση και η Λαϊκή Δικαιοσύνη είναι θεμελιώδεις θεσμοί του δημοσίου βίου των Ελλήνων.
2. Τονίστηκε η, χωρίς περιορισμό, πλήρης ισότητα όλων των Ελλήνων από άποψη πολιτικών και συνταγματικών δικαιωμάτων.
3.  Η εργασία αναγορεύτηκε σε βασική κοινωνική λειτουργία που δημιουργεί το «δικαίωμα για την απόλαυση όλων των αγαθών της ζωής», σε αντίθεση με το Σύνταγμα του 1911 που σιωπά και του 1927 που απλά αναφέρει ότι «η εργασία διατελεί υπό την προστασίαν του κράτους».
4. Αναγνωρίστηκε η δημοτική γλώσσα ως «επίσημη γλώσσα για όλες τις εκδηλώσεις της δημόσιας ζωής».
5. Δεν υπάρχει το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας, ούτε η αρχή επιβολής ποινής χωρίς την ύπαρξη νόμου που να την ορίζει.

Το Νομοθετικό έργο του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ έχει εξέχουσα πολιτική και ιστορική σημασία. Περιλαμβάνεται στις Πράξεις τις ΠΕΕΑ και αποτελεί το βασικό πυρήνα του πιο προοδευτικού Συντάγματος που είχε ψηφιστεί και εφαρμοστεί στην Ελλάδα, έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα. Υπήρξε προϊόν του ελληνικού επαναστατημένου λαού, με σκοπό την κατοχύρωση θεμελιωδών δικαιωμάτων του, ενός λαού που όπως έχει δείξει πολλάκις η ιστορία δεν επαναπαύεται ποτέ και πολεμά για ένα καλύτερο μέλλον κόντρα στις επιδιώξεις των δυνατών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ζέπου, Δ. (1986), Λαϊκή Δικαιοσύνη εις τας ελευθέρας περιοχάς της υπό κατοχήν Ελλάδος, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα
• Σκαλιδάκης, Γ. (2014), Η ελεύθερη Ελλάδα: Η εξουσία του ΕΑΜ στα χρόνια της κατοχής (1943-1944), εκδ. Ασίνη, Αθήνα
• Τσουπαρόπουλος Θ. (1989), Οι λαοκρατικοί θεσμοί της Εθνικής Αντίστασης, εκδ. Γλάρος, Αθήνα
• Τυροβούζης Χ. (1991), Αυτοδιοίκηση και Λαϊκή Δικαιοσύνη 1942-1945: Συμβολή στην Ιστορία των θεσμών της Ελληνικής Αντίστασης, εκδ. Προσκήνιο, Αθήνα
• Χατζής Θ. (1978), Η νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε (1941-1945): Γεγονότα, αναμνήσεις, σκέψεις, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα