Της Ελπίδας Γιατρά,
Το μεταναστευτικό κύμα έχει απασχολήσει ιδιαίτερα την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια, καθώς πρόκειται για ένα πρόβλημα το οποίο συνεχώς διογκώνεται. Οι αιτήσεις ασύλου ολοένα και πληθαίνουν, με τα κράτη-μέλη να μην είναι ιδιαίτερα δεκτικά στην απορρόφηση νέων μεταναστών. Ο συνδυασμός του σχεδόν τριετή πολέμου μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας, με τις συνεχείς συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, έχουν επιδεινώσει την ανθρωπιστική κρίση, οδηγώντας χιλιάδες ανθρώπους στην αναζήτηση ασύλου και προστασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη έχει επηρεάσει σημαντικά τις πρακτικές των κρατών-μελών, στρέφοντάς τα προς μία πιο αυστηρή στάση απέναντι στο μεταναστευτικό. Μεταξύ άλλων, γίνεται λόγος για την Ολλανδία και την Ουγγαρία, οι οποίες αιτήθηκαν την εξαίρεσή τους από την Ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική. Η στάση της Γερμανίας φαίνεται να εκδηλώνεται με την ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων, και ακολούθως, ο Πολωνός Πρωθυπουργός, Donald Franciszek Tusk, προτείνει την προσωρινή αναστολή του δικαιώματος των μεταναστών να αιτούνται άσυλο. Η Φινλανδία απαντά στο μεταναστευτικό ρεύμα κλείνοντας τα σύνορά της, ενώ η Σουηδία προέβη σε αυστηρότερους ελέγχους για την είσοδο των μεταναστών.
Λαμβάνοντας υπ’ όψη τον διχασμό που έχει προκληθεί στην Ευρώπη, η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, έθιξε τη σημασία της συνεργασίας και της ενότητας μεταξύ των χωρών, για την αποτελεσματικότερη διαχείριση του προβλήματος. Σε γενικές γραμμές, τα κράτη-μέλη, εκφράζουν έντονες ανησυχίες σχετικά με την διαχείριση του διαρκώς αυξανόμενου αριθμού μεταναστών. Ο προβληματισμός εντείνεται, καθώς οι αιτήσεις αναμένεται να αυξηθούν ακόμη περισσότερο, με την αστάθεια και τις εντάσεις μεταξύ τρίτων χωρών να κλιμακώνονται.
Με αφορμή την μεταναστευτική κρίση που η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει, οι Εκπρόσωποι των κρατών-μελών συνεδρίασαν την Πέμπτη 18 και την Παρασκευή 19 Οκτωβρίου στην Σύνοδο Κορυφής της Κομισιόν, συζητώντας μεταξύ άλλων το ζήτημα των επιστροφών, την διαχείριση των αιτήσεων ασύλου καθώς και το μοντέλο δράσης της Ιταλίδας Πρωθυπουργού, Giorgia Meloni.
Οι Επιστροφές
Ένα από τα βασικότερα αιτήματα των περισσότερων κρατών-μελών αφορούσε την αύξηση των επιστροφών των μεταναστών, είτε με την θεσμοθέτηση νέων νόμων, είτε με την βελτίωση των όρων και μηχανισμών συνεργασίας με τρίτες χώρες. Η στρατηγική αυτή έχει ως στόχο την άμεση και αποτελεσματική επιστροφή εκείνων των οποίων δεν πληρούν τα κριτήρια για διεθνή προστασία, εκείνων που οι αιτήσεις ασύλου έχουν απορριφθεί, και εκείνων που βρίσκονται στην Ευρώπη παράνομα. Όπως δήλωσε η Πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen «μόνο το 20% των μεταναστών που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ έχει επιστρέψει στις χώρες προέλευσης».
Η Μίνι-Σύνοδος
Το ζήτημα των επιστροφών, αρχικά εξετάστηκε σε μια άτυπη συνάντηση, με πρωτοβουλία της Ιταλίας, της Ολλανδίας και της Δανίας και την συμμετοχή των εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Κομισιόν, της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αυστρίας, της Πολωνίας και της Ουγγαρίας. Με την Πρόεδρο Ursula von der Leyen, να κάνει λόγο για την ανάγκη εξεύρεσης καινοτόμων λύσεων για τη διαχείριση του μεταναστευτικού, θίγοντας επιπρόσθετα την αναγκαιότητα τήρησης ενός ενιαίου πλάνου δράσης. Η συνεδρίαση συνεχίστηκε, με την Πρωθυπουργό Meloni να παρουσιάζει τη συμφωνία μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας, επισημαίνοντας πως η κίνηση αυτή, παίζει σημαντικό ρόλο στην την άμεση συρρίκνωση και εξάλειψη του δικτύου εμπορίας ανθρώπων.
Η συζήτηση που ακολούθησε μεταξύ των εκπροσώπων, αναπτύχθηκε γύρω από το ζήτημα της «ασφαλούς τρίτης χώρας», η οποία αφορά τη δυνατότητα μεταφοράς αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες που θεωρούνται ασφαλείς, έως ότου επεξεργαστούν τα αιτήματά τους. Επιπλέον, τέθηκε το ζήτημα της συνεργασίας με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM) σχετικά με τις εθελοντικές επιστροφές. Τέλος, εξετάστηκε η δημιουργία «κέντρων επιστροφής», για τον συντονισμό και την επιτάχυνση των διαδικασιών επιστροφής των μεταναστών, που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην Ευρώπη. Η άτυπη συνεδρίαση φάνηκε πως έληξε με πνεύμα συνεργασίας και διάθεση εξεύρεσης λύσεων μεταξύ των εκπροσώπων της Κεντρικής Επιτροπής και των χωρών που συμμετείχαν στην ανεπίσημη συνάντηση.
Το Μοντέλο Meloni για τις Επιστροφές
Η συμφωνία της Ιταλίας, υπό την ηγεσία της Πρωθυπουργού Giorgia Meloni, με την Αλβανία, πρόκειται για ένα νέο πείραμα με στόχο την προώθηση μέρους των μεταναστών εκτός Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπεται η επεξεργασία εκκρεμών αιτήσεων ασύλου προς την Ιταλία, στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στην Αλβανία, η οποία δεν αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με σκοπό την υλοποίηση της συμφωνίας, δημιουργήθηκαν δύο κέντρα υποδοχής, στα οποία και θα παραμείνουν οι μετανάστες έως ότου εγκριθούν ή απορριφθούν οι αιτήσεις τους. Σύμφωνα με την Meloni, η πρακτική αυτή έχει ως στόχο την αναχαίτηση των παράνομων αφίξεων στην Ιταλία, αλλά και τον περιορισμό των κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων.
Από την άλλη πλευρά, αρκετές οργανώσεις που μάχονται υπέρ των ανθρώπινων δικαιωμάτων, εκφράζουν έντονες διαφωνίες σχετικά με την υλοποίηση του συγκεκριμένου μοντέλου. Βασικό τους επιχείρημα, είναι πως περιορίζεται το δικαίωμα των μεταναστών να αιτούνται άσυλο και να προστατεύονται από απελάσεις, προς χώρες όπου υπάρχει το ενδεχόμενο να υποστούν διωγμούς ή σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως ορίζει η Σύμβαση της Γενεύης του 1951. Παρά το κύμα εναντίωσης που έχει υψωθεί εναντίον του πρότυπου που παρουσιάζει η Ιταλία, φαίνεται πως η Ολλανδία εξετάζει το ενδεχόμενο να ακολουθήσει τα βήματά της, σε συνεργασία με την Ουγκάντα, αναφορικά με τους μετανάστες με απορριπτέα αίτηση ασύλου. Ωστόσο, αυτή η ενδεχόμενη συνεργασία, δημιουργεί επιπρόσθετες ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα λόγω της αντί-LGBTQ+ νομοθεσία της χώρας υποδοχής.
Ο προβληματισμός που τίθεται για το μέλλον
Το μεταναστευτικό ζήτημα εγείρει άμεσους προβληματισμούς, ιδιαίτερα αναφορικά με την μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα των νέων πρακτικών που πρόκειται να ακολουθήσουν τα κράτη-μέλη. Μπορεί το μοντέλο Meloni να έχει αρκετούς οπαδούς, και ιδιαίτερα εκείνους της ακροδεξιάς πτέρυγας, ωστόσο, προκαλεί ερωτήματα για την πραγματική του φύση: πρόκειται όντως για διαχείριση του προβλήματος ή απλώς για μία στρατηγική απομάκρυνσης; Είναι καιρός η Ευρώπη να εξετάσει την μακροπρόθεσμη εφαρμογή των πρακτικών της μεταναστευτικής της πολιτικής, δεδομένου ότι η ανθρωπιστική κρίση συνεχίζει να εξελίσσεται, χωρίς ορατό τέλος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σύνοδος Κορυφής: «Διευκόλυνση, αύξηση και επιτάχυνση των επιστροφών μεταναστών από την ΕΕ», Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Informal meeting in Brussels on migration and innovative solutions, Governo Italiano, διαθέσιμο εδώ
- Η Ιταλία παρέδωσε τους πρώτους μετανάστες στην Αλβανία, Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Η Ολλανδία εξετάζει το ενδεχόμενο να στείλει μετανάστες στην Ουγκάντα, Lifo, διαθέσιμο εδώ
- Συνοδός Κορυφής: Οι ηγέτες της ΕΕ συζητούν τις προτάσεις για την υποδοχή μεταναστών, Euronews, διαθέσιμο εδώ
