Της Βασιλικής Ζωής Αετοπούλου,
Η υπαραχνοειδής αιμορραγία (ΥΑ) είναι μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση και ορίζεται ως η εξαγγείωση αίματος από ένα μεγάλο αγγείο του εγκεφάλου προς τον υπαραχνοειδή χώρο. Ο υπαραχνοειδής χώρος εντοπίζεται μεταξύ της αραχνοειδούς και της χοριοειδούς μήνιγγας και περιλαμβάνει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και τα αγγεία του εγκεφάλου. Στην πραγματικότητα, η ΥΑ είναι ένας τύπος εγκεφαλικού επεισοδίου και κατατάσσεται στα αιμορραγικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό που μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο ή σε σοβαρού βαθμού αναπηρία, ακόμα και όταν αντιμετωπίζεται έγκαιρα.
Παράγοντες κινδύνου αποτελούν οι κάτωθι:
- Μη ραγέν ανεύρυσμα
- Ιστορικό ενός προηγούμενου ραγέντος ανευρύσματος εγκεφάλου
- Κάπνισμα
- Υπέρταση
- Ινομυϊκή δυσπλασία, σύνδρομο Ehlers-Danlos
- Ιστορικό πολυκυστικής νεφρικής νόσου
- Χρήση κοκαΐνης, μεθαμφεταμίνης
- Κατάχρηση αλκοόλ
- Λήψη αντιπηκτικών
Ο κλασσικότερος τρόπος εκδήλωσης της ΥΑ είναι η αιφνίδιας έναρξης και έντονη κεφαλαλγία που χαρακτηριστικά περιγράφεται από τους ασθενείς ως «ο χειρότερος πονοκέφαλος που είχα ποτέ». Η κεφαλαλγία ενδεχομένως να αποτελεί τη μοναδική συμπτωματολογία, ωστόσο μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία και εμετό, επιληπτικές κρίσεις, ακαμψία ή δυσκαμψία τραχήλου, φωτοφοβία, μυϊκούς πόνους, μουδιάσματα, διαταραχές της όρασης, ζάλη, σύγχυση, ελαττωμένο επίπεδο συνείδησης και κώμα. Η συνεπαγόμενη της αιμορραγίας αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης μπορεί να εκδηλωθεί με μονόπλευρη μυδρίαση και απώλεια του αντανακλαστικού της κόρης.
Η ΥΑ διακρίνεται σε τραυματικής και μη τραυματικής αιτιολογίας. Η τραυματική συνήθως οφείλεται σε πτώσεις στα γηραιότερα άτομα, ενώ σε νεαρές ηλικίες την πρωτοκαθεδρία κατέχουν τα τροχαία ατυχήματα. Όσον αφορά τη μη τραυματική ΥΑ, στην πλειονότητα των περιπτώσεων (85%) οφείλεται σε ρήξη ανευρύσματος. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις εμφανίζεται σε διαταραχές των αγγείων, όπως η αρτηριοφλεβώδης δυσπλασία, αιματολογικές παθήσεις και διαταραχές πήξεως, λήψη αντιπηκτικών και χρήση κοκαΐνης. Η παγκόσμια επίπτωση της ανευρυσματικής αιτιολογίας ΥΑ είναι 7,9 ανά 100.000 άτομα. Για άγνωστους λόγους, η Ιαπωνία και η Φινλανδία έχουν τις περισσότερες περιπτώσεις και συναντάται συχνότερα σε ηλικίες μεταξύ των 40-60.
Εφόσον υπάρχει αυξημένη κλινική υποψία για ΥΑ, η αρχική εκτίμηση περιλαμβάνει τη διενέργεια αξονικής τομογραφίας (CT) εγκεφάλου. Εάν επιβεβαιωθεί, διενεργείται αξονική ή μαγνητική αγγειογραφία προκειμένου να καθοριστεί η θέση και το μέγεθος του ανευρύσματος ή και ψηφιακή αφαιρετική αγγειογραφία (DSA) με το πλεονέκτημα της άμεσης ενδοαγγειακής θεραπευτικής παρέμβασης. Σε περίπτωση που η αρχική CT είναι αρνητική, η διαγνωστική προσέγγιση επεκτείνεται με τη διενέργεια οσφυονωτιαίας παρακέντησης (ΟΝΠ).
Η ΥΑ συσχετίζεται με υψηλό ποσοστό πρώιμης θνησιμότητας. Από εκείνους που επιβιώνουν, οι πιο κοινές επιπλοκές που μειώνουν το προσδόκιμο ζωής είναι οι κάτωθι:
- Επαναιμορραγία
- Αγγειόσπασμος
- Όψιμη εγκεφαλική ισχαιμία
- Υδροκέφαλος
- Αυξημένη ενδοκράνια πίεση
- Εγκολεασμός
- Επιληπτικές κρίσεις
- Νευρογενές πνευμονικό οίδημα
Μακροπρόθεσμες επιπλοκές της ΥΑ αποτελούν τα εξής: νευρογνωστική δυσλειτουργία, διαταραχές λόγου, ψυχικές διαταραχές, επιληψία, νευρολογικά ελλείματα.
Η συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων υπαραχνοειδούς αιμορραγίας οφείλονται σε τραύμα ή και ραγέν εγκεφαλικό ανεύρυσμα. Συνεπώς, μέσω της διαχείρισης των παραγόντων κινδύνου για κάθε μια από αυτές τις καταστάσεις μπορεί να μειωθεί και η συχνότητά τους. Όσον αφορά την πρόληψη του τραύματος της κεφαλής, η χρήση κατάλληλου κράνους κατά την οδήγηση ποδηλάτου και μοτοσυκλέτας, καθώς και κατά τη συμμετοχή σε υψηλού κινδύνου αθλήματα είναι ζωτικής σημασίας. Εάν υπάρχει επιρρέπεια σε πτώσεις, η συνεργασία με φυσικοθεραπευτή δύναται να αποβεί χρήσιμη στην εύρεση τρόπων να αποφευχθούν και να καταστεί το σπίτι ασφαλέστερο.
Προκειμένου να μειωθεί το ρίσκο ανάπτυξης εγκεφαλικού ανευρύσματος ή/και να αποφευχθεί η ρήξη ενός ήδη υπάρχοντος, γενικές οδηγίες αποτελούν οι εξής:
- Ρύθμιση αρτηριακής πίεσης
- Διακοπή καπνίσματος
- Συχνή σωματική άσκηση χωρίς υπερβολική άρση βάρους, διότι αυξάνει τον κίνδυνο ρήξης ενός παρόντος ανευρύσματος
- Ισορροπημένη διατροφή
- Μειωμένη κατανάλωση αλκοόλ
Η πρόγνωση της ΥΑ εξαρτάται από την αιτία και τη σοβαρότητά της και την παρουσία άλλων επιπλοκών ή τραυμάτων. Το 50% των ατόμων που υπέστησαν υπαραχνοειδή αιμορραγία βρίσκουν αιφνίδιο θάνατο. Από αυτούς που επιβιώνουν οι περισσότεροι καταλήγουν στο νοσοκομείο και ίσως με κάποιου είδους αναπηρία, ενώ λίγοι είναι αυτοί που επιστρέφουν σε φυσιολογικούς ρυθμούς αλώβητοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Subarachnoid Hemorrhage, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Subarachnoid Hemorrhage (SAH), Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
