Της Αντιγόνης Λαπατά,
«Υπάρχουν πολλοί τύποι ανθρώπων εκεί έξω. Πόσες διαφορετικές ματιές, πόσοι μικρόκοσμοι· μερικές φορές αρκεί να διασχίσεις μια θάλασσα για να τα δεις, φτάνει να μη σε παρασύρει η παλίρροια. Η παλίρροια για τη Λένα ήταν η αφετηρία. Η θάλασσα που υποχωρούσε και φούντωνε ξανά ήταν η κουρτίνα που άνοιγε για αυτόν τον κόσμο».
Η Λετισιά Κολομπανί (Laetitia Colombani) ταξίδεψε μέχρι την Ινδία. Όταν αποφάσισε να γράψει το 2021 την Πλεξούδα, το μυθιστόρημα που απέσπασε είκοσι τρία λογοτεχνικά βραβεία και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 40 γλώσσες, δεν φανταζόταν πως θα συνέχιζε, πως θα ξαναέπιανε το νήμα για την κάστα των «Ανέγγιχτων». Το βιβλίο της στάθηκε αρκετό για να ιδρύσει στην πόλη Ραζαστάν ένας Γάλλος συνταξιούχος παιδαγωγός, ονόματι Ζακ, ένα σχολείο που θα γινόταν ένα χάδι για όλους τους «Ανέγγιχτους». Για την αναγνωρισμένη Γαλλίδα συγγραφέα, ηθοποιό και σκηνοθέτη κινηματογράφου ήταν αρκετά ένα ευχαριστήριο γράμμα και μία φωτογραφία από τρία κορίτσια να κρατάνε στα χέρια τους αντίτυπα της Πλεξούδας. Η Λετισιά αποτέλεσε την έμπνευση του Ζακ και ο Ζακ, εν αγνοία του, της ανταπέδωσε αυτό το μοίρασμα. Της ήταν πράγματι αρκετό για να ταξιδέψει και εμάς ως την Ινδία.
Η Λένα θέλει να ξεφύγει απ’ όλους και απ’ όλα. Η τόσο ρομαντική και νοσταλγική Γαλλία έχει ένα κλίμα που της είναι αφόρητο. Ο αέρας του της φέρνει στον νου αναμνήσεις από την τραγική εκείνη μέρα του Ιούλη, όταν τόσο απότομα, αναίτια έχασε τον Φρανσουά. Η φυγή της στην Ινδία μπορεί στην πραγματικότητα να πρόκειται για υπεκφυγή. Ακόμα κι έτσι να ‘ναι όμως, το έχει ανάγκη αυτό το ταξίδι. Και εκεί υπήρχε κάποια που την είχε εξίσου ανάγκη. Ακούει στο όνομα «Λαλίτα». Αυτός ο μικρός άγγελος εξ ουρανού θα βρεθεί μπροστά της για να της θυμίσει πως υπάρχει ακόμη ζωή. Χαμένη στις σκέψεις της, η Λένα ξυπνά στο νοσοκομείο. Ποιο ήταν εκείνο το κορίτσι που την έσωσε; Μα φυσικά εκείνη! Που ακόμα και το ίδιο είχε ξεχάσει τη φωνή του (πράγμα καθόλου δύσκολο για ένα κορίτσι στην Ινδία), παρά μόνο πέταγε ψηλά τον Χαρταετό της και τον ατένιζε να χάνεται μαζί με τα πουλιά. Τα μάτια της η Λένα τα θυμάται. Γεμάτα απορία και έναν καλά θαμμένο πόνο.
Δεν την έσωσε, όμως, μόνο η Λαλίτα. Κάποια άλλη —ή μάλλον κάποιες άλλες— την τράβηξαν απ’ το νερό. Μια ομάδα από δακτυλοδεικτούμενες γυναίκες που τολμούν σε ένα τέτοιο κράτος να «δείχνουν τα δόντια» τους, να προστατεύουν τα δικαιώματά τους. Σωστά αγρίμια θα ‘λεγες… Όχι. Όχι αγρίμια. Γυναίκες. Γυναίκες θύματα, γυναίκες που παραλίγο να υπάρξουν θύματα, γυναίκες που δεν μπόρεσαν κάποτε να βοηθήσουν ένα θύμα. Ενώνουν τις δυνάμεις τους στις «Κόκκινες Ταξιαρχίες» με αρχηγό τη λιγομίλητη, παρορμητική, αντιδραστική Πρέετι. Εκρηκτική και πεισματάρα, καχύποπτη με όλους, μα και πιστή φίλη για τη Λένα. Δε θα αργήσει να καταλάβει τον σκοπό της και θα γίνει και αυτή κομμάτι του. Τις δύο γυναίκες θα τις δέσει μία ισχυρή φιλία, τέτοια που οι κάτοικοι του χωριού αναρωτιούνται τι γυρεύει στο σκούτερ μιας κοπέλας με αναρχικά στοιχεία μία μορφωμένη Ευρωπαία.
Η Λαλίτα και η Πρέετι έχουν ένα βασικό κοινό· στερήθηκαν τη γνώση. Η γραφή και η ανάγνωση, τα κλειδιά της ελευθερίας, τους είναι απολύτως ξένα. Σε μία κοινωνία όπου η γυναίκα προετοιμάζεται για μηχανή αναπαραγωγής, σκεύασμα ηδονής και κακοποίησης δεν της χρειάζεται η μόρφωση. Αρκεί ο σύζυγός της να μη τη βαρεθεί. Αρκεί εκείνη να μην προβάλει αντίσταση, να μην προσπαθήσει να τρέξει μακριά από το πεπρωμένο της. Θα φορέσει το χρυσοκόκκινο εκείνο φόρεμα προτού κλείσει τα δώδεκα. Θα μεγαλώσει και αυτή μαζί με το πρώτο της παιδί (για το δικό της το καλό, ας μην αποδειχθεί «στέρφα»).
Σε τι ωφελεί να μάθει μία κοπέλα που θα ζήσει έτσι γράμματα, μαθηματικά, γεωγραφία, Τέχνη; Ούτε τα συναισθήματά της θα μπορεί να αποτυπώσει στο χαρτί, δε θα βρεθεί κανείς να τα διαβάσει. Δε θα χρειάζεται να μετρά τις μέρες, να υπολογίζει πότε θα τελειώσει ο Γολγοθάς της· αυτό εξαρτάται από τη βούληση του συζύγου της –πότε θα τη βαρεθεί για να κρατήσει την προίκα της και να την πετάξει στον δρόμο. Δεν θα μπορεί να ταξιδέψει, όλος ο κόσμος της θα είναι εκείνο το μικρό σπίτι, η κουζίνα και το δωμάτιο των παιδιών. Ούτε με τον νου θα μπορεί να κάνει ταξίδια. Δεν θα της είναι δυνατό ούτε να φανταστεί την ελευθερία της, την ελευθερία στη φύση, τον παφλασμό των κυμάτων, το θρόισμα στα φύλλα των δέντρων. Όσο για την Τέχνη, θεωρείται το πλέον επικίνδυνο να έρθει σε επαφή. Για να την αισθανθείς πρέπει να ξεφορτωθείς τα δεσμά σου, για να την υπηρετήσεις να απαρνηθείς κάθε δόγμα που σε θέλει άβουλο (ή μάλλον άβουλη, γένους θηλυκού πάντοτε όπως και η απατηλή «επιθυμία»).
Μα αυτή δεν είναι η μόνη ομοιότητα που μοιράζονται η Πρέετι και η Λαλίτα. Υπάρχει κάτι ακόμα· είναι και οι δύο προστάτιδες. Η Λαλίτα έσωσε τη Λένα εκείνη τη μέρα, τραβώντας την όχι μόνο από το νερό, αλλά και από την παραίτηση στην οποία δινόταν. Η Πρέετι περιπολεί και προστατεύει όλες εκείνες που αδυνατούν να συνειδητοποιήσουν πως το σώμα τους τούς ανήκει. Η Πρέετι πιστεύει στην αυτοδικία, στην αντίδραση, όσο καταδικασμένη και αν θεωρείται. Και οι δυο τους προστάτευσαν, η κάθε μία με τον τρόπο της. Τώρα η Λένα θα κάνει το ίδιο. Τους το χρωστάει, σε όλες εκείνες τις γυναίκες χρωστάει. Χρωστάει να τις ελευθερώσει! Και θα το κάνει και εκείνη όπως ξέρει. Διδάσκοντας!
Οι Εκδόσεις Πατάκη και η μετάφραση του Γιάννη Στρίγκου μετατρέπουν κάθε κεφάλαιο του βιβλίου σε μία ξεχωριστή σχολική αίθουσα. Για λίγο γίνετε μαθητές και ξαναμάθετε από την αρχή την πραγματικότητα που επικρατεί αλλού. Δε θα σας αρέσει· ιδού ο πιο σημαντικός λόγος να την αντικρίσετε. Για να μπορεί, επιτέλους, η σκέψη κάθε κοριτσιού, κάθε γυναίκας, να πετάξει ανάμεσα απ’ τα σύννεφα, όπως ακριβώς ο χαρταετός. Μόνο που τη σκέψη αυτή δε θα την κρατάει σπάγκος. Θα είναι ελεύθερη!
