Του Θοδωρή Κεχαγιόγλου,
Ερωτήματα, γύρω από το ζήτημα του θανάτου και της ζωής μετά αυτού, έχουν προκαλέσει ανά τους αιώνες εκατοντάδες φιλοσοφικές, θρησκευτικές και μεταφυσικές θεωρήσεις, οι οποίες μπορεί να καθησυχάζουν ή και να τονώνουν το «εγώ» μας, αλλά δεν παύουν να αποτελούν θεωρήσεις. Αν κανείς μελετούσε τη διαδικασία αποσύνθεσης του σώματός μας, εντελώς απεμπλεγμένος από την ψυχική και πνευματική υπόσταση, θα καταλάβαινε ότι δεν πρόκειται για τίποτα άλλο παρά για μια σειρά βιοχημικών επόμενων εξαιτίας της πλήρους παύσης λειτουργίας ενός τρομερά πολύπλοκου «εργοστασίου». Έστω ότι ορίζουμε ως ώρα μηδέν τη στιγμή που πεθαίνουμε. Ο βιολογικός θάνατος χαρακτηρίζεται από τη διακοπή ζωτικών λειτουργιών. Αποσύνθεση είναι η διαδικασία κατά την οποία οι ιστοί «καταβολίζονται» σε απλούστερες βιοχημικά μορφές.
Ήδη από την ώρα μηδέν ξεκινά η διαδικασία της αυτόλυσης. Εφόσον η καρδιά σταματά να συστέλλεται και να στέλνει το αίμα σε όλο το σώμα, σχηματίζονται θρόμβοι σε σημεία που λιμνάζει το αίμα λόγω βαρύτητας, συνηθέστερα στην πλάτη (livor mortis). Αποτέλεσμα είναι το χρώμα του δέρματος να γίνεται ολοένα και πιο ωχρό με την πάροδο του χρόνου. Λόγω της διακοπής της ομοιόστασης που επιτυγχάνεται καθ’ όλη τη ζωή με την αέναη κυκλοφορία του αίματος, η θερμοκρασία του σώματός μας θα μειωθεί σταδιακά (algor mortis), έως ότου φτάσει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου. Ακόμα, 3 με 4 ώρες μετά, αρχίζει η νεκρική μυική ακαμψία (rigor mortis), αρχικά από μύες των χεριών και του προσώπου. Για να γίνει αυτή η περίπλοκη διαδικασία κατανοητή: για να συσπαστεί ένας μυς πρέπει ένα μόριο ATP να συνδεθεί με ένα μόριο μυοσίνης στις απολήξεις των μυών. Στη συνέχεια, η μυοσίνη με την ακτίνη δημιουργούν ένα σύμπλοκο και αυτό επιτρέπει τη συστολή των μυών. Το ATP υφίσταται υδρόλυση και μετατρέπεται σε ADP και αυτή η μικρή αλλαγή επιτρέπει την αποσύνδεση της μυοσίνης με την ακτίνη. Μετά τον θάνατο, απουσία μορίων ΑΤΡ η μυοσίνη δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από την ακτίνη και οι μύες παραμένουν σε συνεχή σύσπαση, δίνοντας την εικόνα της δυσκαμψίας και της σκληρότητας. Το rigor mortis χαρακτηρίζεται και από συσσώρευση γαλακτικού οξέος και ιόντων ασβεστίου στους μύες. Με τη διακοπή της αναπνοής το σώμα μας δεν έχει τη δυνατότητα πρόσληψης οξυγόνου και αποβολής διοξειδίου του άνθρακα μαζί με άλλα τοξικά απόβλητα του μεταβολισμού. Απόρροια των παραπάνω είναι να δημιουργείται ένα ιδιαίτερα όξινο περιβάλλον που αναγκάζει τις κυτταρικές μεμβράνες να «σπάσουν». Έτσι, απελευθερώνονται ένζυμα που ξεκινούν απευθείας να καταστρέφουν τα γύρω κύτταρα και κατ’ επέκταση όλο το σώμα εκ των έσω.
Στο δεύτερο στάδιο, πραγματοποιείται πρήξιμο λόγω των αερίων που παράγουν τα ένζυμα που έχουν απελευθερωθεί. Το σώμα διπλασιάζεται σε μέγεθος και τα βακτήρια που αναπτύσσονται δεν είναι πλέον αερόβια, αλλά αναερόβια. Από το νεκρό σώμα αρχίζει να αναδύονται υπερβολικά δυσάρεστες οσμές, οφειλόμενες κυρίως στην πουτρεσκίνη και την καδαβερίνη. Ο γαστρεντερικός σωλήνας ρήγνυται, με αποτέλεσμα δύσοσμα σκούρα υγρά να εξέλθουν από τη ρίνα και το στόμα εξαιτίας της πίεσης που προκαλούν τα αέρια. Η αποβολή των υγρών αυτών καθορίζει και την έναρξη της τρίτης φάσης που είναι η ενεργή σήψη. Όργανα, ιστοί και δέρμα υγροποιούνται και ξεκινούν να αποκτούν πρασινωπό χρώμα που αρχίζει από την κοιλιά και επεκτείνεται και στο υπόλοιπο σώμα. Στη συνέχεια, το πράσινο θα δώσει τη σειρά του στο κόκκινο χρώμα λόγω της αποσύνθεσης του αίματος. Από αυτήν τη διαδικασία επωφελούνται τουλάχιστον 100 τρισεκατομμύρια βακτήρια που έχουν περάσει τη ζωή τους ως μέρος της ανθρώπινης εντερικής χλωρίδας και «τείχους προστασίας» του δέρματος. Σημαντικό είναι, επίσης, να καταρριφθεί ο μύθος πως τα νύχια ή τα μαλλιά εξακολουθούν να μακραίνουν μετά θάνατον. Στην πραγματικότητα, η αφυδάτωση μικραίνει σε μεγάλο βαθμό το πτώμα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η οφθαλμαπάτη της αύξησης του μήκους τους. Τελικά, μόλις τελειώσει οριστικά η σήψη του σώματος, απομένουν μόνο τα οστά, για τα οποία δεν υπάρχει ακριβές χρονοδιάγραμμα σύμφωνα με το οποίο καταστρέφονται. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελούνται κυρίως από κολλαγόνο και ανόργανες ουσίες, τα οποία ποικίλουν σε ποσότητες ανά πληθυσμούς.
Φυσικά, η ταχύτητα της αποσύνθεσης διαφέρει ανάμεσα σε ανθρώπους και εξαρτάται όχι μόνο από τον τρόπο ζωής που ακολούθησε ο θανών, αλλά και από την αιτία θανάτου, πιθανές φαρμακευτικές αγωγές που ακολουθούσε, το περιβάλλον στο οποίο ετάφη (πόσο υγρασία έχει, σε τι βάθος βρίσκεται), μέχρι και τα ρούχα με τα οποία ετάφη. Συνοψίζοντας, έχοντας διανύσει ήδη αρκετές χιλιετίες σε αυτόν τον πλανήτη, ο άνθρωπος είναι το μόνο είδος που έχει το προνόμιο —ή και κατάρα— της πλήρους επίγνωσης σχετικά με το ότι επέρχεται ο θάνατος και με το τι θα συμβεί στο σώμα του. Σίγουρα, υπάρχουν άλλοι πολύ πιο ρομαντικοί τρόποι να αναλογιζόμαστε τη γέννηση και τον θάνατο. Το μόνο που περνά από το χέρι μας είναι να βιώνουμε ό,τι μεσολαβεί ανάμεσα σε αυτά τα δύο υπέρτατα θαύματα της φύσης και να παραδίνουμε το σώμα μας εκεί όπου ανήκει, όταν έρθει η ώρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν πεθαίνουμε, youtube, διαθέσιμο εδώ
- The Stages Of Human Decomposition, aftermath, διαθέσιμο εδώ
