Της Βερονίκης Στεριώτη,
Η Απελευθέρωση του Κονγκό από το βελγικό αποικιοκρατικό καθεστώς, το 1960, ήταν ένα από τα πιο δραματικά και ταραχώδη επεισόδια στην ιστορία της απο-αποικιοποίησης της Αφρικής. Παρά την ανεξαρτησία, η χώρα βρέθηκε γρήγορα σε κρίση, λόγω εσωτερικών αντιφάσεων και εξωτερικών παρεμβάσεων, η αναφορά του αγώνα του λαού, όμως, για ανεξαρτησία, κρίνεται αξιοσημείωτη.
Όταν το Κονγκό έγινε προσωπική ιδιοκτησία του Βασιλιά Λεοπόλδου Β΄ του Βελγίου, το 1885, χαρακτηρίστηκε από ακραία εκμετάλλευση και βία εναντίον των ντόπιων. Οι συνθήκες αυτές καταδικάστηκαν παγκοσμίως και το 1908 το Κονγκό έγινε βελγική αποικία. Παρόλα αυτά, η εκμετάλλευση συνεχίστηκε, σε ηπιότερη μορφή αυτήν τη φορά. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η απο-αποικιοποίηση κέρδισε έδαφος στην Αφρική. Η πολιτική αφύπνιση του αφρικανικού πληθυσμού στο Κονγκό, έγινε πιο έντονη, ωστόσο, τη δεκαετία του 1950, καθώς η αποικιακή κυβέρνηση άρχισε να κάνει κάποιες περιορισμένες πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Σημαντικό εθνικιστικό κίνημα, το Mouvement National Congolais (MNC), υπό την ηγεσία του Πατρίς Λουμούμπα, ο οποίος έγινε σύμβολο του κονγκολέζικου αγώνα για ανεξαρτησία.
Το MNC ιδρύθηκε το 1958, και κατάφερε να χαρίσει την πρωθυπουργία στον Λουμούμπα, το 1960, μετά την ανεξαρτησία. Ήταν ένα παν-κονγκολέζικο πολιτικό κίνημα, με στόχο την ανεξαρτησία και ταυτόχρονα την ενοποίηση της χώρας. Η βασική του φιλοσοφία αφορούσε την απόρριψη της φυλετικής ή περιφεριακής διάσπασης, κάτι που ήταν ιδιαίτερα σημαντικό σε μια πολυεθνοτική χώρα, όπως το Κονγκό. Το κόμμα αυτό προσπάθησε να δημιουργήσει μία ενιαία εθνική ταυτότητα, πέρα από τις τοπικές ή φυλετικές διαφορές. Μετά από πολλές προσπάθειες, το MNC κατάφερε να κερδίσει τις πρώτες γενικές εκλογές του 1960 και στις 30 Ιουνίου του ίδιου χρόνου, το Κονγκό κήρυξε την ανεξαρτησία του από το Βέλγιο. Ωστόοσο, η νέα κυβέρνηση ήρθε αντιμέτωπη με πολλές δυσκολίες και σοβαρές προκλήσεις. Σημαντικό είναι να αναφερθεί, πως, οι βελγικές δυνάμεις δεν εγκατέλειψαν πλήρως τη χώρα, ενώ, αμέσως μετά την ανεξαρτησία, ξέσπασαν ανατρσίες ανάμεσα στον στρατό. Η στρατιωτική αυτή ανατρσία, σε συνδυασμό με την εξωτερική παρέμβαση από το Βέλγιο και τις ΗΠΑ, υπονόμευσαν την κυβέρνηση του Λουμούμπα.
Ο ίδιος, τότε, προσπάθησε να ζητήσει βοήθεια από τη Σοβιετική Ένωση, κίνηση που ανησύχησε ιδιαίτερα τις δυτικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Εν τέλει, ο Λουμούμπα αποπέμφθηκε από την εξουσία τον Σεπτέμβριο του 1960 και τελικά συνελήφθη από τον Ζοζέφ Μομπούτου, με τον δέυτερο να έχει τη στήριξη της CIA. Ακόμη, τον Ιανουάριο του 1961, o Λουμούμπα, δολοφονήθηκε, με τη συνενοχή του Βελγίου και άλλων τοπικών παραγόντων. Παρά την πρώτη του κινήματος και τη δολοφονία του ηγέτη του, το MNC έχει μια χαρακτηριστική θέση στην ιστορία του αγώνα τον αφρικανικών αποικιών για ανεξαρτησία.
Το Mouvement National Confolais και ο Λουμούμπα θεωρούνται σύμβολα ελευθερίας και αντι-ιμπεριαλισμού για ολόκληρο τον κόσμο και συγκεκριμένα για την Αφρική. Συμπερασματικά, είναι εύλογο να αναγνωρίσουμε, πως παρόλο που δεν στέφθηκε υπό απόλυτη επιτυχία στο μακροπρόθεσμο κομμάτι, το κίνημα του Κονγκό παραμένει ένα από τα πιο εμβληματικά κομμάτια στην ιστορία του, ενσωματώνοντας τα όνειρα και τις ελπίδες για ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο έθνος.
Εξίσου σημαντική κρίνεται, ακόμη, η απελευθέρωση της Ζανζιβάρης. Η Ζανζιβάρη ήταν επί αιώνες εμπορικός κόμβος στην Ανατολική Αφρική, γνωστή για το εμπόριο μπαχαρικών αλλά και δούλων. Το 19ο αιώνα έγινε προτεκτοράτο του Σουλτάνου του Ομάν. Η οικονομία της, ακόμη, εξαρτιόταν από τις φυτείες γαρυφάλλου, οι οποίες ανήκαν κυρίως στην αραβική ελίτ, ενώ ταυτόχρονα, η αφρικανική πλειοψηφία εργαζόταν υπό πολύ σκληρές συνθήκες. Όταν η Ζανζιβάρη έγινε βρετανικό προτεκτοράτο, το 1890, οι Βρετανοί απέκτησαν τον έλεγχο της διακυβέρνησής της.
Η επανάσταση στη Ζανζιβάρη ξέσπασε στις 12 Ιανουαρίου 1964, υπό την ηγεσία του Τζον Οκέλο, ενός στρατιωτικού από την Ουγκάντα. Η ίδια η επανάσταση, χαρακτηρίζεται ως αιφνιδιαστική και βίαιη. Τότε, μια ομάδα περίπου οχτακοσίων επαναστατών κατέλαβε τα κυβερνητικά κτήρια και τα αστυνομικά τμήματα και με αυτόν τον τρόπο κατάφερε να καταλύσει το καθεστώς του σουλτάνου, μέσα σε λίγες μόλις ώρες. Τότε, λοιπόν, ο Σουλτάνος Τζαμσίντ μπιν Αμπντουλάχ διέφυγε στη Βρετανία και οι επαναστάτες κατέλαβαν τον έλεγχο της κυβέρνησης.
Η επανάσταση της Ζανζιβάρης θεωρείται ένα σημαντικό γεγονός στην ιστορία της Ανατολικής Αφρικής, καθώς έθεσε τέλος στην αραβική κυριαρχία και μακροπρόθεσμα, οδήγησε στη δημιουργία της Τανζανίας. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, η βίαιη φύση της επανάστασης και οι εθνοτικές εντάσεις που προκάλεσε εξακολουθούν να επηρεάζουν τις σχέσεις στην περιοχή. Τελικά, η Ζανζιβάρη διατήρησε μια ιδιαίτερη πολιτική ταυτότητα και έχει την ολόδική της τοπική κυβέρνηση με πρόεδρο, ενώ συνεχίζει να αποτελεί ένα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο με μακρά ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Robert J. C. Youth (2007), Μεταποικιακή Θεωρία: Μία ιστορική εισαγωγή (μτφρ. Γιώργος Δεμερτζίδης), εκδ: Πατάκη
- 30 Ιούνη: Η κήρυξη της ανεξαρτησίας της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, xekinima.org, διαθέσιμο εδώ
