Του Χαρίτου Αναστασίου,
Δεν χωράει αμφιβολία: οι ενεργειακές ανάγκες της Κίνας είναι που καθορίζουν ολοκληρωτικά την παγκόσμια κατεύθυνση. Το 23.2% της παγκόσμιας κατανάλωσης αντιστοιχεί στον ασιατικό γίγαντα, μεγαλύτερο καταναλωτή και παραγωγό ενέργειας συνάμα παγκοσμίως. Η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη της Κίνας από το ’90 μέχρι σήμερα εκτόξευσε ταυτόχρονα τόσο την παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση, όσο και τα επίπεδα εκπομπών και ρύπων στο περιβάλλον. Φέτος, η Κίνα ήταν για 17η συνεχόμενη χρονιά πρώτη σε ρυθμό αύξησης των ενεργειακών της αναγκών, μόνη της συμβάλλει στο 1/3 της παγκόσμιας ανόδου της ζήτησης. Ταυτόχρονα, συνιστά μακράν τον μεγαλύτερο ρυπαντή στον πλανήτη, υπεύθυνη για το 27.6% των εκπομπών θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα.
Η καρδιά της παγκόσμιας βιομηχανίας αποζητά κάθε ενεργειακό πόρο ικανό να καλύψει τις ακόρεστες ανάγκες της. Επί αρκετές δεκαετίες, ο εγχώριος γαιάνθρακας αποτελεί την βάση του μείγματος. Φέτος, η Κίνα εξόρυξε το 46.4% της παγκόσμιας παραγωγής του πλέον ρυπογόνου αλλά φθηνού καυσίμου, κατανάλωσε δε κάτι παραπάνω, περίπου 50.7%. Οι ανάγκες ξεπερνούν κατά πολύ περισσότερο τους εθνικούς πόρους στους υδρογονάνθρακες. Η 5η μεγαλύτερη παραγωγός πετρελαίου διεθνώς, εισάγει σχεδόν το 47% του αργού που καταναλώνει, με το 10% της παγκόσμιας παραγωγής να κατευθύνεται στο “αδηφάγό της στομάχι”. Πρέπει να καύσεις πολλά για να διατηρήσεις το 25.4% της παγκόσμιας ηλεκτροπαραγωγής, την οποία και συνιστά μόνο του το κινέζικο ηλεκτρικό δίκτυο. Όχι βέβαια δίχως τίμημα: μόνο την περασμένη περίοδο αύξησε τα επίπεδα των εκπομπών της κατά 44%.
Είναι φανερό ότι το παραπάνω σύστημα πέραν από περιβαλλοντικά καταστροφικό, είναι ταυτόχρονα μη βιώσιμο για την ίδια την Κίνα. Υπό τους τρέχοντες ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, η ενεργειακή της ζήτηση θα εκτιναχθεί. Το 2040 η αύξηση του βιοτικού επιπέδου αναμένεται να οδηγήσει το μέσο κινέζικο κινεζικό νοικοκυριό να καταναλώνει σχεδόν το διπλάσιο ρεύμα από ότι σήμερα, έχοντας ξεπεράσει από το 2035 την κατά κεφαλήν κατανάλωση του μέσου Ευρωπαίου. Υπό τις τρέχουσες συνθήκες, η εξάρτηση της Κίνας από τις εισαγωγές πετρελαίου θα είναι ακόμη εντονότερη, με την κατάσταση να επιδεινώνεται από τις τρομερά απρόβλεπτες και μάλλον αυξημένες τιμές του φθίνοντα πόρου.
Ταυτόχρονα, η ραγδαία ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών υποβάθμισε τρομερά την ποιότητα ζωής σε αρκετές κινέζικες πόλεις. Η ανερχόμενη μορφωμένη μεσαία τάξη της χώρας διεκδικεί ακόμη εντονότερα περιορισμό της ατμοσφαιρικής και υδατικής ρύπανσης, η απαίτηση «να ξαναγίνουν γαλανοί οι ουρανοί» πλέον ενδιαφέρει την άλλοτε αδιάφορη κινέζικη εθνική ηγεσία. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι πλέον εμφανείς στην κινεζική ενδοχώρα, η τήξη των παγετώνων των Ιμαλαίων και η επέλαση της ερήμου Γκόμπι, μεταξύ άλλων, καθοδηγούν την Κίνα στο να επιδιώκει την εφαρμογή παγκόσμιων συμφωνιών για το κλίμα. Το 88% των Κινέζων πολιτών ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή, αντίστοιχα υψηλά ποσοστά θεωρούν αναγκαίες τις πολιτικές μετριασμού των εκπομπών, αλλά και απεξάρτησης της Κίνας από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων.
Αργά αλλά σταθερά η Κίνα μάχεται να μετατρέψει τον εαυτό της σε έναν περισσότερο βιώσιμο, ασφαλή και αειφόρο ενεργειακό παίκτη. Μέσα από τις Νέες της ενεργειακές Πολιτικές, προδιαγράφεται η στροφή της προς ένα αειφόρο μοντέλο χαμηλών εκπομπών, με σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
Πρώτο βήμα, η βελτίωση των ενεργειακών αποδόσεων: το ΑΕΠ της Κίνας αυξάνει με μέσο ετήσιο ρυθμό 4.5%, η αντίστοιχη όμως αύξηση ενεργειακής κατανάλωσης προβλέπεται να μην ξεπερνά το 1%, μέγεθος πολύ χαμηλότερο των υφιστάμενων. Ο αυξημένος λόγος ΑΕΠ προς ενεργειακή κατανάλωση, ή ενεργειακή ένταση, αποτελεί συστατικό στοιχείο μίας τεχνολογικά προηγμένης οικονομίας ικανής να παράγει πλούτο, με αποδοτικότερη όμως χρήση των περιορισμένων πόρων. Η ενεργειακή ένταση της Κίνας θα πρέπει να αυξάνει με ετήσιους ρυθμούς 3.4% μέχρι και το 2040, κάτι εξαιρετικά δύσκολο, αφού το 2035 ενδέχεται η κατά κεφαλήν χρήση της Κίνας να ξεπεράσει αυτήν της ΕΕ.
Δεύτερο βήμα, η ριζική αλλαγή του μοτίβου κατανάλωσης. Ο γαιάνθρακας αποτελεί το καύσιμο του οποίου και το ποσοστό χρήσης, αλλά και η καθαρή χρήση ακόμη, καταρρέουν με τους μεγαλύτερους ρυθμούς στον πλανήτη. Κύριος παράγοντας η σταδιακή στροφή της Κίνας: από υπεύθυνος για το 80% της ηλεκτροπαραγωγής 2007, μία δεκαετία μετά ισοδυναμεί μόλις στο 64%. Στόχος των νέων πολιτικών, η διατήρηση της ποσότητας που καταναλώνεται να μείνει σταθερή, ώστε το 2040 να αντιστοιχεί περίπου στο 32%. Παρά δε την μείωση η Κίνα αναμένεται να πληρώσει έως και ένα τρισεκατομμύριο δολάρια για τις εισαγωγές αργού πετρελαίου, μέχρι και το 2040.
Το ποσοστό χρήσης πετρελαίου σχεδιάζεται να μειωθεί σημαντικά, με εκμηδενισμό της χρήσης του στην ηλεκτροπαραγωγή και μετριασμό της συνεισφοράς του στις μεταφορές και την θέρμανση. Οι υψηλοί φόροι, που η κινέζικη κυβέρνηση έχει ήδη επιβάλει στα πετρελαϊκά καύσιμα αποτελούν το κρατικίστικο μέσο επίτευξης του στόχου.
Προώθηση των εγχώριων βιοκαυσίμων σαν εναλλακτικές στην αυτοκίνηση και την βιομηχανία ή της ηλιακής θερμότητας στα σπίτια και συνάμα αύξηση της χρήσης του ηλεκτρισμού στην τελική χρήση. Όραμα της Κίνας το 2040 ο ηλεκτρισμός να συνεισφέρει κατά πολύ περισσότερο στην τελική οικιακή, μεταφορική ή βιομηχανική κατανάλωση, προερχόμενος από καθαρότερες πηγές. Ελπίζουν δε το 1 από τα 3 αυτοκίνητα στους κινέζικους δρόμους να είναι ηλεκτροκίνητο…
Για τον εντονότερο μετριασμό των εκπομπών η Κίνα προετοιμάζει μεταξύ άλλων την δημιουργία ενός εθνικού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, αντίστοιχου του ευρωπαϊκού ETS. Ήδη έχει πιλοτικά εφαρμοστεί στο Πεκίνο, την Σαγκάη, το Τιαντζίν κι άλλες σημαντικές ζώνες της Κίνας, αντίστοιχες του 25% του συνολικού ΑΕΠ. Σκοπός, ο περιορισμός της εξάρτησης του εθνικού ΑΕΠ από τις εκπομπές (ένταση εκπομπών ή carbon intensity), κατά 60-65% πριν το 2035.
Τρίτο και κυριότερο βήμα, η δραστική μεταβολή του μείγματος ηλεκτροπαραγωγής, μέσα από την διείσδυση καθαρότερων μορφών ενέργειας. Αυτό όμως, μαζί με άλλα θα μας απασχολήσουν στο δεύτερο μέρος.
