Της Μαρίας Μπότη,
Η ψηφιακή εποχή μάς έχει εξοπλίσει με ατελείωτες δυνατότητες για επικοινωνία, πληροφόρηση και κοινωνική αλληλεπίδραση. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής, παρέχοντάς μας πρόσβαση σε πληροφορίες και ειδήσεις από όλο τον κόσμο, μέσα σε δευτερόλεπτα. Ωστόσο, αυτή η αδιάκοπη ροή πληροφοριών συχνά κρύβει κινδύνους και παγίδες. Το φαινόμενο του “doomscrolling” — η εμμονική αναζήτηση αρνητικών ειδήσεων — έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται ως ένας από τους μεγαλύτερους ψυχολογικούς κινδύνους της σύγχρονης κοινωνίας.
Η επιθυμία των ανθρώπων να παραμένουν ενήμεροι για τα τεκταινόμενα έχει βαθιές ρίζες, που πηγάζουν από την ανθρώπινη ανάγκη για ασφάλεια και έλεγχο. Όσο περισσότερες πληροφορίες διαθέτουμε για τον κόσμο γύρω μας, τόσο πιο προετοιμασμένοι αισθανόμαστε για να αντιμετωπίσουμε πιθανούς κινδύνους. Ωστόσο, η ραγδαία εξάπλωση των ψηφιακών πλατφορμών και η εμμονή με την αδιάλειπτη ενημέρωση έχουν οδηγήσει σε υπερπληροφόρηση και, συχνά, σε υπερβολική έκθεση σε αρνητικά γεγονότα.
Ο όρος “doomscrolling” πρωτοεμφανίστηκε πρόσφατα, κυρίως ως απάντηση στην υπερβολική κάλυψη της πανδημίας του COVID-19 από τα μέσα ενημέρωσης. Καθώς οι αρνητικές ειδήσεις για την πανδημία, την οικονομική κρίση και τις κοινωνικές αναταραχές κατέκλυζαν τα κοινωνικά δίκτυα, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν να περνούν ατελείωτες ώρες στις οθόνες των τηλεφώνων τους, παρακολουθώντας μία ατελείωτη ροή αρνητικών ή ανησυχητικών ειδήσεων. Το “doom” αναφέρεται ακριβώς σε αυτή την αίσθηση του επικείμενου καταστροφικού γεγονότος που φαίνεται να κυριαρχεί στις ειδήσεις, ενώ το “scrolling” περιγράφει την ανεξέλεγκτη έκθεση σε αυτές τις πληροφορίες.
Έχει παρατηρηθεί ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να επικεντρωθούν σε αρνητικές πληροφορίες παρά σε θετικές, καθώς θεωρούν ότι οι αρνητικές ειδήσεις έχουν μεγαλύτερη σημασία για την επιβίωσή τους. Έτσι, η αίσθηση του να «είσαι ενημερωμένος» μετατρέπεται σε μια ανεξέλεγκτη παγίδα που τροφοδοτεί τον συνεχή κύκλο άγχους και απογοήτευσης.
Η έκθεση σε ατελείωτες αρνητικές ειδήσεις μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχολογική υγεία. Πέρα από την αύξηση του άγχους, το doomscrolling έχει συνδεθεί με την κατάθλιψη, τη χρόνια ανησυχία και την αβεβαιότητα για το μέλλον. Οι άνθρωποι που εμπλέκονται σε αυτήν τη συνήθεια πολλές φορές αισθάνονται μια διαρκή αίσθηση φόβου και απαισιοδοξίας για το μέλλον. Ακόμα και όταν οι ειδήσεις δεν αφορούν άμεσα τη ζωή τους, η συνεχής έκθεση σε καταστροφικά σενάρια επηρεάζει τον τρόπο που αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα. Το doomscrolling μπορεί επίσης να επηρεάσει την ποιότητα του ύπνου, καθώς πολλές φορές οι άνθρωποι καταφεύγουν σε αυτή τη συνήθεια πριν κοιμηθούν, κάτι που εντείνει την αίσθηση άγχους και διαταράσσει τον κύκλο του ύπνου.
Το doomscrolling μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της παραγωγικότητας και της ποιότητας ζωής. Οι άνθρωποι που αφιερώνουν μεγάλο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναφέρουν συχνά ότι έχουν λιγότερη ενέργεια για άλλες δραστηριότητες, όπως η εργασία ή η κοινωνική τους ζωή. Η συνεχής ανησυχία καταστρέφει την ικανότητά τους να συγκεντρωθούν σε καθημερινές υποχρεώσεις και να απολαύσουν την προσωπική τους ζωή.
Επιπλέον, το doomscrolling μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την κοινωνική μας ζωή. Η συνεχιζόμενη έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις μπορεί να ενισχύσει τον κυνισμό και την έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, κάτι που οδηγεί στην απομόνωση και την απάθεια. Όσο περισσότερο βυθιζόμαστε στις αρνητικές ειδήσεις, τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από την ενεργή συμμετοχή σε κοινωνικά θέματα.
Το doomscrolling δεν είναι απλώς μια κακή συνήθεια. Αντιθέτως, αποτελεί φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπινου εγκεφάλου σε συνθήκες αβεβαιότητας και κινδύνου. Η αναζήτηση πληροφοριών για επικίνδυνες καταστάσεις είναι μια ενστικτώδης προσπάθεια για να αισθανθούμε ασφαλείς. Ωστόσο, αυτή η αναζήτηση μετατρέπεται σε παγίδα όταν οι πληροφορίες που λαμβάνουμε είναι υπερβολικά αρνητικές και δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο φόβου.
Παρά τις προκλήσεις, υπάρχουν τρόποι να περιορίσουμε το doomscrolling και να επαναφέρουμε την ισορροπία στην καθημερινότητά μας. Το πρώτο βήμα για τον περιορισμό του doomscrolling είναι η συνειδητοποίηση της συνήθειας αυτής. Πολλοί άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν παγιδευτεί σε αυτόν τον κύκλο αρνητικών ειδήσεων. Η συνειδητή προσπάθεια να μειώσουμε τον χρόνο που περνάμε στα κοινωνικά δίκτυα ή σε ειδησεογραφικές πλατφόρμες μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η χρήση τεχνικών «ψηφιακής αποτοξίνωσης». Αυτές περιλαμβάνουν τη συνειδητή αποχή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για συγκεκριμένες ώρες της ημέρας ή ακόμα και την αποσύνδεση από το διαδίκτυο. Η αποστολή ειδοποιήσεων για τον χρόνο που περνάμε στις πλατφόρμες αυτές μπορεί επίσης να βοηθήσει στη συνειδητοποίηση και τον περιορισμό της υπερβολικής κατανάλωσης ειδήσεων.
Η ανάπτυξη ενός πιο θετικού ειδησεογραφικού περιβάλλοντος είναι εξίσου σημαντική. Οι ειδήσεις που επικεντρώνονται σε λύσεις και θετικά κοινωνικά παραδείγματα, αντί για τον συνεχή φόβο και το άγχος, μπορούν να ανατρέψουν τη συνήθεια του doomscrolling. Οι χρήστες πρέπει να εκπαιδευτούν να αναζητούν πηγές ενημέρωσης που παρέχουν ισορροπημένη και έγκυρη πληροφόρηση και να δίνουν έμφαση όχι μόνο στα προβλήματα, αλλά και στις λύσεις που υπάρχουν.
Στον πυρήνα του, το φαινόμενο του doomscrolling μας υπενθυμίζει τη λεπτή γραμμή, που χωρίζει την ανάγκη για ενημέρωση, από την παγίδα της υπερβολικής κατανάλωσης αρνητικών πληροφοριών. Σε έναν κόσμο όπου τα γεγονότα εξελίσσονται γρήγορα και οι ειδήσεις μας κατακλύζουν αδιάκοπα, το να επιλέγουμε συνειδητά ποιες πληροφορίες επιτρέπουμε να διαμορφώσουν την πραγματικότητά μας είναι μια πράξη αυτοφροντίδας και ψυχικής ανθεκτικότητας. Ίσως το αληθινό ερώτημα δεν είναι πόσο ενημερωμένοι μπορούμε να είμαστε, αλλά πόσο ισορροπημένοι επιλέγουμε να παραμείνουμε σε έναν κόσμο που μας ωθεί διαρκώς προς την αβεβαιότητα…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- What Is Doomscrolling, and How Do You Stop?, Health.com, διαθέσιμο εδώ
