Του Παντελή Δημητρόγλου,
Ένα χρόνιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σύσσωμη η ελληνική κοινωνία, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της δημιουργίας του ελληνικού κράτους, είναι η ταυτότητα στην πολιτική ζωή. Κάθε φορά που ξεκινάει μία συζήτηση πάσης φύσεως, είτε ανεπίσημα μεταξύ φίλων είτε σε επίπεδο τύπου κι ειδήσεων μεταξύ δημοσιογράφων ή πολιτικών στελεχών, αργά ή γρήγορα το πεδίο χρωματίζεται από κομματική ρητορική. Κατά κάποιον τρόπο, δηλαδή, ο μέσος ελληνικός συλλογισμός δυσκολεύεται να διακρίνει την πολιτική ως αίσθημα ευθύνης κι ως έννοια στην καθημερινή ζωή από την κομματική ενσωμάτωση. Αποτελεί, όμως, η παραπάνω παρατήρηση μία εμπεριστατωμένη διαπίστωση ή, με το πέρασμα του χρόνου, τα πράγματα έχουν αλλάξει κι είναι απλώς μία παρωχημένη τοποθέτηση εκτός πραγματικότητας;
Για να απαντηθεί το παραπάνω ερώτημα, ή καλύτερα για να γίνει πιο κατανοητή η δυσδιάκριτη γραμμή που οριοθετεί την κομματική ταυτότητα από την πολιτικότητα ενός ατόμου εν γένει, θα πρέπει πρώτα να γίνει μία σύντομη αναδρομή στα μονοπάτια της πολιτικής ιστορίας του τόπου. Πολύ σύντομα, η παρθενική εμφάνιση οργανισμών με κομματικό πυρήνα έγινε κατά το τέλος της δεύτερης φάσης του ελληνικού εμφυλίου πολέμου (1823-1824), όποτε κι άρχισαν να διαμορφώνονται οι συνθήκες κάτω από τις οποίες τα τρία πρώτα ελληνικά πολιτικά κόμματα, Αγγλικό, Γαλλικό και Ρωσικό ήρθαν στο προσκήνιο.
Μέσα, λοιπόν, σε μια ταραγμένη και μετεμφυλιακή εποχή, σταδιακά τα πελατειακά δίκτυα που ήταν ήδη ανεπτυγμένα στο μεγαλύτερο μέρος του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, άρχισαν να επηρεάζουν πρόσωπα και καταστάσεις τόσο εντός της υποτυπώδους δομής των «ξενικών κομμάτων», όσο και μεταξύ των απλών πολιτών που ασπάζονταν την ιδεολογία τους. Η ιδιότυπη αυτή σχέση, μεταξύ υπηκόων και κεντρικής εξουσίας, ρίζωσε με το πέρασμα των χρόνων, κατασκευάζοντας, έτσι, τη ραχοκοκαλιά του ελληνικού πολιτικού συστήματος, αλλά και της αντίληψης που υπάρχει για αυτό.
Η σχέση αυτή είναι γνωστή και λειτουργεί ασταμάτητα μέχρι και σήμερα, αν και τίθεται ως θέμα συζήτησης πολλές φορές σε πληθώρα ΜΜΕ, χωρίς, όμως, να γίνεται αντιληπτή η ανάγκη για την ουσιαστική εξυγίανση του κρατικού μηχανισμού και του Δημοσίου. Ακόμα κι ο μέσος Έλληνας πολίτης αντιλαμβάνεται στο «πετσί» του, σε πολλές εκφάνσεις της αλληλεπίδρασής του με το κράτος, αυτόν τον δεσμό, με αίσθημα ανησυχίας αλλά και ταυτόχρονα απαισιοδοξίας. Οι γνωριμίες μέσω ενός συστήματος πελατειακών σχέσεων αποτελούν σημαντικό παράγοντα της πολιτικής ζωής από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ως την περίοδο της Δικτατορίας, της Μεταπολίτευσης και στη συνέχεια των μνημονίων, της εξόδου από αυτά μέχρι και σήμερα.
Η συγκεκριμένη πολιτική και πολιτειακή δομή έχει δημιουργήσει πολλαπλές παρανοήσεις ως προς το τι εστί πολιτική ταυτότητα στην Ελλάδα. Σήμερα, είναι σχεδόν αδύνατο να νοηθεί η ενασχόληση με τα κοινά και την εξουσία χωρίς τη συμμετοχή σε ένα κόμμα, είτε έμμεσα είτε άμεσα. Στο πλαίσιο αυτό, συνήθως συγχέονται ανακριβείς ιδεολογικές τοποθετήσεις, εθνοκεντρικοί συμβολισμοί κι ανυπόστατες ιστορικές αξιώσεις, χαρακτηριστικά που επεκτείνουν ακόμα περισσότερο το χάσμα μεταξύ πολίτη κι εξουσίας. Ένα απτό παράδειγμα της γενικά παρωχημένης αντίληψης της πολιτικής στην Ελλάδα είναι ο δεσμός μεταξύ κρατικών λειτουργειών κι εκκλησίας. Τα συλλαλητήρια τη δεκαετία του 90’ για την αφαίρεση του θρησκεύματος από τις ταυτότητες, με πρωτεργάτη τον τότε Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, έχουν αφήσει ιστορία και φυσικά πολλά κατάλοιπα αυτού του είδους ανάμειξης της εκκλησίας σε ζητήματα που άπτονται της νομοθεσίας.
Η συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, αλλά κι η ενασχόληση με τα κοινά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αποτελούν μέχρι και σήμερα ένα πολυσυζητημένο θέμα, το οποίο απαιτεί την ενεργό ανάμειξη ανθρώπων με κατάρτιση κι εμπειρία στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Η ανάμειξη αυτή όχι μόνο θα διευκολύνει την απεξάρτηση της πολιτικής ταυτότητας από την κομματικοποίηση, αλλά θα δώσει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί περαιτέρω η ενασχόληση με τα κοινά και σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και σε πιο ποιοτικό επίπεδο, κάτι το οποίο κρίνεται απαραίτητο –αν όχι ζωτικής σημασίας– για την ομαλή λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος.
