Tης Ελεάννας Τσάμη,
Το Σύνδρομο της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων, ή αλλιώς Σύνδρομο Todd, περιγράφηκε από τον Caro Lippman το 1952 και ονομάστηκε από τον John Todd το 1955. Το σύνδρομο πήρε το όνομά του από τις αισθήσεις που βιώνει ο χαρακτήρας της Αλίκης στο μυθιστόρημα του Lewis Carroll Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων, ένα αγγλικό παιδικό μυθιστόρημα του 1865, όπου παρουσιάζεται η ιστορία ενός κοριτσιού που πέφτει μέσα από μια τρύπα σε έναν φανταστικό κόσμο ανθρωπόμορφων πλασμάτων. Πώς σχετίζεται, όμως, ένα παιδικό βιβλίο με μια νευρολογική διαταραχή;
Η ασθένεια και η τέχνη ήταν πάντα δύο στενά συνδεδεμένες έννοιες, ειδικά όταν εμπλέκονται νευρολογικές και ψυχιατρικές ασθένειες. Αρκετοί γνωστοί καλλιτέχνες βίωναν νευρολογικές διαταραχές (π.χ. Picasso, Lewis Carroll) και ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι τα έργα τους θα μπορούσαν κατά κάποιον τρόπο να επηρεαστούν από αυτές. Συγκεκριμένα, ο συγγραφέας του μυθιστορήματος συχνά ανέφερε στα ημερολόγιά του ότι υπέφερε από έντονο πονοκέφαλο με έμετο, ενώ αργότερα τα συμπτώματα συνοδεύονταν από περίεργη οπτική. Πολλοί, λοιπόν, θεωρούν ότι ο Lewis Carroll απεικόνιζε τα δικά του συμπτώματα μέσα από την ηρωίδα του βιβλίου του.
Το σύνδρομο Todd περιλαμβάνει 42 οπτικά συμπτώματα και 16 κάποια αισθητικά και άλλα μη οπτικά συμπτώματα. Το κοινό που έχουν αυτά τα συμπτώματα μεταξύ τους είναι ότι αποτελούν παραμορφώσεις της αισθητηριακής αντίληψης και όχι παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις. Το σύνδρομο Todd προκαλεί οπτικές και αισθητηριακές διαταραχές, όπως η αίσθηση ότι το σώμα ή τα αντικείμενα γύρω αλλάζουν μέγεθος (μακροψία ή μικροψία). Οι ασθενείς, επίσης, βιώνουν απώλεια της αίσθησης του χρόνου ή αντιλαμβάνονται το περιβάλλον ως μη ρεαλιστικό. Παρότι τα συμπτώματα μπορεί να φαίνονται ανησυχητικά, συνήθως διαρκούν μόνο λίγα λεπτά ή ώρες. Το σύνδρομο εμφανίζεται συχνά κατά τη διάρκεια ημικρανιών ή επιληπτικών κρίσεων, ενώ άλλοι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν είναι ιογενείς λοιμώξεις και εγκεφαλικές βλάβες. Τα πιο συχνά αναφερόμενα συμπτώματα περιλαμβάνουν ημικρανία, οπτική παραμόρφωση, ψευδαισθήσεις, αντιληπτική παραμόρφωση, παραμόρφωση του χρόνου, απώλεια ελέγχου των άκρων ή απώλεια συντονισμού και αποπροσωποποίηση. Τα συμπτώματα του συνδρόμου αποδίδονται σε λειτουργικές και δομικές εκτροπές του αντιληπτικού συστήματος.
Στο γνωστό μυθιστόρημα, η Αλίκη βίωσε αρκετά περίεργα συναισθήματα, όπως επιβράδυνση στην αντίληψη του χρόνου, ενώ έπεσε από την τρύπα του λευκού κουνελιού:
Είτε το πηγάδι ήταν πολύ βαθύ, είτε έπεσε πολύ αργά, γιατί είχε άφθονο χρόνο καθώς κατέβαινε για να την κοιτάξει και να αναρωτηθεί τι επρόκειτο να συμβεί μετά.
Στη συνέχεια, το σώμα της συρρικνώθηκε αφού ήπιε από ένα μπουκάλι, ενώ μετά έφαγε ένα κέικ και έγινε τόσο μεγάλη που σχεδόν άγγιξε το ταβάνι:
«Όλο και πιο περίεργα!» φώναξε η Αλίκη. Τώρα ανοίγω σαν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο που ήταν ποτέ! Αντίο πόδια!
‘Στην αρχή νόμιζε ότι έπρεπε να ήταν θαλάσσιος ιπποπόταμος, αλλά μετά θυμήθηκε πόσο μικρή ήταν τώρα και σύντομα κατάλαβε ότι ήταν μόνο ένα ποντίκι που είχε γλιστρήσει μέσα σαν τον εαυτό της».
Τα παραπάνω αποτελούν παραδείγματα που εμφανίζει μερική μακροσωματογνωσία και ολική μικροσωματογνωσία στον χαρακτήρα της Αλίκης.
Στην κλινική πράξη η διάγνωση του συνδρόμου Todd γίνεται με την κατάλληλη λήψη ιστορικού, με ενδελεχή φυσική (συμπεριλαμβανομένης της νευρολογικής και συχνά ωτολογικής ή/και οφθαλμικής) εξέταση και καλή γνώση των πολλών και ποικίλων συμπτωμάτων. Η διαφορική διάγνωση αποτελεί, επίσης, ένα σημαντικό κομμάτι στην πρόγνωση της ασθένειας. Τα συμπτώματα πρέπει να διακρίνονται από άλλες θετικές διαταραχές αντίληψης, με τις οποίες μπορεί εύκολα να συγχέονται και θα πρέπει να διαπιστωθεί η πιθανή αιτία τους.
Οι περισσότερες μη κλινικές και κλινικές περιπτώσεις του συνδρόμου θεωρούνται καλοήθεις, με την έννοια ότι τα συμπτώματα συχνά υποχωρούν πλήρως, μερικές φορές αυθόρμητα και σε άλλες περιπτώσεις με την κατάλληλη θεραπεία. Ωστόσο, σε κλινικές περιπτώσεις με υποκείμενα χρόνια νοσήματα (όπως ημικρανία και επιληψία), τα συμπτώματα τείνουν να επανεμφανίζονται ανάλογα με το ενεργό στάδιο της νόσου και σε περιπτώσεις εγκεφαλίτιδας, η πρόγνωση μπορεί, επίσης, να διαφέρει. Επομένως, η ανάγκη για θεραπεία απαιτεί προσεκτική αξιολόγηση, σωστή κατανόηση της πιθανής φυσικής ιστορίας των διαφόρων υποκείμενων παθήσεων και προσεκτική εξήγηση στον ασθενή για ποιο θεραπευτικό παράγοντα να περιμένει και σε ποια κατάσταση.
Δεν υπάρχουν επαρκή επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με το σύνδρομο Alice in Wonderland (AIWS) στον γενικό πληθυσμό. Παρόλο που θεωρείται ότι το σύνδρομο είναι σπάνιο, κλινικές έρευνες σε άτομα με ημικρανία δείχνουν πως το ποσοστό εμφάνισής του σε αυτήν την ομάδα μπορεί να φτάνει το 15%. Επιπλέον, ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι μεμονωμένα συμπτώματα δεν είναι τόσο σπάνια στον γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, μια μελέτη σε 1.480 εφήβους κατέγραψε μικροψία ή/και μακροψία σε ποσοστό 5,6% για τα αγόρια και 6,2% για τα κορίτσια καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Επιπλέον, μια μελέτη που περιλάμβανε 297 άτομα, με μέση ηλικία 25,7 ετών, έδειξε ποσοστά εμφάνισης τηλεοψίας (30,3%), δυσμορφοψίας (18,5%), μακροψίας (15,1%) και μικροψίας (14,1%) κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι το 38,9% των συμμετεχόντων εμφάνισε ένα σύμπτωμα, το 33,6% παρουσίασε δύο, το 10,6% τρία και το 16,8% τέσσερα συμπτώματα. Αυτή η συχνή εμφάνιση πολλών συμπτωμάτων μπορεί να υποδηλώνει κοινή αιτία που προκαλεί όλα τα συμπτώματα ή ότι η ύπαρξη ενός συμπτώματος αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης και άλλων.
Το σύνδρομο της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων είναι μια αποπροσανατολιστική νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει την ανθρώπινη όραση, την ακοή, την αφή, την αίσθηση και την αντίληψη των φαινομένων του χρόνου. Τα άτομα με το σύνδρομο της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων μπορεί να βιώσουν αλλαγές στην αντίληψη του μεγέθους των αντικειμένων ή μερών του σώματός τους, που ονομάζεται μεταμόρφωση. Είναι γνωστό ότι εμφανίζεται σε καταστάσεις όπως ημικρανίες, επιληψία, ορισμένες τοξίνες και μολυσματικές ασθένειες. Το όνομα προέρχεται από το διάσημο παιδικό βιβλίο του Lewis Carroll, Alice’s Adventures in Wonderland, στο οποίο η κύρια ηρωίδα βιώνει αλλαγές στην αίσθηση, νιώθοντας ότι το σώμα της γίνεται πολύ ψηλό ή πολύ μικρό ή ότι ορισμένα μέρη του σώματός της έχουν αλλάξει σχήμα, μέγεθος, ή σε σχέση με άλλα μέρη του σώματός της. Εν ολίγης, πρόκειται για μια σπάνια πάθηση που προκαλεί προσωρινά επεισόδια διαστρεβλωμένης αντίληψης και αποπροσανατολισμού ή αλλιώς, όπως είχε γράψει ο Lewis Carroll «Αν είχα έναν δικό μου κόσμο, όλα θα ήταν ανοησίες. Τίποτα δεν θα ήταν αυτό που είναι γιατί όλα θα ήταν αυτό που δεν είναι. Και αντίθετα, αυτό που είναι, δεν θα ήταν και αυτό που θα ήταν δεν ήταν, θα ήταν».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Alice-in-Wonderland Syndrome, διαθέσιμο εδώ
- Alice in Wonderland syndrome: A systematic review, διαθέσιμο εδώ
- Alice in Wonderland Syndrome: A real life version of Lewis Carroll’s novel, διαθέσιμο εδώ
