Της Ελένης Παναγιώτας Μινάι,
Πριν περίπου τρεις μήνες, πληροφορηθήκαμε για ένα ελπιδοφόρο και πρωτοποριακό εγχείρημα που έλαβε χώρα στην Ελλάδα και στέφθηκε με επιτυχία. Έχοντας, επίσης, εφαρμοστεί επιτυχώς σε άλλες χώρες του εξωτερικού, η πρώτη μεταμόσχευση ωοθηκών, από την οποία προέκυψε η γέννηση παιδιού, είναι γεγονός. Η 39χρονη γυναίκα, η οποία είχε διαγνωστεί με αιματολογικό καρκίνο, κατέφυγε σε κρυοσυντήρηση του ωοθηκικού ιστού, έτσι ώστε να έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει παιδί αργότερα. Μετά την αποθεραπεία της, υπεβλήθη σε μεταμόσχευση του φλοιού των ωοθηκών της και ύστερα σε IVF, από την οποία προέκυψε ένα υγιέστατο αγοράκι. Τέτοια ευχάριστα νέα δίνουν ελπίδα σε πολλές γυναίκες, που ο καρκίνος τους στερεί πολλά, αλλά όχι πια την ευκαιρία της μητρότητας. Η ιατρική επιστήμη έχει πολλά βήματα να διανύσει αλλά τέτοιου είδους παραδείγματα αποτελούν βήματα προόδου που είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε.
Πάμε να δούμε, όμως, κάποια πράγματα σχετικά με τη μεταμόσχευση των ωοθηκών, και πιο συγκεκριμένα ποια είναι ακριβώς η διαδικασία που ακολουθείται σε ανάλογες περιπτώσεις.
Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος δεν αποτελεί ανίατη ασθένεια πια, καθώς με την εξέλιξη της Ιατρικής επιστήμης έχουν βρεθεί πολλοί μέθοδοι θεραπείας που καταπολεμούν την ασθένεια, επιμηκύνουν τη ζωή των ασθενών ή ακόμα οδηγούν σε ίαση. Παρ’ όλα αυτά, οι θεραπείες που εφαρμόζονται είναι επιθετικές, όχι μόνο προς τα καρκινικά κύτταρα, αλλά και προς τους υγιής ιστούς. Τέτοιες χημικές ουσίες ,ή αλλιώς ακτινοβολία, που χρησιμοποιούνται θεραπευτικά μπορεί αφενός να «σκοτώνουν» τα καρκινικά κύτταρα, αφετέρου καθιστούν τα ωάρια, ιδιαίτερα, μη λειτουργικά. Έτσι, λοιπόν, απώτερος στόχος της μεταμόσχευσης ωαρίων είναι να διατηρήσουν τη γονιμότητα και να αντιστρέψουν την εκδήλωση της εμμηνόπαυσης στους ασθενείς.
Μετά τη διάγνωση και πριν την εφαρμογή επιθετικής θεραπείας, η γυναίκα που το επιθυμεί υποβάλλεται σε αφαίρεση του ωοθηκικού ιστού και στη συνέχεια ο ιστός που αφαιρέθηκε χειρουργικά τοποθετείται σε κρυοσυντήρηση για να διατηρηθεί η δυνατότητα της γυναίκας να γίνει μητέρα. Όταν, λοιπόν, αφαιρείται ο ιστός, η μητέρα είναι έτοιμη να υποβληθεί σε θεραπεία, χωρίς τον φόβο ότι οι χημικές ουσίες που θα λάβει της στερήσουν την επιθυμία της μητρότητας. Αφού ολοκληρωθεί ο κύκλος των θεραπειών και η γυναίκα είναι πια υγιής, μπορεί να υποβληθεί σε μεταμόσχευση του ωοθηκικού ιστού της, που προηγουμένως είχε «φυλάξει» σε Τράπεζα Κρυοσυντήρησης. Η τοποθέτηση του μοσχεύματος στο σώμα της γυναίκας ονομάζεται αυτόλογη μεταμόσχευση, διότι πραγματοποιείται αφαίρεση ιστού από έναν οργανισμό και επανατοποθέτησή του στον ίδιο τον οργανισμό, από τον οποίο έγινε η λήψη. Η θέση στην οποία θα τοποθετηθεί το μόσχευμα, όπως ισχύει γενικά στις μεταμοσχεύσεις, μπορεί να είναι η θέση στην οποία φυσιολογικά συναντάται το όργανο/ιστός, όπως, στην περίπτωσή μας, στην περιοχή της πυέλου, στο επίπεδο της μήτρας, δεξιά και αριστερά αυτής. Αυτή χαρακτηρίζεται ορθοτοπική μεταμόσχευση. Δύναται, όμως, να τοποθετηθεί το μόσχευμα και σε μια θέση που δεν προβλέπεται ανατομικά, γιατί ωφελεί καλύτερα τον ασθενή η νέα θέση, π.χ. υποδόρια, για εύκολη συλλογή ωαρίων (ετεροτοπική μεταμόσχευση). Στην πρώτη περίπτωση, θεωρητικά είναι δυνατή η εγκυμοσύνη με τον φυσιολογικό τρόπο, ενώ στη δεύτερη, πρέπει να υποβληθεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) για να αποκτήσει παιδί. Μετά από ορθοτοπική μεταμόσχευση, αν η γυναίκα έρθει σε σεξουαλική επαφή, μπορεί να προκύψει φυσική σύλληψη. Σε ετεροτοπική μεταμόσχευση, γίνεται λήψη ωαρίων και γονιμοποίηση αυτών με τα σπερματοζωάρια του πατέρα εργαστηριακά. Το ζυγωτό που θα προκύψει μετά από τα πρώτα στάδια ανάπτυξης μεταφέρεται και εμφυτεύεται στη μήτρα της μητέρας. Σε κάθε περίπτωση, αν η εγκυμοσύνη κυλήσει ομαλά θα επέλθει τοκετός και γέννηση του εμβρύου.
Ωστόσο, εάν και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος εμφάνισης μετάστασης μετά την ίαση, μπορεί να επιτευχθεί και με τη μεταμόσχευση ωοθηκών. Αυτό είναι δυνατό, διότι με τη λήψη του ωοθηκικού υλικού, σε αυτό το υλικό μπορεί να περιέχονται και καρκινικά κύτταρα, τα οποία με την αυτόλογη μεταμόσχευση επανατοποθετήθηκαν στον οργανισμό του ασθενούς. Έτσι, λοιπόν, συμπεραίνουμε ότι αν και μπορεί να υποβοηθήσει σε εμφάνιση μετάστασης, η μέθοδος της μεταμόσχευσης ωοθηκών υπόσχεται μεγάλη πιθανότητα απόκτησης παιδιού. Οι ειδικοί επιστήμονες είναι οι μόνοι που μπορούν να κρίνουν σε ποιες περιπτώσεις μια τέτοια μέθοδος είναι εφικτή με τα λιγότερο βλαπτικά αποτελέσματα για τη γυναίκα και η επιτυχία της μεθόδου είναι μεγαλύτερη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ovarian transplantation in humans: indications, techniques and the risk of reseeding cancer, διαθέσιμο εδώ
- Γέννησε η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα μετά από μεταμόσχευση ωοθηκών, διαθέσιμο εδώ
