Τα εγκλήματα της λιποταξίας και της ανυποταξίας κατά τον Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα

Της Βασιλικής Μπουτκάρη,

Ανυποταξία κατά το άρθρο 32 ΣΠΚ

Ανυποταξία σύμφωνα με το άρθρο 51 του Ν.3421/2005 υπάρχει όταν, μετά από γενική ή ειδική πρόσκληση για κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις, οι κλητευθέντες δεν εμφανίζονται στις ορισμένες ημερομηνίες ή προθεσμίες στις μονάδες κατάταξης. Η ανυποταξία αρχίζει από την επόμενη της οριζόμενης ημέρας κατάταξης ή εφόσον ορίζεται προθεσμία κατάταξης, από την επομένη της τελευταίας ημέρας και διακόπτεται με τη συμπλήρωση του τεσσαρακοστού πέμπτου έτους της ηλικίας του ανυπότακτου, με την κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις, με τη σύλληψη για την ανυποταξία, με την παρουσίαση του ανυπότακτου στην αρμόδια στρατιωτική δικαστική αρχή ή στο στρατολογικό γραφείο για τη διακοπή της ανυποταξίας, με την κρίση του ανυπότακτου από την αρμόδια υγειονομική επιτροπή των Ενόπλων Δυνάμεων ως ακατάλληλου για στράτευση ή με τη χορήγηση αναβολής κατάταξης για λόγους υγείας και με την έναρξη της κράτησης του ανυπότακτου σε φυλακές ή σε οποιαδήποτε αρμόδια Αρχή ή με την ένταξή του σε κέντρο θεραπείας εξαρτημένων ατόμων.

Αντικειμενική υπόσταση

Υποκείμενο τέλεσης του εγκλήματος είναι ο στρατεύσιμος, ο οποίος δυνάμει γενικής ή ειδικής προσκλήσεως, έχει υποχρέωση κατάταξης στις ένοπλες δυνάμεις. Πρόκειται για γνήσιο ιδιαίτερο έγκλημα, αφού η ιδιότητα του στρατιωτικού θεμελιώνει το αξιόποινο της ανυποταξίας. Αντικείμενο τέλεσης της πράξης, που ενσαρκώνει στη συγκεκριμένη περίπτωση της προσβολής το έννομο αγαθό της στρατιωτικής υπηρεσίας στην εμπειρική ατομικότητα του, είναι ο στρατεύσιμος που έλαβε πρόσκληση κατάταξης στις τάξεις του στρατού.

Υποκειμενική υπόσταση

Η ανυποταξία τιμωρείται μόνον εφόσον τελείται με πρόθεση και όχι από αμέλεια (Α32 ΣΠΚ, 18 εδ. α΄ και β΄ και 26 παρ. 1 ΠΚ). Ο δόλος μπορεί να είναι οιουδήποτε βαθμού, επομένως και ενδεχόμενος. Ο δόλος του δράστη συνίσταται στη γνώση και θέληση των στοιχείων της πράξης. Ο υπαίτιος πρέπει να γνωρίζει ότι με βάση την πρόσκληση έχει υποχρέωση κατάταξης σε συγκεκριμένη μονάδα μια ορισμένη ημερομηνία και να θέλει να μην εμφανιστεί.

Λιποταξία κατά τα άρθρα 33, 34 και 37 ΣΠΚ

Η λιποταξία σε όλες τις μορφές της, ως προσβολή του έννομου αγαθού της στρατιωτικής υπηρεσίας, αποτελεί την βαρύτερη έκφραση της λειτουργικής αυτοαχρηστεύσεως του στρατιωτικού.

Σύμφωνα με το άρθρο 33 παρ.1 ΣΠΚ λιποτάκτης στο εσωτερικό είναι ο στρατιωτικός, ο οποίος απουσιάζει χωρίς άδεια από το σώμα στο οποίο ανήκει ή τη φυλακή όπου κρατείται ή το νοσοκομείο όπου νοσηλεύεται, μετά παρέλευση έξι ημερών από τη βεβαιωμένη απουσία του και αν δεν έχει συμπληρώσει υπηρεσία τριών μηνών, μετά παρέλευση δεκαπέντε ημερών, έλαβε άδεια απουσίας ή μετακινείται μεμονωμένα από ένα σώμα σε άλλο και δεν εμφανίζεται στο σώμα του σε δεκαπέντε ημέρες από την προσδιορισμένη ημέρα εμφάνισης ή μετάθεσής του στον προορισμό του, ανήκει σε σώμα που βρίσκεται σε μετακίνηση και απουσιάζει αδικαιολόγητα από μια πρόσκληση, εγκαταλείπει το σώμα του και απουσιάζει περισσότερο από δύο ημέρες ενώ έχει τιμωρηθεί πειθαρχικά σε διάστημα έξι μηνών τρείς φορές για αυθαίρετη απουσία η οποία διήρκησε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες και τέλος σε πολεμική περίοδο και ενώ έχει αποχωρισθεί από το σώμα του δεν σπεύδει να ενωθεί με το πλησιέστερο σώμα ή να παρουσιασθεί, μετά τη λήξη της αιχμαλωσίας του, στην πλησιέστερη στρατιωτική αρχή.

Αντικειμενική υπόσταση

Υποκείμενο τέλεσης της πράξης είναι κάθε στρατιωτικός, ανεξάρτητα από το βαθμό του. Αντικείμενο τέλεσης της πράξης είναι ο ίδιος ο στρατιωτικός, ο οποίος αυτοαχρηστεύεται λειτουργικά όσο καιρό απουσιάζει και βρίσκεται μακριά από το σώμα της στρατιωτικής υπηρεσίας. Πρόκειται για έγκλημα διαρκές και διακόπτεται η τέλεση του, είτε με τη διάθεση του λιποτάκτη στις αρχές, είτε με την παύση της στρατιωτικής του υποχρεώσεως.

Απουσία κατά το άρθρο 33 παρ. 1 α ΣΠΚ είναι η βεβαιωμένη απομάκρυνση του στρατιωτικού από τη στρατιωτική υπηρεσία και η παραμονή εκτός αυτής. Η συμπεριφορά αυτή του δράστη συνιστά γνήσια παράλειψη. Ενώ ο στρατιωτικός έχει υποχρέωση για συνεχή παραμονή στις τάξεις της στρατιωτικής υπηρεσίας την αποκρούει με την αυθαίρετη απουσία του. Η υποχρέωση αυτή μπορεί να απορρέει από αυτή την ίδια την στρατιωτική του θητεία, από μια εθελοντική κατάταξη. Η απουσία μπορεί να λάβει χώρα από τη στρατιωτική μονάδα όπου υπηρετεί ο δράστης, από το νοσοκομείο όπου νοσηλεύεται, από τη φυλακή όπου κρατείται.

Ως άδεια κατά την παρ. 1 β του ίδιου άρθρου νοείται εκείνη, κατά την οποία ο στρατιωτικός χαρακτηρίζεται απών, σύμφωνα με τους στρατιωτικούς κανονισμούς. Θα εφαρμοστεί το άρθρο 33 παρ. 1 α ΣΠΚ, αν ο στρατιωτικός δεν επανέλθει από μια άδεια και απουσιάζει. Η έννοια της μεμονωμένης μετακίνησης σύμφωνα με το άρθρο 33 παρ. 1 γ ΣΠΚ, έχει τη σημασία της μετάβασης από μια μονάδα σε άλλη μονάδα επί τη βάσει της χορήγησης φύλλου πορείας. Δεν αλλάζει προφανώς η μορφή της λιποταξίας αν ο υπαίτιος μετακινείται μαζί με άλλους στρατιωτικούς. Εγκατάλειψη του σώματος με βάση την 1^η παράγραφο περίπτωση δ του ως άνω άρθρου, σημαίνει την χωρική απομάκρυνση του δράστη από τη στρατιωτική του μονάδα.

Ο πέμπτος και τελευταίος τρόπος τελέσεως της διάταξης του άρθρου 33 παρ. 1 ε της λιποταξίας συνίσταται στην παράλειψη του υπαιτίου, που σε πολεμική περίοδο είχε αποχωρισθεί από το σώμα του, να σπεύσει να ενωθεί με το πλησιέστερο σώμα. Η αποχώρηση θα πρέπει να έγινε τυχαία ή στη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων από λόγους ανεξάρτητους από τη θέληση του. Αν ο δράστης θέλησε την αποχώρηση αυτή, τότε η απουσία του έχει τα χαρακτηριστικά της λιποταξίας ενώπιον του εχθρού κατά το άρθρο 38 ΣΠΚ.

 Υποκειμενική υπόσταση

Η λιποταξία είναι έγκλημα δόλου. Στην πρώτη περίπτωση, ο δράστης της λιποταξίας πρέπει να γνωρίζει, έστω και με ενδεχόμενο δόλο, ότι απουσιάζει αυθαίρετα από τη στρατιωτική του μονάδα για διάστημα έξι ή δεκαπέντε ημερών και να θέλει να απουσιάσει. Στη δεύτερη περίπτωση, ο δόλος περιλαμβάνει τη γνώση της υποχρέωσης για έγκαιρη επάνοδο ή εμφάνιση στη Μονάδα καθώς και τη θέληση να παραβιαστεί η υποχρέωση αυτή. Στην τρίτη περίπτωση, ο δόλος του δράστη περιλαμβάνει τη γνώση ότι ανήκει σε μετακινούμενο σώμα και τη θέληση να απουσιάσει αδικαιολόγητα. Στην τέταρτη περίπτωση, ο δόλος του δράστη περιλαμβάνει τη γνώση ότι σε διάστημα έξι μηνών τιμωρήθηκε τρεις φορές για αυθαίρετη απουσία που διήρκησε περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες και τη θέληση να εγκαταλείψει το σώμα και να απουσιάσει περισσότερο από δύο ημέρες. Στην πέμπτη περίπτωση, ο δράστης πρέπει να γνωρίζει ότι υπάρχει πολεμική περίοδος και ότι ο ίδιος αποχωρίστηκε από το σώμα του, έχοντας υποχρέωση να σπεύσει να ενωθεί με το πλησιέστερο σώμα, και να θέλει να μην προσκολληθεί στο στρατιωτικό σώμα.

Η άγνοια οιουδήποτε στοιχείου της αντικειμενικής υπόστασης συνιστά πραγματική πλάνη που αποκλείει το δόλο του δράστη. Η άγνοια των περιστάσεων εκείνων που διαμορφώνουν διακεκριμένες μορφές λιποταξίας (γενική επιστράτευση κλπ) θεμελιώνει πραγματική πλάνη, η οποία αποκλείει το δόλο και την υποκειμενική υπόσταση ως προς τη διακεκριμένη μορφή της λιποταξίας.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ

• Αδαμ Χ. Παπαδαμάκης, Στρατιωτικό Ποινικό Δίκαιο – Θεωρητική θεμελίωση και συστηματική ερμηνεία του στρατιωτικού ποινικού κώδικα, 9^η Έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα.