Του Δημήτρη Μήλιου,
Συχνά στην πράξη γίνεται λόγος για υπερημερία του δανειστή, δηλαδή, για μία κατάσταση στην οποία περιέρχεται ο δανειστής στις περιπτώσεις που δεν αποδέχεται την προσφερόμενη πραγματικά και με προσήκοντα τρόπο παροχή από τον οφειλέτη. Σε αντίθεση με την υπερημερία του οφειλέτη, όπου προϋποτίθεται πταίσμα αυτού, για να περιέλθει σε υπερημερία ο δανειστής δεν απαιτείται πταίσμα και για τον λόγο αυτόν, μάλιστα, καλείται κι αντικειμενική υπερημερία. Επιπλέον, ο υπερήμερος δανειστής δεν παραβιάζει κάποια υποχρέωσή του, διότι έχει απλώς δικαίωμα κι όχι υποχρέωση να δεχτεί την παροχή.
Προκειμένου να περιέλθει ο δανειστής σε κατάσταση υπερημερίας πρέπει να συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις, οι οποίες προκύπτουν κυρίως από το άρθρο 349 ΑΚ. Αρχικά, είναι απαραίτητο να υπάρχει η προσφορά της παροχής από τον οφειλέτη, δηλαδή πράξεις του οι οποίες απαιτούνται για την έναρξη της παροχής. Εξαίρεση εισάγει το άρθρο 351 ΑΚ σύμφωνα με το οποίο δεν απαιτείται προσφορά της παροχής για να επέλθει ο δανειστής σε υπερημερία, όταν η εκπλήρωση της παροχής προϋποθέτει ενέργεια του δανειστή. Κατόπιν, η προσφορά πρέπει να είναι πραγματική, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να γίνεται με τέτοιον τρόπο, ώστε για την εκπλήρωσή της να απομένει μονάχα η αποδοχή αυτής από τον δανειστή.
Εκτός από τα παραπάνω, η προσφορά πρέπει να είναι και προσήκουσα, δηλαδή, σύμφωνη με το περιεχόμενο της παροχής. Σύμφωνη κι άρα προσήκουσα είναι όταν ανταποκρίνεται ποιοτικά και ποσοτικά στην οφειλόμενη παροχή. Τέλος, προϋποτίθεται μη αποδοχή της προσφερόμενης παροχής από τον δανειστή, η οποία μπορεί να είναι είτε ρητή είτε σιωπηρή. Όπως προελέχθη στα ως άνω ο δανειστής καθίσταται υπερήμερος είτε είναι υπαίτιος για τη μη αποδοχή είτε όχι, εκτός αν η απόκρουση της προσφοράς γίνεται στη βάση άσκησης σχετικού δικαιώματός του. Μία ακόμα εξαίρεση στην τελευταία αυτή προϋπόθεση του άρθρου 349 ΑΚ θέτει η 353 ΑΚ, σύμφωνα με την οποία ο δανειστής καθίσταται υπερήμερος, όταν αποδέχεται την παροχή αλλά δεν εκπληρώνει την αντιπαροχή που συμφώνησε με τον οφειλέτη. Συνήθως, αυτή η περίπτωση απαντάται στις αμφοτεροβαρείς συμβάσεις, ωστόσο είναι δυνατόν να εφαρμοστεί και σε περιπτώσεις, που ο οφειλέτης έχει μία απαίτηση κατά του δανειστή σχετική με την παροχή, ακόμα κι αν αυτή δεν αποτελεί αντιπαροχή.
Η υπερημερία του δανειστή δε συνεπάγεται απαλλαγή του οφειλέτη από την υποχρέωσή του προς παροχή, παρά μόνο ορισμένες δυσμενείς συνέπειες για τον δανειστή. Σε αυτές περιλαμβάνεται η μείωση της ευθύνης του οφειλέτη, ο οποίος ευθύνεται μόνο για δόλο ή βαριά αμέλεια. Επίσης, ο οφειλέτης δεν οφείλει τόκους σε περίπτωση που η παροχή είναι χρηματική, ανεξαρτήτως αν αυτοί είναι νόμιμοι, συμβατικοί ή υπερημερίας. Όσον αφορά τον υπερήμερο δανειστή, υποχρεούται να αποζημιώσει τον οφειλέτη για δαπάνες στις οποίες υποβλήθηκε για την προσφορά της παροχής, που δεν τελεσφόρησε αλλά και για τις δαπάνες συντήρησης και φύλαξης του αντικειμένου της παροχής κατά το άρθρο 358 ΑΚ. Η αξίωση αυτή του άρθρου 358 ΑΚ μπορεί να ασκηθεί από το οφειλέτη είτε με αγωγή είτε με ένσταση επισχέσεως της οφειλόμενης παροχής κι είναι ανεξάρτητη.
Κατά τη διάρκεια της υπερημερίας του δανειστή, ο οφειλέτης εξακολουθεί να οφείλει την παροχή, πράγμα που δυσχεραίνει τη θέση του, ειδικά, αν η υπερημερία συνεχίζεται επ΄αόριστον. Για αυτόν τον λόγο ο ΑΚ εξασφαλίζει στον οφειλέτη ορισμένα δικαιώματα. Σε περίπτωση που το αντικείμενο της παροχής επιδέχεται δημόσια κατάθεση τότε ο οφειλέτης μπορεί να το καταθέσει δημόσια, ενώ αν είναι κινητό κι ανεπίδεκτο δημόσιας κατάθεσης έχει τη δυνατότητα να το εκπλειστηριάσει και να καταθέσει δημόσια το εκπλειστηρίασμα κατόπιν προηγούμενης ειδοποίησης του δανειστή. Αν η παροχή αφορά σε ακίνητο, ο οφειλέτης δικαιούται να προκαλέσει τον διορισμό μεσεγγυούχου από το δικαστήριο.
Όλα τα παραπάνω ισχύουν έως ότου γίνει άρση της υπερημερίας δανειστή, δηλαδή, παύση των ως άνω συνεπειών για το μέλλον, γεγονός που μπορεί να επέλθει με τους εξής τρόπους: με δήλωση αποδοχής του δανειστή, επομένως οι συνέπειες της υπερημερίας παύουν από τη στιγμή που ο δανειστής αποδέχεται και προχωράει στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων, που απορρέουν από την υπερημερία, με συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερομένων καθώς και με απόσβεση της ενοχής, η οποία μπορεί να επέλθει με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα με τη δημόσια κατάθεση του οφειλομένου, που προαναφέρθηκε παραπάνω.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Απόστολος Σ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο – Γενικό Μέρος, Εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, 2015.
