Του Βαγγέλη Ζαμινού,
Οι πόλεις, η εργασία, η ζωή, η κοινωνία και ο τρόπος κατοικίας αλλάζουν. Μαζί τους αλλάζει και αυξάνεται και ο τουρισμός. Πως θα γινόταν αυτές οι αλλαγές να φέρουν στρεβλώσεις, αφού κατά κύριο λόγο η ποιότητα ζωής γίνεται καλύτερη και η άνοδος του τουρισμού φέρνει οικονομικά έσοδα στα κρατικά ταμεία; Και όμως, όταν η κοινωνική και αστική ανανέωση συμβαίνει υπό ταχείς όρους ριζικής αλλαγής της περιοχής, χωρίς να σέβεται την τοπική κοινωνία αλλά με μόνο σκοπό να κερδοφορεί η ιδιωτική πρωτοβουλία, τότε στην πόλη μπορούν να δημιουργηθούν στρεβλώσεις που θα φέρουν κρίσεις, σε βαθμό που θα αλλάξει μια για πάντα τον «μικροβιότοπο» μιας αστικής περιοχής.
Ηχηρό παράδειγμα του gentrification (εξευγενισμού) των πόλεων είναι η Αθήνα. Αφενός γιατί είναι πόλος τουριστών που πλέον ο τρόπος διαμονής τους έχει αλλάξει, αφού η δυνατότητα βραχείας ενοικίασης έχει μετατρέψει τα διαμερίσματα από κατοικίες ντόπιων πολιτών σε μικρά ξενοδοχεία, αφετέρου η αλλαγή της εργασίας που πλέον επιτρέπει στον Ολλανδό να εργάζεται με τηλεργασία στην Αθήνα για λογαριασμό μιας ολλανδικής εταιρείας. Η αλλαγή του τρόπου ζωής και μετακίνησης ταράζει τον τρόπο ζωής των ντόπιων πολιτών που δεν συμβαδίζει με τις νέες νόρμες. Η σύγχυση αυτή συμβαίνει, με απτά παραδείγματα, γιατί ο ντόπιος δεν μπορεί να αντέξει την αύξηση του κόστους ζωής, αφού η παλιά του γειτονιά απευθύνεται πια σε ανθρώπους ανώτερης κοινωνικής τάξης με πορτοφόλια μεγαλύτερης αγοραστικής δύναμης (για τον ντόπιο πολίτη το ενοίκιο των 600€ και ο καφές τον 4€ είναι ακριβός). Δεν υπάρχει πια το μαγαζί της γειτονιάς και ο φούρνος, η περιοχή έχει μετατραπεί σε ένα θεματικό πάρκο αναψυχής με τουριστικά μαγαζιά εστίασης και όχι μόνο. Η κατανάλωση αλλάζει και ο Έλληνας καταναλωτής δυσκολεύεται να την ακολουθήσει.
Ταυτόχρονα, η κρίση της κατοικίας δυσχεραίνει περισσότερο την κατάσταση. Οι εμπορικές ζώνες των τουριστών που υπήρχαν, όπως το Μοναστηράκι, καταργούνται και ο τουριστικός ιστός μπαίνει στη γειτονιά. Η αύξηση της ζήτησης για ενοικίαση διαμερίσματος σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας από τουρίστες, είτε για βραχυχρόνια είτε για μακροχρόνια ενοικίαση κάνει τους Αθηναίους να μην μπορούν να βρουν σπίτι στη πόλη τους, γιατί οι τιμές ενοικίασης έχουν ανέβει λόγω της ζήτησης και του airbnb. Με αυτό τον τρόπο επηρεάζεται η ποιότητα ζωής των πολιτών, καθώς πλήττεται η οικονομική τους σταθερότητα για να μπορέσουν να έχουν ένα αγαθό πρώτης ανάγκης, όπως η κατοικία που συνήθως ενοικιάζεται προς τους ενοικιαστές σε μέτρια έως κακή κατάσταση.
Το gentrification επηρεάζει και το αστικό τοπίο της αθηναϊκής πρωτεύουσας, από τη μία με τα νέα εναλλακτικά μαγαζιά μιας νέας μπόχο και χίπστερ κουλτούρας, με πολύβουα καφέ-μπαρ με industrial vibes που τιτλοφορούνται με ταμπέλες neon και αφηρημένα ονόματα, μαζί με εστιατόρια που είναι πιθανότερο να σου μιλήσει το προσωπικό στα αγγλικά παρά στα ελληνικά, αφού λογικά θα σε περάσουν για τουρίστα.
Ωστόσο, η αλλαγή του αστικού τοπίου που δημιούργησε το gentrification, εκτός από κοινωνικές κρίσεις, έκανε πιο λαμπερή την Αθήνα και περιοχές της που παλαιότερα παράκμαζαν καθώς και οι Αθηναίοι του κέντρου και ιδιαίτερα των προαστίων σνόμπαραν ως παρωχημένες και χωρίς αισθητική, τώρα να γυρνάνε πίσω και να αγαπούν ξανά το κέντρο της πόλης. Έτσι, η Αθήνα, με έναν τρόπο, ξανά βιώνει την ατομική της αστικοποίηση, όπως αυτή του 50’ όπου όλοι αποζητούσαν ένα αθηναϊκό διαμέρισμα. Η αλλαγή των προτιμήσεων, ας την ονομάσουμε «εσωτερικό gentrification», ενέτεινε με τη σειρά της την χωρική κρίση που βιώνει η πόλη. Πιο συγκεκριμένα παρατηρείτε ότι η προηγούμενη γενιά που άφησε το διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας στην κλασσική μορφή της νεοτοπικής πολυκατοικίας του 50’ και του 60’ για να ζήσει στα προάστια με την ελπίδα μιας καλύτερης ποιότητας ζωής υψηλότερου κοινωνικού status θέλει πάλι να γυρίσει από εκεί που ξεκίνησε, ενώ ακόμα ερευνάται ότι οι νέοι έχουν ως θέλω και οραματίζονται το μέλλον της ζωής του στο κέντρο της πόλης και όχι στα προάστιά της, όπως έκανε η προηγούμενη γενιά.
Και τα δυο, ας τα ονομάσουμε «είδη» του gentrification, τα οποία πυκνώνουν την πόλη χωρίς να ξέρει κανείς εάν είναι έτοιμη να το αντέξει. Σίγουρα, τα προβλήματα που έχουν έρθει είναι θέμα των πολιτικών και πολιτειακών αρχών του τόπου, ώστε να οριοθετηθεί η ζωή στο κέντρο και να μπορούν να την απολαμβάνουν οι κάτοικοι της και όχι οι εφήμεροι «πολίτες» της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gentrification στην Αθήνα και επιδράσεις στις ΜΜΕ, imegsevee.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι σημαίνει τελικά gentrification;, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
