Του Νίκου Λυκομήτρου,
Η πτώση (ή η απελευθέρωση, όπως είναι γνωστή στο Βιετνάμ) της Σαϊγκόν, στις 30 Απριλίου 1975, είναι ένα σημαντικό ορόσημο στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου, αποτελώντας την τελευταία πράξη του πολέμου του Βιετνάμ, της σύγκρουσης δυνάμεων, η οποία μαινόταν στο Βιετνάμ εδώ και 20 χρόνια.
Εδώ και χρόνια, το Βιετνάμ ήταν διαιρεμένο σε βόρειο και νότιο τμήμα, με το πρώτο να έχει την στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης και το δεύτερο της Αμερικής. Μετά το 1964, η Αμερική ενεπλάκη με δικό της στρατό στη σύγκρουση, ενώ οι Βιετκόνγκ ήταν το κομμουνιστικό στρατιωτικό σώμα που δρούσε για λογαριασμό των βόρειο-βιετναμέζων στο Νότιο Βιετνάμ. Έως περίπου το 1972, η σύγκρουση ήταν αρκετά έντονη, χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές στο μέτωπο, με κομμουνιστές μαχητές να δραστηριοποιούνται και στο Νότιο Βιετνάμ. Η Αμερική είχε εμπλακεί στο πλευρό του Νότιου Βιετνάμ, κινητοποιώντας εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανούς προς το Νότιο Βιετνάμ, με αποτέλεσμα μεγάλες κινητοποιήσεις στο εσωτερικό. Παράλληλα, δαπανούσε δισεκατομμύρια στην στήριξη του συμμάχου της, και μόνο το 1972 δαπάνησε 2 δις δολάρια.
Το 1973, η Αμερική υπέγραψε με τα δύο Βιετνάμ, συνθήκη ειρήνης, με σκοπό -τουλάχιστον- δηλωμένο, την εύρεση ειρηνικής λύσης στο βιετναμικό ζήτημα. Στην πραγματικότητα, η συμφωνία, επιτάχυνε την κατάρρευση του Νότιου Βιετνάμ. Προσπάθειες για συνθήκη ειρήνης γίνονταν από το 1968, αλλά σημαντική ώθηση στις διαπραγματεύσεις, έγινε από το 1972 όταν οι ΗΠΑ προσφέρθηκαν να αποσύρουν τα στρατεύματα τους από το Νότιο Βιετνάμ, χωρίς να υποχρεώνεται το βόρειο Βιετνάμ να κάνει το ίδιο. Επίσης ο άλλος λόγος ήταν γιατί η Αμερική επιθυμούσε να αποχωρήσει από τον πόλεμο, λόγω ισχυρών εσωτερικών πολιτικών πιέσεων να το πράξει (αλλά και λόγω ισχυρών απωλειών).
Η τελική φάση του πολέμου ξεκίνησε το 1974, όταν το Βόρειο Βιετνάμ ξεκίνησε την τελική του επίθεση στο νότο, και στις αρχές του 1975 είχε σημαντικά κέρδη, ενισχυόμενο από την παρουσία 370 χιλιάδων στρατιωτών του στο νότο και την νίκη στο Φουόκ Λονγκ, όπου ο στρατός του Νότιου Βιετνάμ αποδεκατίστηκε. Εντωμεταξύ στην Αμερική, ο Πρόεδρος Νίξον είχε αποπεμφθεί λόγω του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ, και ο Πρόεδρος Φορντ δεν τήρησε τις δεσμεύσεις για βοήθεια στο Νότιο Βιετνάμ. Τον Μάρτιο του 1975, το Βόρειο Βιετνάμ άρχισε να καταλαμβάνει όσες περιοχές είχαν μείνει, και στο τέλος του Απριλίου είχε φτάσει μια ανάσα από τη Σαϊγκόν. Ένας λόγος που το Βόρειο Βιετνάμ οδηγήθηκε με γρήγορα βήματα προς τη νίκη το 1975, και όχι νωρίτερα, ήταν γιατί ο εφοδιασμός των Νότιων από την Αμερική είχε σχεδόν σταματήσει, ενώ η οικονομία του Βόρειου Βιετνάμ ανέκαμπτε και λάμβανε πολύ μεγάλες ποσότητες εξοπλισμού από την Κίνα, την ΕΣΣΔ και το κομμουνιστικό μπλοκ. Παράλληλα, η άτακτη υποχώρηση του στρατού μετά την νίκη του Βόρειου Βιετνάμ στην μάχη του Μπαν Με Τουότ, επίσης άνοιξε το δρόμο για την γρήγορη νίκη, και πόλεις όπως το Ντα Νανγκ και το Χουέ, έπεσαν στα χέρια του Βόρειου Βιετνάμ γρήγορα.
Εντωμεταξύ, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες υποχωρούσαν μαζί με το στρατό του Νότιου Βιετνάμ, υπό αλλεπάλληλους βομβαρδισμούς. Μέχρι τα μέσα Απριλίου, ο στρατός του Βόρειου Βιετνάμ είχε φτάσει στα περίχωρα της Σαϊγκόν και ετέθη ο στόχος να απελευθερωθεί έως τις 19 Μαΐου, την ημέρα γενεθλίων του Χο Τσι Μιν, ιδεολογικού προτύπου και πρώτου ηγέτη της χώρας. Καθώς συνέβαιναν όλα αυτά, υπήρχαν ανησυχίες προς τα μέσα Απριλίου, ότι σύντομα ο πόλεμος θα φτάσει στη Σαϊγκόν και άρχισαν οι προσπάθειες εκκένωσής της.
Στις 27 Απριλίου η Σαϊγκόν χτυπήθηκε από πυραύλους του Βόρειου Βιετνάμ για πρώτη φορά μετά το 1972. Την επομένη ο στρατηγός Τραν παρέδωσε την διοίκηση στον στρατηγό Ντουόνγκ Βαν Μιν, ο οποίος προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τους βόρειους χωρίς επιτυχία. Παράλληλα ο στρατός του Βόρειου Βιετνάμ είχε περικυκλώσει την πόλη από όλες τις πλευρές, και έκανε μια πρώτη προσπάθεια να περάσει την γέφυρα που ήταν το τελευταίο εμπόδιο πριν μπει στην πόλη χωρίς επιτυχία. Στις 29 Απριλίου, μετά από μια μέρα συνολικών βομβαρδισμών και επιθέσεις, το τοπίο είχε καθαρίσει για τον στρατό του Βιετνάμ να μπει στην πόλη. Εντωμεταξύ η Αμερικανική κυβέρνηση συνέχιζε τις προσπάθειες εκκένωσης, τόσο των δικών της υπαλλήλων, ενώ πολλοί Βιετναμέζοι τους ακολούθησαν, κυρίως άτομα συνδεδεμένα με τις αμερικανικές αρχές και αξιωματούχοι της καταρρέουσας κυβέρνησης.
Στις 30 Απριλίου έγινε δεύτερη προσπάθεια διέλευσης στην γέφυρα της Σαϊγκόν και υπήρξαν ταυτόχρονα αερομαχίες, με βομβαρδισμούς τεθωρακισμένων του στρατού των βορείων από το Νότιο Βιετνάμ. Λίγο αργότερα μετά τις 10 το πρωί, ο Πρόεδρος Μιν ανακοίνωσε την άνευ όρων παράδοση του Νότιου Βιετνάμ, λήγοντας έναν πόλεμο που είχε διαρκέσει 20 χρόνια. Η εκκένωση των Αμερικανών ήταν σχετικά πρόχειρη και γρήγορη, αλλά εκκενώθηκαν και αρκετοί νότιοι Βιετναμέζοι, κυρίως αξιωματούχοι και άνθρωποι συνδεδεμένοι με την κυβέρνηση και τους Αμερικανούς, αλλά και κάποιοι απλοί άνθρωποι. Αυτοί συγκρότησαν την ισχυρή κοινότητα των Βιετναμέζων στις ΗΠΑ, γνωστή για τις αντικομμουνιστικές θέσεις τους και το χάσμα της με την κυβέρνηση, στη χώρα καταγωγής τους έως και σήμερα. Τα επόμενα χρόνια, εκατοντάδες χιλιάδες Βιετναμέζοι εγκατέλειψαν την χώρα μέσω θαλάσσης, άλλοι για πολιτικούς λόγους, άλλοι για οικονομικούς (και πολλοί μετοίκησαν στη Δύση).
Η Σαϊγκόν υπέστη σταδιακή μείωση του πληθυσμού, καθώς η προσωρινή κυβέρνηση, και έπειτα από το 1976, η εθνική κυβέρνηση του Βιετνάμ μετέφερε πάνω από 1 εκατομμύριο ανθρώπους εκτός πόλης, λόγω του γεγονότος ότι η πόλη είχε υπερσυνωστιστεί και υπέφερε από έλλειψη θέσεων εργασίας, συν ότι η κυβέρνηση ήθελε να αποδυναμώσει στο μέλλον την πρωτεύουσα του πρώην νότιου κράτους. Εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες, πολιτικοί, άνθρωποι συνδεδεμένοι με την Δημοκρατία του Βιετνάμ (Νότιο Βιετνάμ) και άλλοι άνθρωποι που θεωρήθηκαν εχθροί του καθεστώτος, εστάλησαν σε στρατόπεδα επανεκπαίδευσης, όπου αναγκάστηκαν να κάνουν καταναγκαστικά έργα σε σκληρές συνθήκες. Σήμερα η Σαϊγκόν, πλέον πόλη του Χο Τσι Μιν, είναι ένα μεγάλο οικονομικό́ κέντρο, κέντρο μιας αναπτυσσόμενης οικονομίας, η οποία υιοθέτησε καπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις μετά το 1986.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Fall of Saigon (1975), Britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Fall of Saigon: South Vietnam surrenders, history.com, Διαθέσιμο εδώ
- Forty years on from the fall of Saigon: witnessing the end of the Vietnam war, the guardian.com, Διαθέσιμο εδώ
