Της Αναστασίας Αποστολίδου,
«Η υπευθυνότητα είναι το τίμημα της ελευθερίας»
-Elbert Hubbard
To ζήτημα της αδυναμίας ανάληψης ευθυνών κρίνεται πιο επίκαιρο από ποτέ, σε μια εποχή διάχυτου ωφελιμισμού και ιδιοτέλειας, στοιχείο που εντοπίζεται τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Μολαταύτα, ο απλός, θεωρητικός προβληματισμός για το προαναφερθέν φαινόμενο μετατρέπεται σε επείγουσα ανάγκη για ευαισθητοποίηση, επαγρύπνηση και δράση, όταν η ευθυνοφοβία λειτουργεί σε βάρος της ανθρώπινης ζωής και, συγκεκριμένα, εκδηλώνεται στα τροχαία ατυχήματα με εγκατάλειψη του θύματος.
Τα λεγόμενα “hit and run” μαστίζουν τόσο σε εγχώριο όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με περίτρανη απόδειξη τα εντυπωσιακά στατιστικά στοιχεία που έχουν συλλεχθεί από επιμέρους οργανισμούς. Ειδικότερα, σύμφωνα με έρευνα του “AAA Foundation for traffic safety”, το έτος 2016 σημειώθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, 1980 περιστατικά εγκατάλειψης μετά από τροχαίο, καθώς και επισημάνθηκε η ανησυχητική αύξηση των αριθμών από το 2009 και έπειτα. Περαιτέρω, στην Ελλάδα, βάσει πληροφοριών που προσφέρει ο πανελλήνιος σύλλογος «SOS τροχαία εγκλήματα», καταγράφηκαν 46 τέτοια ατυχήματα, με τον συνολικό αριθμό των θυμάτων να ανέρχεται στους 50, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2024. Τα παραπάνω στατιστικά, ενδεικτικά μιας φανερής οδικής αναλγησίας, διευρύνουν τις παραμέτρους του φαινομένου, το οποίο παύει να σηματοδοτεί ατυχή, άδολα περιστατικά, καθώς φανερώνει μια βαθιά ριζωμένη κοινωνική παθογένεια.
Όπως εύστοχα επεσήμανε ο ποιητής Stanisław Jerzy Lec, «Κάθε νιφάδα σε μια χιονοστιβάδα πιστεύει ότι δεν είναι δικό της το φταίξιμο», αναδεικνύοντας τη γενικότερη τάση του ανθρώπου για αποποίηση των ευθυνών του. Στην περίπτωση των hit and run, η ευθυνοφοβία λειτουργεί σε συγκερασμό με έναν πρόδηλο αμοραλισμό, στοιχεία που οδηγούν σε μια τέτοια αποτρόπαιη πράξη. Είναι άξιο αναφοράς πως, μολονότι στην Ελλάδα θεωρείται νομικά πλημμέλημα, πλήθος κόσμου αντιτίθεται σε αυτόν τον χαρακτηρισμό και προσδιορίζει αυτά τα περιστατικά ως κακουργήματα με δόλο. Περαιτέρω, είναι σκόπιμο να τονιστεί πως, σε μεγάλο ποσοστό των hit and run, το θύμα, εν γνώσει του δράστη, είναι ακόμη ζωντανό μετά τη σύγκρουση, με αποτέλεσμα ο θύτης να εγκαταλείπει συνειδητά το σημείο του ατυχήματος, αδιαφορώντας για την προσφορά βοήθειας, προτάσσοντας τον φόβο του για μια επικείμενη τιμωρία ή ποινή. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, υφίσταται ένας ισχυρός διχασμός ανάμεσα στον πανικό για την ανάληψη ευθύνης και την αξία της ανθρώπινης ζωής. Η επιλογή της ατιμωρησίας σε βάρος του ανθρώπου αναδεικνύει την ρηγματοποίηση του κοινωνικού ιστού και τον σκοταδισμό που κυριαρχεί στο status quo, εφόσον το ατομικό συμφέρον υπερβαίνει της χρείας για προστασία του συνανθρώπου.
Αυτή η ζοφερή εικόνα μαρτυρά αφενός την ελλιπή παιδεία και τον ανήθικο, αξιόμεμπτο χαρακτήρα των δραστών, αφετέρου την παταγώδη αποτυχία του κοινωνικού μηχανισμού, να αποτρέψει την ανάπτυξη τόσο ειδεχθών πράξεων. Ο δραματουργός Vittorio Alfieri έγραψε πως «Η κοινωνία προετοιμάζει το έγκλημα. Ο εγκληματίας το διαπράττει», μετατοπίζοντας το ενδιαφέρον στη διερεύνηση της κοινωνικής ευθύνης για τα τροχαία με εγκατάλειψη του θύματος. Η έλλειψη ουσιώδους ανθρωπιστικής παιδείας είναι άμεσα συνυφασμένη με φαινόμενα ευθυνοφοβίας και ωφελιμισμού, καθώς προωθείται, έστω και υποσυνείδητα, κάθε μορφή διαφθοράς, εκφυλισμού και εξαχρείωσης, εφόσον αυτή υπηρετεί πιστά το συμφέρον του δρώντος προσώπου. Ένα ηθικό σύστημα σε κατάσταση σήψης τροφοδοτεί την οδική ανευθυνότητα και, κατ’ επέκταση, τη μοιραία έκβασή της, επιτρέποντας την εκδήλωση μιας ενδόμυχης νοσηρότητας. Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικής σημασίας η ορθότερη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, η καλλιέργεια ενσυναίσθησης, συμπόνοιας και ουμανισμού και η εκπαίδευση σε προγράμματα οδικής ασφάλειας, ώστε να δημιουργηθούν υπεύθυνοι πολίτες, ακίνδυνοι προς τους συνανθρώπους τους.
«Να αγαπάς την ευθύνη
να λες εγώ, μονάχος μου
θα σώσω τον κόσμο.
Αν χαθεί, εγώ θα φταίω»
-Νίκος Καζαντζάκης
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The Psychology of Hit and Run, carolinaattorneys.com, διαθέσιμο εδώ
