Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Μια μέρα σαν σήμερα, πριν από 453 χρόνια, γεννήθηκε ένας από τους πιο επιδραστικούς καλλιτέχνες της Νεότερης Εποχής, με το έργο του να έχει καθορίσει την εξέλιξη της ζωγραφικής στη Δυτική Ευρώπη. Ο λόγος για τον Michelangelo Merisi da Caravaggio ή όπως έμεινε γνωστός Caravaggio (Καραβάτζιο), που θεωρείται από τους κυριότερους εκφραστές της ζωγραφικής του μπαρόκ (μαζί με τους Rembrandt, Velázquez, Rubens και άλλους).
Η ιστορία του ξεκινάει το 1571 στο Μιλάνο, που ήταν ο γενέθλιος τόπος του, με τον πατέρα του να εργάζεται ως αρχιτέκτονας. Ωστόσο, το 1576 η οικογένειά του εγκαταλείπει την πόλη και μεταβαίνει στην πόλη Καραβάτζιο, που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Μιλάνο, για να γλιτώσουν από την πανούκλα που είχε ξεσπάσει εκεί, αλλά, τελικά, ο πατέρας του αρρώστησε και πέθανε το επόμενο έτος. Αργότερα, το 1584, ο νεαρός Caravaggio βρέθηκε κοντά στον σπουδαίο Λομβαρδό ζωγράφο Simone Peterzano, προκειμένου να ασχοληθεί με τη ζωγραφική. Παράλληλα, όμως, ήρθε και σε επαφή με τα έργα κορυφαίων καλλιτεχνών, όπως του Λεονάρντο ντα Βίντσι, του Μιχαήλ Άγγελου, του Ραφαήλ κ.ά.
Η πορεία του Caravaggio άλλαξε το 1592, έτος κατά το οποίο μετέβη στη Ρώμη. Το πρώτο διάστημα ήταν αρκετά δύσκολο για τον 21 ετών καλλιτέχνη, ωστόσο σύντομα ξεκίνησε να αναγνωρίζεται το ταλέντο του. Έτσι, το 1595 ο καρδινάλιος Francesco del Monte είδε τον νεαρό ζωγράφο και άρχισε να τον συστήνει τόσο στους καλλιτεχνικούς κύκλους όσο και σε σημαίνουσες προσωπικότητες, αποκτώντας τις πρώτες του παραγγελίες. Το πρώτο έργο του που έκανε αίσθηση ήταν Η Μάντισσα, στο οποίο απεικονίζεται ένα νεαρό αγόρι να δίνει το χέρι του σε μια κοπέλα Ρομά για να διαβάσει τη μοίρα του. Η θεματική αυτή αποτυπώθηκε από τον καλλιτέχνη σε δύο διαφορετικές εκδοχές (πιθανόν το 1594 και το 1595), οι οποίες έχουν διαφορές ως προς τα ενδύματα των δύο προσώπων, αλλά και του φωτισμού.
Έπειτα, μεγάλο μέρος της θεματικής του αποτελούν και οι αναπαραστάσεις θρησκευτικών σκηνών –κυρίως του Χριστιανισμού–, ακολουθώντας άκρως ρεαλιστικά χαρακτηριστικά. Ανάμεσα σε αυτά τα έργα του είναι και Το Κάλεσμα του Αγίου Ματθαίου, Η Σταύρωση του Αγίου Πέτρου κ.ά. Στον πρώτο από αυτούς τους πίνακες βλέπουμε να αναπαρίσταται η στιγμή κατά την οποία ο Ευαγγελιστής Ματθαίος καλείται από τον Ιησού να γίνει ένας από τους αποστόλους του. Έτσι, βλέπουμε τον Ματθαίο ως φοροεισπράκτορα να κάθεται σε ένα τραπέζι με τους τέσσερις βοηθούς του, μετρώντας τα έσοδα της ημέρας, ενώ στη σκηνή φαίνεται να εισέρχονται ο Ιησούς μαζί με τον Πέτρο. Έπειτα, στον δεύτερο πίνακα αντικρίζουμε τη στιγμή της σταύρωσης του Πέτρου, ο οποίος ζήτησε να σταυρωθεί ανάποδα ως δείγμα σεβασμού προς τον Ιησού.
Τα έργα, λοιπόν, αυτά καθώς και άλλα της περιόδου αυτής, εμφανίζουν άκρως ρεαλιστικά χαρακτηριστικά, με την αποτύπωση των συναισθημάτων (πόνος, έκπληξη, γαλήνη κ.ο.κ.) να προσδίδουν μια ανατριχιαστική, θα λέγαμε, ζωντάνια. Παράλληλα, όμως, χαρακτηριστικό της τέχνης του Caravaggio είναι και το chiaroscuro, μια τεχνική κατά την οποία συναντάμε έντονη αντίθεση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, καθιστώντας τον ένα από τους πρώτους ζωγράφους που χρησιμοποίησαν αυτή την τεχνική, που αργότερα θα καθιερωθεί στην μπαρόκ ζωγραφική. Με αυτόν τον τρόπο άρχισε να αποκτά όλο και μεγαλύτερη φήμη, τόσο εντός όσο και εκτός Ιταλίας.
Το 1606, όμως, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Ρώμη, έπειτα από έναν καυγά που είχε με έναν νεαρό άνδρα, ο οποίος οδήγησε στον θάνατό του από ατύχημα (είτε κατά τη διάρκεια ενός αγώνα ξιφομαχίας είτε κατά τη συμπλοκή τους με μαχαίρι). Το γεγονός αυτό τον οδήγησε σε φυγή αρχικά στη Νάπολη και μετά στο νησί της Μάλτας, όπου και έγινε μέλος του Τάγματος των Ναϊτών Ιπποτών, αλλά η εμπλοκή του σε έναν ακόμα καυγά με έναν άλλον ιππότη τον οδήγησαν στη φυλακή και εκτός του τάγματος. Τελικά, κατάφερε να το σκάσει και ταξίδεψε στη Σικελία και αργότερα στη Νάπολη.
Εκεί θα έχει μια ακόμα διένεξη, η οποία θα του αφήσει σοβαρά τραύματα. Στο μεσοδιάστημα, όμως, ένας κύκλος από αξιόλογους και επιφανείς φίλους του είχαν κάνει έκλυση στον πάπα, για να του δώσει χάρη την οποία και έλαβε. Ωστόσο, το τέλος του θα έρθει σύντομα πριν επιστρέψει στη Ρώμη. Έφυγε από τη ζωή τον Ιούλιο του 1610, πιθανόν από υψηλό πυρετό, λόγω ελονοσίας. Τα 38 χρόνια που έζησε ήταν λίγα μεν αρκετά δε για να προσφέρει στην τέχνη του και την ανθρωπότητα επιδέξια και αξεπέραστα έργα!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Caravaggio, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Caravaggio and his paintings, caravaggio.org, Διαθέσιμο εδώ
- The Calling of Saint Matthew, 1600 by Caravaggio, caravaggio.org, Διαθέσιμο εδώ
- The Crucifixion of Saint Peter, 1601 by Caravaggio, caravaggio.org, Διαθέσιμο εδώ
- Michelangelo Merisi da Caravaggio, nationalgallery.org.uk, Διαθέσιμο εδώ
