Της Χριστίνας Μωραΐτη,
Η Αλβανία έχει αναδειχθεί σε έναν σημαντικό παράγοντα στη συζήτηση για το μεταναστευτικό στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μέσα από την πρόσφατη συμφωνία της με την Ιταλία. Το μεταναστευτικό ζήτημα αποτελεί ένα από τα πιο ακανθώδη προβλήματα για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, καθώς οι ροές παράτυπων μεταναστών προς την Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζουν να αυξάνονται, δημιουργώντας πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις. Στη σκιά αυτών των εξελίξεων, η Αλβανία επέλεξε να διαμορφώσει μια αποκλειστική συμφωνία με την Ιταλία, η οποία ξεχωρίζει από άλλες πρωτοβουλίες, αποδεικνύοντας την ευελιξία της χώρας να διαδραματίσει ρόλο στον ευρύτερο ευρωπαϊκό διάλογο.
Η Συμφωνία Αλβανίας-Ιταλίας: Μια Νέα Προσέγγιση στο Άσυλο
Η συμφωνία μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας, που συνήφθη τον Νοέμβριο του 2023, προβλέπει ότι οι αιτήσεις ασύλου μεταναστών που αναχαιτίζονται στη θάλασσα από τις ιταλικές αρχές, θα εξετάζονται στο αλβανικό έδαφος, συγκεκριμένα σε κέντρα υποδοχής κοντά στο λιμάνι του Σεντζίν. Αυτά τα κέντρα, τα οποία κατασκευάστηκαν με χρηματοδότηση της Ιταλίας και θα λειτουργούν υπό ιταλική δικαιοδοσία, αποσκοπούν στο να εξυπηρετούν έως και 36.000 αιτήσεις ετησίως.
Η συμφωνία αυτή είναι ιδιαίτερη, όχι μόνο λόγω του περιεχομένου της, αλλά και επειδή, όπως δήλωσε ο Αλβανός Πρωθυπουργός Edi Rama, αποτελεί αποκλειστική συμφωνία μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας. Σύμφωνα με τον Rama, η απόφαση να προχωρήσουν στη συμφωνία αυτή βασίστηκε στη «άνευ όρων αγάπη» που η Αλβανία τρέφει προς την Ιταλία, τονίζοντας πως δεν υπάρχει καμία πολιτική ή οικονομική ανταλλαγή μεταξύ των δύο χωρών. Η δήλωση αυτή αποσκοπεί στο να απομακρύνει οποιαδήποτε υποψία ότι η συμφωνία αποτελεί μέρος των προσπαθειών της Ιταλίας να επιταχύνει την ένταξη της Αλβανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι Ευρωπαϊκές Αντιδράσεις και το Ενδιαφέρον για Παρόμοια Μοντέλα
Η συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, καθώς πολλές χώρες της Ε.Ε. εξετάζουν εναλλακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση του αυξανόμενου αριθμού μεταναστών. Οι κυβερνήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες με την άνοδο των μεταναστευτικών ροών, κάτι που τροφοδοτεί την πολιτική επιρροή ακροδεξιών κομμάτων που υπόσχονται αυστηρότερη μεταναστευτική πολιτική. Σε αυτό το πλαίσιο, η εξωτερική ανάθεση της διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου —μια τακτική γνωστή ως “outsourcing”—αποτελεί μια ελκυστική λύση για τις κυβερνήσεις που αναζητούν πιο αποτελεσματικούς τρόπους ελέγχου των συνόρων τους.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, επαίνεσε τη συμφωνία, χαρακτηρίζοντάς την ως ένα «παράδειγμα εξωστρεφούς σκέψης» που θα μπορούσε να βοηθήσει άλλες χώρες να ελέγξουν τον αυξανόμενο αριθμό των παράτυπων αφίξεων. Παρά τις ανησυχίες που εξέφρασαν ορισμένες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες προειδοποιούν για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μακροχρόνιες κρατήσεις στα κέντρα ασύλου, η Ε.Ε. δεν έχει αντιταχθεί στη συμφωνία, επισημαίνοντας ότι αυτή δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης.
Ωστόσο, η πρόταση για εξωτερική ανάθεση δεν περιορίζεται μόνο στην Αλβανία. Πολλές χώρες της Ε.Ε. έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για παρόμοια μοντέλα συνεργασίας με τρίτες χώρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αμφιλεγόμενη συμφωνία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ρουάντας, η οποία, αν και διαφέρει σημαντικά από τη συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας, βασίζεται στην ίδια λογική της μεταφοράς των διαδικασιών επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου εκτός της Ευρώπης.
Η Στάση του Rama: Ενδυναμώνοντας την Περιφερειακή Συνεργασία
Ο Edi Rama, μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ξεκαθάρισε ότι η Αλβανία δεν πρόκειται να επεκτείνει τη συμφωνία αυτή με άλλες χώρες, υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για μια ειδική σχέση με την Ιταλία. Σε αυτή τη δήλωση, ο Rama προσπαθεί να προστατεύσει την Αλβανία από την πίεση άλλων χωρών που ενδεχομένως θα επιθυμούσαν να επαναλάβουν τη συμφωνία, ενώ ταυτόχρονα δείχνει την προθυμία της χώρας του να συνεργαστεί με την Ιταλία και να αναλάβει έναν πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή.
Η δήλωση του Rama, επιβεβαιώνει την περιφερειακή σημασία της Αλβανίας στα Βαλκάνια, καθώς η χώρα καταλαμβάνει μια κομβική γεωγραφική θέση ανάμεσα στην Ευρώπη και τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι περισσότερες μεταναστευτικές ροές. Ο Rama εξήγησε ότι η συμφωνία με την Ιταλία βασίζεται στην αίσθηση ευθύνης της Αλβανίας ως γείτονας και ως Ευρωπαίος εταίρος, μια θέση που ενισχύει τη στρατηγική θέση της χώρας στα Βαλκάνια.
Η εξωτερική ανάθεση της διαχείρισης του ασύλου στην Αλβανία προσφέρει μια ρεαλιστική λύση στο πρόβλημα της μετανάστευσης, καθώς δίνει την ευκαιρία να επιταχυνθούν οι διαδικασίες χωρίς να επιβαρύνονται οι ήδη κορεσμένες υποδομές των κρατών-μελών της Ε.Ε.. Από την άλλη, εγείρονται ανησυχίες για το κατά πόσο οι συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα υποδοχής στην Αλβανία θα τηρούν τα διεθνή πρότυπα.
Πολιτικές Συνέπειες και Διεθνείς Προοπτικές
Η συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής της ιταλικής κυβέρνησης να ελέγξει τις μεταναστευτικές ροές και να αποσυμφορήσει τις δικές της υποδομές ασύλου. Η ακροδεξιά κυβέρνηση της Giorgia Meloni, η οποία ανέλαβε την εξουσία το 2022, έθεσε ως προτεραιότητα τη μείωση των μεταναστευτικών ροών, και η συνεργασία με την Αλβανία προσφέρει μια ενδιάμεση λύση.
Η στρατηγική αυτή δεν περιορίζεται μόνο στην Ιταλία. Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο εξετάζουν το ενδεχόμενο να υιοθετήσουν παρόμοια μοντέλα εξωτερικής ανάθεσης. Ο νέος πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Keir Starmer, έχει δείξει ενδιαφέρον για τη συμφωνία Ιταλίας-Αλβανίας, αναγνωρίζοντας ότι το μεταναστευτικό ζήτημα απαιτεί ρεαλιστικές και άμεσες λύσεις.
Αν και η συμφωνία αυτή μπορεί να λειτουργήσει προσωρινά ως ένα αποτελεσματικό εργαλείο διαχείρισης του ασύλου, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν αυτή η στρατηγική μπορεί να αποτελέσει μακροπρόθεσμη λύση στο μεταναστευτικό πρόβλημα. Οι επικριτές προειδοποιούν ότι οι μετανάστες ενδέχεται να βρεθούν παγιδευμένοι σε κέντρα υποδοχής, με περιορισμένες δυνατότητες να καταθέσουν τις αιτήσεις τους ή να επαναπατριστούν.
Συμπεράσματα
Η Αλβανία, μέσω της συμφωνίας της με την Ιταλία, έχει εισέλθει σε ένα νέο στάδιο της περιφερειακής και διεθνούς πολιτικής, αναδεικνύοντας τον ρόλο της ως στρατηγικός εταίρος στη διαχείριση της μετανάστευσης στην Ευρώπη. Ο αποκλειστικός χαρακτήρας αυτής της συμφωνίας δείχνει ότι η Αλβανία έχει τη δυνατότητα να παίξει έναν πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή, ενώ παράλληλα προσπαθεί να διατηρήσει τις ισορροπίες και τις σχέσεις της με την Ε.Ε..
Παρόλο που η συμφωνία μπορεί να επιλύσει ορισμένα βραχυπρόθεσμα ζητήματα που σχετίζονται με τις μεταναστευτικές ροές, παραμένουν σημαντικές ανησυχίες για τις συνθήκες διαβίωσης των μεταναστών και τη μακροχρόνια βιωσιμότητα αυτής της στρατηγικής. Ωστόσο, σε μια εποχή όπου οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναζητούν αποτελεσματικές λύσεις για τη μετανάστευση, η συμφωνία Αλβανίας-Ιταλίας μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για περαιτέρω διεθνείς συνεργασίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ράμα: η συμφωνία για τους μετανάστες αφορά μόνο την Ιταλία, EuroNews, διαθέσιμο εδώ
