Του Χάρη Χρυσανθόπουλου,
Το κράτος επένδυσε σημαντικά και στον εκσυγχρονισμό της αγροτικής παραγωγής και στη βαριά βιομηχανία. Νέα μηχανήματα αγοράστηκαν και νέες τεχνικές υιοθετήθηκαν. Το οικονομικό κραχ του 1929 χτύπησε και την Τουρκία η οποία είχε μόλις αρχίσει να συνέρχεται οικονομικά από τις καταστροφές της προηγουμένης δεκαετίας. Χρειάστηκε να περάσει μια πενταετία για να παρουσιάσει ανάκαμψη η οικονομία.
Σημαντικότατες προσπάθειες έγιναν και στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης με την προώθηση νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την ίδρυση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, την ενίσχυση των πανεπιστημίων και το άνοιγμα πολλών σχολείων, ακόμα και στα πιο απόμακρα χωριά της χώρας. Ευρωπαίοι και Αμερικανοί σύμβουλοι κλήθηκαν στην Τουρκία προκειμένου να συμβάλλουν στον ανασχεδιασμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Κατά τα χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από τον Ατατούρκ, ο αναλφαβητισμός γνώρισε σημαντική πτώση, αν και συνέχισε να παραμένει υψηλός σε σχέση με τις χώρες της δύσης. Σημαντικό μέτρο εντός του εκπαιδευτικού εκσυγχρονισμού ήταν η υποχρεωτική υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου για τη γραφή των τουρκικών, το 1928, το οποίο αντικατέστησε το αραβικό. Έτσι, η εκμάθηση της τουρκικής γλώσσας έγινε ευκολότερη.
Παράλληλα, η κυβέρνηση έκανε ένα σημαντικό άνοιγμα προς τις τέχνες. Πολλά μουσεία άνοιξαν ενώ η κλασική μουσική, η όπερα, η ποίηση και ο χορός ξεκίνησαν να ενισχύονται, κάτι που στο παρελθόν είχε εμποδιστεί από τη συντηρητική σουλτανική εξουσία. Πολιτιστικές εκδηλώσεις οργανώθηκαν σε όλες τις περιφέρειες. Στο τέλος της δεκαετίας του 1920 ξεκίνησε και η τουρκική κινηματογραφική βιομηχανία να αναπτύσσεται. Αυξήθηκε η τύπωση βιβλίων και περιοδικών και πολλοί καλλιτέχνες αναδείχθηκαν.
Η κυβέρνηση επιπλέον ενίσχυσε σημαντικά την κοινωνική θέση της Τουρκάλας γυναίκας, δίνοντας τις ίδιες ευκαιρίες και δυνατότητες πολλές φορές με τον Τούρκο άνδρα. Το 1926 ψηφίστηκε ο νέος αστικός κώδικας, ο οποίος εμπνεύστηκε από τον ελβετικό. Ο νέος κώδικας προέβλεπε ισότητα για τις γυναίκες σε θέματα διαζυγίου ή κληρονομιάς. Το 1934 η κυβέρνηση έδωσε πλήρη πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες, μια περίοδο που το ίδιο δεν είχε συμβεί σε όλες τις δυτικές χώρες. Η Τουρκάλα μέσα στο πλαίσιο του νέου τουρκικού κράτους ήταν πλέον ελεύθερη να διαχειρίζεται την περιουσία της, να επιλέγει τον τρόπο ενδυμασίας της και να συμμετέχει στα πολιτικά καθώς και πολιτιστικά δρόμενα του τόπου της.
Σχετικά με την εξωτερική πολιτική, η κυβέρνηση του Ατατούρκ αποποιήθηκε εδαφικές αξιώσεις κατά των γειτονικών κρατών ενώ παράλληλα βελτίωσε σταδιακά τις σχέσεις με τα βαλκανικά κράτη. Η Τουρκία διατήρησε αρκετά καλές σχέσεις με την ΕΣΣΔ, από τον πόλεμο Ανεξαρτησίας μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1930. Η προσπάθεια του Ατατούρκ για προσέγγιση της Μεγάλης Βρετανίας και των άλλων δυτικών δυνάμεων στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1930, δυσαρέστησε τη σοβιετική διοίκηση και δυσχέρανε τις σχέσεις των δύο χωρών.
Ο φόβος της Ιταλικής επέκτασης ώθησε στην υπογραφή του Βαλκανικού Συμφώνου τον Φεβρουάριο του 1934, μεταξύ Ρουμανίας, Τουρκίας, Ελλάδας και Γιουγκοσλαβίας. Το σύμφωνο προέβλεπε πως, εάν η εδαφική ακεραιότητα ενός μέλους του απειλούταν, τα υπόλοιπα μέλη θα έσπευδαν να το στηρίξουν. Το Βαλκανικό Σύμφωνο και άλλες συμφωνίες για συνεργασία που προέκυψαν ανάμεσα στα Βαλκανικά κράτη αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά όταν ήρθε η ώρα.
Οι μεταρρυθμίσεις του Ατατούρκ συνάντησαν σημαντική αντίσταση. Ιδιαίτερα η καταπολέμηση της θρησκείας από το κράτος ήταν το κύριο ζήτημα που παρουσίαζε η συντηρητική αντικεμαλική δύναμη. Η κυβέρνηση του Κεμάλ ακολουθήσε σκληρή γραμμή απέναντι στην αντιπολίτευση. Η λογοκρισία και οι πολιτικές διώξεις ήταν η κύρια μορφή καταστολής της στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και σε μικρότερο βαθμό στη δεκαετία του 1930. Ισχυρά ιδεολογικά ρεύματα της εποχής όπως ο κομμουνισμός και ο φασισμός δεν κατόρθωσαν να στεριώσουν στο εσωτερικό της Τουρκίας. Παράλληλα, αναπτύχθηκε μια προσωπολατρία στο εσωτερικό της χώρας για τον Μουσταφά Κεμάλ, η οποία συνέχισε να υφίσταται μετά τον θάνατό του. Η κρατική προπαγάνδα αξιοποιήθηκε σε όλους τους τομείς.
Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1930, η υγεία του Μουσταφά Κεμάλ παρουσίαζε σοβαρά προβλήματα. Χρόνιος πότης, ο Ατατούρκ διαγνώστηκε με κίρρωση στις αρχές του 1938. Πέθανε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, σε ηλικία 57 ετών, στο παλάτι Ντολμάμπαχτσε.
Στην κεμαλική περίοδο (1923-1938) δημιουργήθηκαν οι βάσεις της σημερινής Τουρκίας. Χαρακτηριστικά του Κεμαλισμού υιοθετούνται ακόμα στην τουρκική πολιτική. Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ τιμάται μέχρι και σήμερα ως ο εθνικός ήρωας της Τουρκίας, ο «πατέρας» των Τούρκων. Ωστόσο, η φήμη του στο εξωτερικό της Τουρκίας είναι άκρως αμφιλεγόμενη λόγω του ρόλου του στις σφαγές και τον ξεριζωμό μειονοτήτων της Ανατολίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Erik J. Zürcher (2004), Σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, Αθήνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
- Πηλός Μιχαήλ (2019), Οι μεταρρυθμίσεις του Κεμάλ Ατατούρκ στην Τουρκία με βάση τον ελληνικό Τύπο της εποχής, μεταπτυχιακή διατριβή, Θεσσαλονίκη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, διαθέσιμο εδώ.
- ‘Six Arrows:’ The Tenets of Kemalism, latimes.com, διαθέσιμο εδώ.
- Kemalist policies, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
- Kemalism – The Turkish Model of a Secular Republic, ieg-ego.eu, διαθέσιμο εδώ.
- Ashes to Ashes: The Greco-Turkish War and the Burning of İzmir/Smyrna, 1919-1922, apps.lib.umich.edu, διαθέσιμο εδώ.
- Kemal Atatürk, britannica.com, διαθέσιμο εδώ.
