Του Βάιου Πολύζου,
Το τυχαίο, η δύναμη της τύχης, είναι κάτι το οποίο ανέκαθεν προκαλούσε το ενδιαφέρον των ανθρώπων. Αμέτρητες υπήρξαν οι προσπάθειες ελέγχου και εξευμενισμού της τύχης, της τεράστιας αυτής ουδέτερης δύναμης που αλλάζει τη μοίρα του κόσμου και των ανθρώπων. Στον αρχαίο ελληνορωμαϊκό πολιτισμό η Τύχη (η αντίστοιχη θεά Fortuna στα λατινικά) αναδείχθηκε σε θεότητα, στην οποία αποδίδονταν κάθε τι τυχαίο που δεν μπορούσε να εξηγηθεί από τη λογική και τα γεγονότα. Στη Θεία Κωμωδία του, ο Δάντης ορίζει την Τύχη ως τη δύναμη που, υπό την επίβλεψη του Θεού, χαρίζει και στερεί τα υλικά αγαθά με τρόπο ακατανόητο για τους ανθρώπους, ο οποίος για τον λόγο αυτό χαρακτηρίζεται τυχαίος. Ακόμα και σήμερα, διάφορες πρακτικές για την εξασφάλιση καλοτυχίας αποτελούν βασικό στοιχείο πολλών πολιτισμών και λαϊκών δοξασιών. Ο ρόλος του τυχαίου, του απρόβλεπτου, αναγνωρίζεται και από την επιστήμη της ιστορίας, καθώς η τύχη παίζει έναν μικρό ρόλο στην εξέλιξη αρκετών γεγονότων. Πόσο μεγάλη, όμως, μπορεί να είναι η επίδραση του τυχαίου στην εξέλιξη μιας ιστορίας; Και πόσο μεγάλες επιπτώσεις μπορεί να έχει ένα μικρό, φαινομενικά ασήμαντο γεγονός; Άραγε πως μπορεί το σκότωμα μιας βίδρας να οδηγήσει στην πτώση βασιλείων και στον θάνατο ηρώων;
Κάποια στιγμή στο μακρινό μυθικό παρελθόν ο Όντιν, ο μονόφθαλμος βασιλιάς των θεών, ο Λόκι, ο θεός της πανουργίας, και ο θεός Χόενιρ βρέθηκαν να ταξιδεύουν σε έναν τόπο άγνωστο. Μετά από αρκετές ώρες πεζοπορίας η ημέρα έμοιαζε να φτάνει στο τέλος της και ο ουρανός γρήγορα θα σκοτείνιαζε. Οι τρεις θεοί, όμως, ακόμα δεν είχαν βρει φαγητό για το δείπνο τους. Έτσι, όταν ο δρόμος τους τούς έφερε μπροστά στα κρυστάλλινα νερά ενός καταρράκτη, ο Λόκι, μέσα στην περίφημη και ανόητη αλαζονεία του, αποφάσισε να δράσει. Μια βίδρα στέκονταν στην άκρη της λίμνης που σχηματίζονταν στη βάση του καταρράκτη, τρώγοντας έναν σολομό που μόλις είχε πιάσει, κρυμμένη κάτω από τους βρεγμένους βράχους. Με την άκρη του ματιού του, ο πανούργος θεός παρατήρησε το άκακο ζώο και με κίνηση αστραπιαία εκτόξευσε μία πέτρα προς το μέρος του, σκοτώνοντάς το. Ο Λόκι, λοιπόν, μπορούσε τώρα να περηφανεύεται για το υπόλοιπο του ταξιδιού για την κυνηγητική του δεινότητα, αφού με μόνο ένα βόλι κατάφερε να εξασφαλίσει στους δύο συνοδοιπόρους του τόσο την βίδρα όσο και τον σολομό που αυτή έτρωγε. Αφού έγδαραν τη βίδρα, οι τρεις ταξιδιώτες συνέχισαν τον δρόμο τους.
Σύντομα, και ενώ ο ήλιος είχε σχεδόν δύσει, ο Όντιν και η συντροφιά του βρέθηκαν στο κατώφλι μιας πολυτελούς έπαυλης. Στην απόμακρη αυτή κατοικία διέμενε ο νάνος Χρέιδμαρ, ξακουστός για τον πλούτο του και τις μαγικές του ικανότητες. Βλέποντας τους ταλαιπωρημένους από το μακρινό ταξίδι θεούς, ο μάγος αμέσως πρότεινε να διανυκτερεύσουν κάτω από τη δική του στέγη, όπου ζούσαν μαζί του οι δύο του κόρες και οι τρεις του γιοι, ο Φόβνιρ, ο Ρέγκιν και ο Οτρ. Ο Φόβνιρ ήταν ο πιο ρωμαλέος από τους τρεις αδερφούς, προστατεύοντας με τα όπλα και την τόλμη του την περιουσία του πατέρα του από τυχόν επιδρομείς ή ληστές. Ο Ρέγκιν, από την άλλη πλευρά, ήταν φημισμένος τεχνίτης και κοσμηματοποιός, ικανός να κατεργαστεί κάθε λογής μέταλλο και πέτρωμα. Ο τρίτος αδερφός, ωστόσο, συνέβαλλε με έναν τρόπο πιο αλλόκοτο στην ευημερία του οίκου του. Ο Οτρ γέμιζε τις αποθήκες του πατέρα του με ψάρια, καθώς η ικανότητά του να μεταμορφώνεται σε βίδρα τον καθιστούσε εξαίρετο ψαρά. Όταν οι δύο πλευρές συνειδητοποίησαν τι είχε συμβεί, η κατάσταση γρήγορα εκτροχιάστηκε. Οι θεοί προσπάθησαν να τραβήξουν τα όπλα τους για να αμυνθούν, οι νάνοι όμως ήταν γρηγορότεροι. Έχοντας αιχμαλωτίσει τους τρεις ταξιδιώτες, ζήτησαν λύτρα για τον φόνο του συγγενή τους. Ο Χρέιδμαρ έθεσε ως όρο απελευθέρωσής τους να του φέρουν αρκετούς θησαυρούς, ώστε το δέρμα της γδαρμένης βίδρας να καλυφθεί ολόκληρο τόσο εξωτερικά, όσο και εσωτερικά με χρυσό. Οι θεοί αποφάσισαν να στείλουν τον Λόκι να φέρει τον χρυσό. Ο ταραχοποιός θεός, ωστόσο, δεν είχε καμία διάθεση να δώσει το παραμικρό από την προσωπική του περιουσία.
Κοντά στην έπαυλη του Χρέιδμαρ ζούσε ο Άντβαρι, ένας περίφημος και εκκεντρικός νάνος, ο οποίος μεταμορφωμένος σε ψάρι έμενε κάτω από έναν καταρράκτη, όπου και φύλαγε την τεράστια περιουσία του. Αφού δανείστηκε το μαγικό δίχτυ της θαλάσσιας θεότητας Ρον, ο Λόκι επισκέφθηκε τους καταρράκτες του Άντβαρι. Μόλις ο μεταμορφωμένος νάνος παγιδεύτηκε στα μαγικά δίχτυα, ο Λόκι τον απείλησε. «Τι είδους ψάρι είναι αυτό που κολυμπά μες το νερό | και δεν ξέρει πως να αποφύγει ένα δίχτυ; | Ελευθέρωσε την κεφαλή σου από τα χέρια της Χελ | και βρες μου χρυσό». Ο Άντβαρι συμφώνησε να παραδώσει τον θησαυρό του προκειμένου να σώσει τη ζωή του. Προσπάθησε, όμως, να κρύψει ένα χρυσό δαχτυλίδι από τα μάτια του άπληστου θεού, πράγμα που ο Λόκι απευθείας αντιλήφθηκε. Αναγκασμένος, έτσι, να παραδώσει και το τελευταίο περιουσιακό του στοιχείο, ο Άντβαρι αγανακτισμένος καταράστηκε το χρυσό του δαχτυλίδι και τον θησαυρό ολόκληρο. «Αυτός ο χρυσός, που κάποτε ανήκε στον Γκουστρ, | θα είναι ο θάνατος δυο αδερφών, | και για οκτώ ευγενείς θα γίνει αιτία διχόνοιας. | Κανείς δεν θα επωφεληθεί από τα δικά μου υπάρχοντα!». Γνωρίζοντας πως ο θησαυρός, επομένως και η κατάρα, θα κατέληγε στα χέρια άλλου, ο Λόκι αποχώρησε περιχαρής.
Με τα λύτρα για την ακούσια δολοφονία του Οτρ πλέον πληρωμένα, οι νάνοι ελευθέρωσαν τους αιχμαλώτους τους, στους οποίους επετράπη να αποχωρήσουν. Μέσα στον τεράστιο θησαυρό ο Όντιν βρήκε ένα δαχτυλίδι που επιθυμούσε να κρατήσει, το ίδιο δαχτυλίδι που ο Άντβαρι είχε καταραστεί. Για καλή του τύχη, όμως, κι ας μην το γνώριζε ακόμα, μία τρίχα από το μουστάκι της βίδρας προεξείχε, ενώ η συμφωνία προέβλεπε πως ολόκληρο το σώμα της έπρεπε να καλυφθεί με χρυσό. Έτσι ο Χρέιδμαρ άρπαξε το δαχτυλίδι από τα χέρια του Όντιν για να καλύψει το σώμα του γιου του. Η ειρωνική αυτή εξέλιξη των πραγμάτων φάνηκε ξεκαρδιστική στον Λόκι, ο οποίος κατόπιν αποκάλυψε ότι ο θησαυρός ήταν καταραμένος. Ο νάνος, όμως, φάνηκε να αδιαφορεί. «‘Με αυτόν τον χρυσό’, είπε ο Χρέιδμαρ ‘μου φαίνεται θα διοικώ, | για όσο καιρό ζω. | Οι απειλές σου δεν με τρομάζουν το παραμικρό, | και τώρα φύγετε, μακριά από εδώ!’».
Η κατάρα του Άντβαρι, ωστόσο, δεν άργησε να επιδράσει. Ο Φόβνιρ και ο Ρέγκιν ζήτησαν το μερίδιο τους από το ποσό που πληρώθηκε για την δολοφονία του αδερφού τους. Ο Χρέιδμαρ, όμως, αρνήθηκε να ικανοποιήσει το αίτημα των γιων του. Έτσι ο Φόβνιρ, πιθανότατα και με τη βοήθεια του αδερφού του, δολοφόνησε τον πατέρα του και ιδιοποιήθηκε τον θησαυρό. Αρνούμενος να παραδώσει το μερίδιο που αντιστοιχούσε στον Ρέγκιν, ο Φόβνιρ πήρε τον θησαυρό και έφυγε από το πατρικό του σπίτι. Αφού περιπλανήθηκε για λίγο καιρό με τον θησαυρό του μέσα από εδάφη άγρια και ακατοίκητα, ο Φόβνιρ, πιθανότατα λόγω της απληστίας του, μεταμορφώθηκε σε δράκο. Πλέον, μοναδικός στόχος του φοβερού ερπετού ήταν να φυλά τον καταραμένο θησαυρό, ο οποίος όλο και αυξάνονταν.
Ο Ρέγκιν, έχοντας χάσει τον πατέρα και τους αδερφούς του, έφυγε και ταξίδεψε μέχρι την Δανία. Εκεί βρήκε εργασία και περνούσε τις μέρες του σφυρηλατώντας όπλα για τους στρατιώτες του δανού βασιλιά. Όμως, η τύχη του έμελλε να αλλάξει γρήγορα. Ο πρίγκηπας της Δανίας Ολβ είχε επιστρέψει από επιτυχημένες λεηλασίες, κουβαλώντας μαζί του κάθε λογής θησαυρό. Πιο πολύτιμη, όμως, από όλο το χρυσό και τα πετράδια ήταν η Χιόρντις, χήρα του πρόσφατα σκοτωμένου βασιλιά Σίγκμουντ. Αν και παντρεύτηκε τον πρίγκιπα Ολβ, η Χιόρντις κουβαλούσε στην κοιλιά της τον γιο του Σίγκμουντ, τελευταίο μέλος της θρυλικής δυναστείας των Βόλσουνγκς. Στον αγέννητο ακόμη Σίγκουρντ, που ήταν προορισμένος για μεγάλη δόξα από την πρώτη στιγμή που άνοιξε τα μάτια του, είδε ο Ρέγκιν την ευκαιρία του να πάρει εκδίκηση από τον αδερφό του. Δεν γνώριζε, ωστόσο, ότι στην προσπάθεια του να εκμεταλλευτεί τις αγνές προθέσεις του νέου, θα δημιουργούσε τον μεγαλύτερο ήρωα που έζησε ποτέ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Jesse L. Byock (1999), The Saga of the Volsungs: The Norse Epic of Sigurd the Dragon Slayer, Penguin Books: London
- Edward Pettit (2023), The Poetic Edda: a Dual-Language Edition. Open Book Publishers: Cambridge
- Jackson Crawford (2015). The Poetic Edda: Stories of the Norse Gods and Heroes, Hackett Publishing Company, Inc.: Indianapolis
