Έλκος πίεσης: Ένας τύπος δερματικού έλκους

Του Γιώργου Κιόση,

Προεσκόπηση πάθησης

Το δερματικό έλκος (skin ulcer) είναι μια ανοιχτή κυκλική πληγή, η οποία σχηματίζεται στο δέρμα, από διάφορους παράγοντες. Συνηθώς δερματικά έλκη εμφανίζονται στα πόδια, με μία συχνότητα περίπου 3 στα 1.000 άτομα. Η συγκεκριμένη πάθηση αφορά κυρίως τους μεγαλύτερους σε ηλικία ασθενείς. Τα συμπτώματα, τα αίτια καθώς και η θεραπεία εξαρτώνται από τον τύπο του δερματικού έλκους.

Τύποι Δερματικών Ελκών

Υπάρχουν πέντε βασικοί τύποι δερματικού έλκους:

1. Έλκος πίεσης: Οφείλεται σε υπερβολική πίεση ή τριβή σε κάποιο σημείο του δέρματος και αναπτύσσεται κυρίως σε περιοχές του δέρματος που βρίσκονται κοντά σε οστά, μιας και αυτά πιέζουν περισσότερο το δέρμα.
2. Φλεβικό έλκος: Οφείλεται σε φτωχή φλεβική κυκλοφορία στα πόδια και υπολογίζεται ότι το 80% με 90% των ελκών στα πόδια είναι αυτού του τύπου.
3. Αρτηριακό έλκος: Οφείλεται σε απόφραξη κάποιας αρτηρίας και είναι ιδιαίτερα επόπονο, ιδίως σε καταστάσεις όπου τα πόδια δεν κινούνται, όπως κατά τη διάρκεια της νύχτας.
4. Νευρολογικό έλκος: Οφείλεται σε τραυματισμό κάποιου νεύρου και αναπτύσσεται σε περιοχές του ποδιού που αναπτύσσεται πίεση. Εκτιμάται ότι το 15% των διαβητικών πάσχουν από αυτό το είδος έλκους.
5. Δακτυλικό έλκος: Δημιουργείται στην κορυφή ή στις αρθρώσεις των δακτύλων και συνήθως οφείλεται σε μειωμένη αιματική ροή στην περιοχή αυτή.

Το συγκεκριμένο άρθρο πραγματεύεται το έλκος πίεσης.

Έλκος πίεσης

Αυτός ο τύπος έλκους αναπτύσσεται λόγω πίεσης στο δέρμα. Εμφανίζεται συνήθως σε καταστάσεις ακινησίας ή περιορισμένης κίνησης του ατόμου και αναπτύσσεται στους αστραγάλους, στους γοφούς, στις πτέρνες, στις ωμοπλάτες, στην σπονδυλική στήλη και στα γόνατα. Σε περιπτώσεις που δεν υπάρξει έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να εξελιχθεί σε μία παθολογική κατάσταση που ονομάζεται σηπτικό σοκ, και μπορεί να απειλήσει την υγεία του ατόμου. Υπολογίζεται ότι περίπου 2,5 εκατομμύρια Αμερικάνοι κάθε χρόνο αναπτύσσουν έλκος πίεσης.

Αιτίες

Το έλκος πίεσης οφείλεται σε διάφορα αίτια, μερικά από τα οποία αναφέρονται παρακάτω:

• Πίεση: Κυρίως τα άτομα που είναι καθηλωμένα σε καρέκλα ή κρεβάτι αναπτύσσουν έλκος πίεσης σε σημεία του σώματος που έρχονται σε επαφή με αυτό (π.χ. γλουτοί, ωμοπλάτες κτλ.).
• Ανεπαρκής αιματική ροή: Το αίμα είναι απαραίτητο καθώς προμηθεύει με οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά τα κύτταρα των διαφόρων ιστών. Η έλλειψη του οδηγεί σε θάνατο τα κύτταρα αυτά και έτσι επιτείνεται η δημιουργία έλκους.
• Τριβή: Η τριβή συνήθως προκαλείται μεταξύ του δέρματος και των ενδυμάτων και επηρεάζει περισσότερο το εύθραυστο ή υγρό δέρμα.
• Διάτμηση: Ο όρος αυτός αναφέρεται στην αντίθετη κίνηση του δέρματος ως προς μία άλλη επιφάνεια. Σε περιπτώσεις έτσι, όπως το κεκλιμένο κρεβάτι, ενώ το σώμα κινείται προς μία κατεύθυνση το δέρμα διατείνεται για να παραμείνει στη θέση του.

Συμπτώματα

Στα συμπτώματα του έλκους πίεσης περιλαμβάνονται τα εξής:

• Οίδημα
• Εμφάνιση πύου
• Αλλαγή στο χρωματισμό του δέρματος, συνηθώς ερυθρό
• Εμφάνιση πληγής
• Αλλαγή στη θερμοκρασία του συγκεκριμένου σημείου, όπου άλλοτε είναι θερμότερο και άλλοτε ψυχρότερο από ότι το υπόλοιπο δέρμα.

Ανάλογα με το βάθος της πληγής, τη σοβαρότητα της κατάστασης καθώς και κάποια εξωτερικά χαρακτηριστικά του, το έλκος κατατάσσεται σε μία από τις ακόλουθες τέσσερις κατηγορίες:

Στάδιο 1: Παρατηρείται μία αλλαγή στο χρωματισμό του δέρματος, αλλά δεν ανήκει σε ανοιχτή πληγή.

Στάδιο 2: Χαρακτηρίζεται από μία ρηχή ερυθρή πληγή, με απώλεια δέρματος και φουσκάλες.

Στάδιο 3: Η πληγή έχει εισχωρήσει στον υποδόριο ιστό (λίπος).

Στάδιο 4: Η πληγή έχει επεκταθεί και στα τρία στρώματα του δέρματος και εκθέτει το υποκείμενο μυοσκελετικό σύστημα.

Διάγνωση

Η διάγνωση του έλκους πίεσης γίνεται ύστερα από προσεκτική παρατήρηση του έλκους από τον πάροχο υγείας και τη λήψη ενός ιστορικού (π.χ. πόσες ώρες κάθεται ή είναι σε στάση ανάπαυσης, εάν πονάει κτλ.). Από τη στιγμή που θα διαγνωστεί ότι πρόκειται όντως για έλκος πίεσης, ο ειδικός ιατρός θα το ταξινομήσει σε μία από τις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω, ώστε να του προταθεί η κατάλληλη θεραπεία. Συνήθως ο ιατρός προτείνει και κάποιες επιπλέον εξετάσεις, όπως βιοψία, αιματολογικές ή ακτινογραφία, ώστε να ελεγχθεί η πιθανότητα μόλυνσης από το έλκος.

Θεραπεία

Η θεραπευτική παρέμβαση που θα εφαρμοστεί εξαρτάται από το στάδιο του έλκους. Οι παρακάτω θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορούν να εφαρμοστούν είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά:

• Ελάττωση της πίεσης: Αυτό επιτυγχάνεται με αλλαγή της θέσης του ατόμου σε τακτά χρονικά διαστήματα ή με τη χρήση προστατευτικών επιφανειών.
• Φροντίδα της πληγής: Η πληγή είναι αναγκαίο να καθαρίζεται συχνά (π.χ. με τη χρήση αλατόνερου) καθώς επίσης και να προστατεύεται με τη χρήση επιδέσμων.
• Φαρμακευτικές παρεμβάσεις: Κυρίως αντιβιωτικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και αναλγητικά, ώστε να μειωθεί ο πόνος.
• Χειρουργική επέμβαση: Συνηθίζεται για έλκη τρίτου και τέταρτου βαθμού και περιλαμβάνει τη χρήση τμήματος από μυ, δέρμα ή κάποιο άλλο ιστό, ώστε να «κλείσει» η πληγή.

Πρόληψη

Προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες ανάπτυξης έλκους πίεσης είναι αρκετά αποτελεσματικά να ακολουθούνται οι ακόλουθοι κανόνες:

• Τακτική αλλαγή θέσης σε άτομα που είναι καθηλωμένα σε καρέκλα (κάθε 15 λεπτά) και σε κρεβάτι (κάθε 1 με 2 ώρες),
• Συχνή επισκόπηση του δέρματος, ώστε να εντοπίζονται αλλαγές στο δέρμα (ιδιαίτερη προσοχή στα σκουρόχρωμα άτομα, όπου το έλκος μπορεί να μην είναι εύκολα ορατό),
• Καθαρισμός του δέρματος,
• Σωστή και ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά,
• Τακτική άσκηση,
• Αποφυγή ή διακοπή καπνίσματος (η νικοτίνη επιβραδύνει την επούλωση των πληγών),
• Συχνή αλλαγή σε ενδύματα, μαξιλαροθήκες και σεντόνια με καθαρά.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• What You Need to Know About the Causes of and Treatments for Skin Ulcers, Healthline, διαθέσιμο εδώ
• What Is a Skin Ulcer?, Verywellhealth, διαθέσιμο εδώ
• Bedsores (Pressure Injuries), Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
• Bedsores (pressure ulcers) – Symptoms and Causes, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
• Bedsores (pressure ulcers) – Diagnosis and Treatment, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
• Bedsore, Johns Hopkins Medicine, διαθέσιμο εδώ