Της Βασιλικής Γουβέτα,
Τα τελευταία χρόνια στον δυτικό πολιτισμό έχει διαδοθεί η πεποίθηση ότι τα βρέφη πρέπει να κοιμούνται σε ξεχωριστό δωμάτιο και σε διαφορετικό κρεβάτι από τους γονείς, με φόβο ότι μπορεί να προκληθεί το σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου, γνωστό και ως “SIDS”. Όμως ιστορικά, αλλά και στους περισσότερους πολιτισμούς, ο κοινός ύπνος με το βρέφος ήταν είναι μια πραγματικότητα που δεν τίθεται υπό αμφισβήτηση. Μια απλή τέτοια συνήθεια, κρύβει πίσω της την πολιτισμική κληρονομιά του κάθε τόπου και μας υπενθυμίζει πως δεν υπάρχει κάτι «σωστό» ή «λάθος» στην ανατροφή των βρεφών.
Οι απόψεις γύρω από τον σωστό τρόπο ύπνου, ανοίγουν μια γενικότερη συζήτηση για τους «άγραφους νόμους», με βάση τους οποίους, η κάθε κοινωνία και ο κάθε πολιτισμός μεγαλώνει τα παιδιά της. Για παράδειγμα, τα παιδιά στην Ιαπωνία και στην Κορέα, κοιμούνται μαζί με τους γονείς τους μέχρι και την παιδική ηλικία, ενώ μεγαλώνοντας προς την εφηβεία, πολλά συνεχίζουν να κοιμούνται μαζί με κάποιο μέλος της οικογένειας. Οι Μάγια, ένας λαός της κεντρικής Αμερικής, επίσης συνηθίζουν να κοιμούνται με τα βρέφη τους, ακόμα και όσο μεγαλώνουν, ενώ ο κοινός ύπνος διακόπτεται μετά την γένεση του επόμενου βρέφους. Από την άλλη μεριά, οι Αμερικανίδες μητέρες, στους πρώτους 3 μήνες συνηθίζουν να τοποθετούν τα βρέφη τους σε ξεχωριστό κρεβάτι στο ίδιο δωμάτιο με τις ίδιες, και αργότερα, σε διαφορετικό δωμάτιο μόνα τους ή μαζί με τα αδέρφια τους.
Στην Ελλάδα, η κύρια νοοτροπία που ακολουθείται είναι η έμφαση στην ανεξαρτησία του παιδιού, παρομοίως με τις Αμερικανίδες μητέρες που αναφέρθηκαν παραπάνω. Θεωρείται ότι η αποχώρηση από το πλάι του γονέα σε μικρή ηλικία, θα δημιουργήσει στο βρέφος έναν αυτόνομο εαυτό ικανό να ανεξαρτητοποιηθεί από την φροντίδα των γονέων. Αυτή η ερμηνεία δίνεται συνήθως από τα δυτικά κράτη, στα οποία το μεγαλύτερο μέρος των οικογενειών είναι πυρηνικές, και τα μέλη της οικογένειας έχουν δικά τους ξεχωριστά δωμάτια. Αυτό, μαζί με την ατομικιστική προσέγγιση που έχει υιοθετηθεί σε πολλούς τομείς της ζωής, συμβάλλει στο να προβάλλεται η καλλιέργεια ενός ατόμου που θα μπορεί να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να λειτουργεί αυτόνομα.
Στον υπόλοιπο κόσμο και μάλιστα στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, όπου προτιμάται ο κοινός ύπνος με τα παιδιά, δίνεται έμφαση στον «αλληλεξαρτώμενο» εαυτό. Αυτές οι κοινωνίες προβάλλουν τις οικογενειακές σχέσεις, ενώ συχνά τα μέλη της μοιράζονται ένα κοινό δωμάτιο. Το γεγονός ότι οι μητέρες σε αυτές τις κοινωνίες προτιμούν να κοιμούνται μαζί με τα βρέφη τους δεν τις καθιστά «ανεύθυνες» προς τον κίνδυνο επιπλοκών κατά την διάρκεια του ύπνου του παιδιού. Για την ασφάλειά του, προτιμούν επίπεδες και σταθερές επιφάνειες με απαλά και ελαφριά υφάσματα. Επιπλέον, ο κοινός ύπνος βοηθάει και στον θηλασμό, καθώς έχει αποδειχθεί ότι τα βρέφη θηλάζουν ακόμα και τρείς φορές περισσότερο σε χρονική διάρκεια από αυτά που δεν κοιμούνται με τους γονείς τους. Για την προστασία του βρέφους, οι μητέρες παίρνουν συνήθως μια στάση ύπνου στραμμένες προς αυτό, με τα γόνατα σηκωμένα, και το χέρι τους στο κεφάλι του μωρού, προστατεύοντας το από κάποιο ατύχημα. Αυτή η στάση παρατηρείται ακόμα και στους θηλυκούς πιθήκους για την προστασία των μικρών τους κατά την διάρκεια του ύπνου.
Υπάρχουν επικριτές και υποστηρικτές του κοινού ύπνου των γονέων με το βρέφος, όμως στην πραγματικότητα και τα δυο «στρατόπεδα» επηρεάζονται από τις πολιτισμικές τους αξίες. Επομένως, έχει έρθει η στιγμή να σταματήσουμε την κατάκριση προς τις επιλογές των γονέων, και να προσεγγίσουμε τέτοια θέματα με ανοιχτό μυαλό, περιορίζοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τις προκαταλήψεις μας. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε την μοναδικότητα της κάθε οικογένειας και να λάβουμε υπ’ όψιν το πολιτισμικό υπόβαθρο πριν αξιολογήσουμε θετικά ή αρνητικά οποιαδήποτε απόφασή της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αναπτυξιακή Ψυχολογία: Η Προσέγγιση της Δια Βίου Ανάπτυξης (Κ. Μανιαδάκη, Σ. Παπασταθόπουλος, Επιμ.), Laura E. Berk (2019), ΚΡΙΤΙΚΗ
- Cultural Variation in Infants’ Sleeping Arrangements: Questions of Independence, Morelli et al, (1992), doi.org, διαθέσιμο εδώ
- Infant sleeping arrangements and cultural values among contemporary Japanese mothers, Frontiers in Psychology., doi.org, διαθέσιμο εδώ
