Του Αντώνη Δεληολάνη,
Σίγουρα όλοι μας, έστω και για ελάχιστες φορές, έχουμε βρεθεί να διαβάζουμε για τις ακρότητες του Ναζισμού κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και έχουμε παρατηρήσει μια εκτενή αναφορά στη στοχοποίηση των Εβραίων και στα βασανιστήρια που υπέστησαν, καθώς αυτά επέφεραν ένα ολοκαύτωμα που θα μείνει χαραγμένο στις μαύρες σελίδες της ιστορίας. Πολύ λιγότερες φορές, όμως, και ίσως και καθόλου, δεν έχουμε έρθει σε επαφή με μια γενοκτονία που, σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία, θα μπορούσε να ειπωθεί πως άγγιξε το 50% του συνολικού πληθυσμού μιας άλλης φυλής μέσα στην Ευρώπη.
Οι Ρομά για πολλούς αιώνες αντιμετωπίζονταν με προκατάληψη στα ευρωπαϊκά εδάφη. Κατά τη δεκαετία του 1930, όμως, η ναζιστική Γερμανία θα αποφάσιζε πως αυτή η ομάδα θα πρέπει να συγκαταλεχθεί στις ομάδες που δεν αποτελούν ή δεν μπορούν να γίνουν αρία φυλή. Καταναγκαστική εργασία, παρακολουθήσεις, διωγμοί, ξυλοδαρμοί ακόμα και στειρώσεις αποτελούσαν συχνό φαίνομαι για τους «ακάθαρτους» Ρομά τη δεκαετία εκείνη. Τον Σεπτέμβριο του 1939, ο επικεφαλής του Κεντρικού Γραφείου Ασφαλείας του Ράιχ, Ράινχαρντ Χάιντριχ, σχεδίαζε τον εκτοπισμό 30.000 Γερμανών και Αυστριακών Ρομά σε τμήμα της κατεχόμενης Πολωνίας που ένα χρόνο μετά θα ακυρωνόταν λόγω του μεγάλου αριθμού ανθρώπων. Το 1940 2.500 Ρομά και Σίντι (μια φυλή Ρομά) εκτοπίζονται στην περιφέρεια Λούμπλιν όπου θα τοποθετηθούν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Έναν χρόνο αργότερα 5.000 Σίντι και Λαλλέρι εκτοπίζονται από την Αυστρία προς το Λοτζ και περίπου οι μισοί πεθαίνουν από έλλειψη σίτισης, θέρμανσης και φαρμάκων. Όσοι έζησαν θα έβρισκαν αργότερα βασανιστικό θάνατο σε θαλάμους αερίων.
Μέχρι το 1942 ο σχεδιασμός των Γερμανών για τους Ρομά της Ευρώπης είχε ως κύριο στόχο έναν μαζικό εκτοπισμό από τις περιοχές του γερμανικού Ράιχ. Την χρόνια εκείνη και αφού το «Τμήμα Έρευνας της Φυλετικής Καθαρότητας και της Βιολογίας του Πληθυσμού των Τσιγγάνων» με λίγα λόγια εξίσωνε τους Ρομά με τους Εβραίους, ο Χάινριχ Χίμλερ διέταξε τη μεταφορά Σίντι και Ρομά στο Άουσβιτς. Οι λιγοστοί που απέμειναν πίσω θεωρήθηκαν «κοινωνικά προσαρμοσμένοι» αλλά τους επιβλήθηκε στείρωση. Μέχρι το 1944, 23.000 Ρομά είχαν εκτοπιστεί στο στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπιρκενάου δημιουργώντας το «τσιγγάνικο στρατόπεδο». Εκεί θα τους περίμενε μια νέα κόλαση. Οι γιατροί των SS θέλοντας πειραματόζωα για τα ψευδοεπιστημονικά τους εγχειρήματα, επέλεγαν δίδυμα και νάνους από το τσιγγάνικο στρατόπεδο. Μέσα στο Άουσβιτς οι συνθήκες ήταν άθλιες.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, όταν έφτασαν στο στρατόπεδο αντίκρισαν πατώματα από χώμα και λάσπη, χωρίς παράθυρα και δωμάτια με χωρητικότητα δυσανάλογη του πλήθους που θα φυλακιζόταν μέσα. Κατά τους μήνες αναμονής μέχρι την ώρα του θανάτου δεν τους επέτρεπαν να κάνουν μπάνιο ούτε να πλύνουν τα ρούχα τους. Ο ίδιος ο Ρούντολφ Ες παραδέχεται ότι τα συσσίτια ήταν λιγοστά, η θερμοκρασία αρκετά χαμηλή, το νερό βρώμικο, οι αρρώστιες αρκετές και τα βασανιστήρια φρικτά. Μέσα σε αυτές, λοιπόν, τις συνθήκες ήδη αρκετοί Ρομά έχαναν τη ζωή τους. Σύμφωνα με μια άλλη μαρτυρία, γνωρίζουμε πως στρατιώτης των SS πυροβόλησε ένα παιδί χωρίς κάποιον λόγο και λίγο μετά έχασε τη ζωή του. Όσα μωρά γεννήθηκαν τα χρόνια εκείνα μέσα στο στρατόπεδο πέθαναν και υπολογίζονται κοντά στα 300. Καθώς περνούσε ο καιρός και η Γερμανία αποδυναμωνόταν, στις 2 Αυγούστου του 1944 τα SS ξεκίνησαν να μεταφέρουν Ρομά και Σίντι στους θαλάμους αερίων παρά τη σθεναρή αντίστασή τους. Τα ξημερώματα της 3ης Αυγούστου ο υπεύθυνος της «εκκαθάρισης» Ότο Μολ διέταξε τους στρατιώτες να γδύσουν τους Ρομά και να τους βάλουν στους θαλάμους αερίων. Από τους 23.000 Ρομά που μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου, 21.000 έχασαν την ζωή τους. Οι επιζώντες είχαν χάσει ήδη τον τόπο τους, τα χρήματά τους και τους κόπους τους, ενώ είχαν στιγματιστεί με τη «ρετσινιά» του εγκληματία και του κλέφτη.
Στα υπόλοιπα στρατόπεδα που μεταφέρθηκαν Ρομά ο απολογισμός ήταν χιλιάδες νεκροί. Στην κατεχόμενη Ευρώπη η μοίρα των Ρομά διέφερε από περιοχή σε περιοχή. Στα κράτη της Βαλτικής και σε περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν περίπου 30.000, ενώ στη Σερβία ο αριθμός δεν είναι ακριβής, αλλά υπολογίζεται μεταξύ 1.000 και 12.000 θανάτων. Η κατεχόμενη Γαλλία έστειλε κάποιες εκατοντάδες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, η Ρουμανία εκτόπισε 26.000 Ρομά όπου πολλοί από αυτούς πέθαναν λόγω συνθηκών και μεταχείρισης, ενώ η Κροατία εξολόθρευσε περίπου 25.000 Ρομά, σχεδόν το σύνολο των Ρομά της περιοχής.
Ο αριθμός του συνολικού απολογισμού του ολοκαυτώματος των Ρομά δεν είναι ακριβής. Υπολογίζεται ότι ανέρχεται στο 25-50% του συνολικού πληθυσμού των Ρομά της Ευρώπης. Με άλλα λόγια μιλάμε για 250.000 έως και 500.000 ψυχές που έχασαν τη ζωή τους από τη ναζιστική παράνοια. Τα επόμενα χρόνια είτε γιατί οι Ρομά ζούσαν ως νομάδες, είτε γιατί δεν κυνήγησαν οργανωμένα την δικαίωσή τους, είτε λόγω της μακροχρόνιας προκατάληψης στο πρόσωπό τους, δεν κατάφεραν να αναγνωριστούν ως θύματα φυλετικά υποκινούμενης εξόντωσης και να λάβουν τα δισεκατομμύρια που έλαβε η εβραϊκή κοινότητα. Μόλις το 1979 το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο της Δυτικής Γερμανίας αναγνώρισε τη δίωξη των Ρομά από τους Ναζί ως φυλετικά υποκινούμενη και άνοιξε τον δρόμο των αποζημιώσεων αν και οι περισσότεροι που τις δικαιούνταν είχαν φύγει απ’ τη ζωή. Το 2015 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κήρυξε την 2α Αυγούστου ως «Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης για το Ολοκαύτωμα των Ρομά» και θα μπορούσαμε να πούμε πως άργησε αρκετά για το μέγεθος αυτής της θηριωδίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γενοκτονία των Ευρωπαίων Ρομά (Τσιγγάνων), 1939–1945, encyclopedia.ushmm.org, Διαθέσιμο εδώ
- HANCOCK IAN (2020), ΕΙΜΑΣΤΕ Ο ΛΑΟΣ ΤΩΝ ΡΟΜΑ, ΜΟΤΙΒΟ ΕΚΔΟΤΙΚΗ
