Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Τις τελευταίες ημέρες ιδιαίτερη αίσθηση έχει προκαλέσει η έκθεση του Mario Draghi, όπου σε περίπου 400 σελίδες σκιαγράφησε ένα σχέδιο αναμόρφωσης της οικονομία της Ευρωζώνης (170 προτάσεις σε διάφορους τομείς πολιτικής με ιδιαίτερη έμφαση στην «πράσινη» και ψηφιακή μετάβαση), με τις προτάσεις του να χαρακτηρίζονται αμφίρροπες από πολλούς, αλλά στη γενική εικόνα οι περισσότεροι την είδαν θετικά.
Η έκθεση ακολουθεί μια άλλη, που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο, από τον Enrico Letta, έναν άλλο πρώην Πρωθυπουργό της Ιταλίας, η οποία εξέτασε την ενιαία αγορά. Και οι δύο επικεντρώνονται στο πώς να γίνει η Ευρώπη πιο ανταγωνιστική, μέσω της ενίσχυσης της καινοτομίας, της αύξησης των χρηματοδοτήσεων σε επενδύσεις μεγαλύτερου κινδύνου, αλλά υψηλότερης απόδοσης, και της ενοποίησης των ευρωπαϊκών αγορών, με στόχο η Ευρώπη να ξεφύγει από την οικονομική στασιμότητα που θέτει σε κίνδυνο το βιοτικό της επίπεδο στο μέλλον.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την έκθεση του Draghi, οι χώρες της Ευρώπης θα πρέπει να συνενώσουν τη λήψη αποφάσεων για την έρευνα και τη χρηματοδότηση, αυξάνοντας, συγχρόνως, τις δαπάνες με επίκεντρο τη χρηματοδοτική ενίσχυση εταιρειών και ιδρυμάτων που ασχολούνται με τεχνολογικές καινοτομίες. Αυτό, βέβαια, για να έχει την κατάλληλη δυναμική, όπως συμβαίνει περίπου στις ΗΠΑ, το χρηματοδοτικό σύστημα της Ευρώπης θα πρέπει να γίνει περισσότερο market-based από bank-based που είναι τώρα. Οι βαθύτερες και πιο ρευστοποιήσιμες κεφαλαιαγορές είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη, σύμφωνα με τους Draghi και Latta, γεγονός που προϋποθέτει μια Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, κάτι που συζητιέται έντονα καιρό τώρα. Παράλληλα, τα παραπάνω προϋποθέτουν μεγαλύτερη ενοποίηση και στο δημοσιονομικό σκέλος και την οικονομική πολιτική.
Στην ανάλυσή του για μεμονωμένες βιομηχανίες, ο Draghi επιθυμεί να δημιουργήσει διευρωπαϊκές αγορές. Στις τηλεπικοινωνίες, για παράδειγμα, θέλει να διευκολύνει τις συγχωνεύσεις και να τονώσει τις επενδύσεις. Ωστόσο, πολλοί έφεραν την αντίρρησή του σε αυτά τα σχέδια, καθώς πολλοί κλάδοι έχουν ήδη υψηλή συγκέντρωση μεριδίου της αγοράς. Οι περισσότερες συγχωνεύσεις και οι δημόσιες χρηματοδοτήσεις σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις θα κάνει την αγορά πιο ολιγοπωλιακή και κατ’ επέκταση λιγότερο ανταγωνιστική.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Επιτροπής, για να εκπληρωθούν τα σχέδια του Draghi, θα απαιτηθούν επιπλέον δαπάνες 750-800 δισ. ευρώ ετησίως, ανεβάζοντας το μερίδιο των επενδύσεων στο ΑΕΠ της ηπείρου από 22% σε 27%—μια άνευ προηγουμένου αύξηση μετά από δεκαετίες πτώσης. Εάν το παρελθόν αποτελεί οδηγό, τα τέσσερα πέμπτα αυτού θα πρέπει να προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα, κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί ακόμα κι αν η ένωση κεφαλαιαγορών επιτευχθεί. Αυτό, συνεπώς, θα οδηγήσει σε έκδοση μεγαλύτερου δημόσιου χρέους, ώστε να χρηματοδοτηθεί.
Η υπόθεση του Draghi υποστηρίζεται από μια σειρά από εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένου του ότι ο υπόλοιπος κόσμος υιοθετεί όλο και περισσότερο προστατευτικές οικονομικές πολιτικές, ειδικά οι ΗΠΑ και Κίνα, προς όφελος των εγχώριων επιχειρήσεών τους. Ενδεχομένως, μέσα σε αυτές τις συνθήκες (βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα) οι ευρωπαϊκές εταιρείες μπορεί να σημειώσουν απώλειες αν δεν γίνουν πιο ανταγωνιστικές, με τις ευρωπαϊκές αγορές να εξαρτηθούν περισσότερες από ξένες αλυσίδες εφοδιασμού στις οποίες η Κίνα στοχεύει να κυριαρχήσει, όπως οι σπάνιες γαίες.
Επιπλέον, η παρακμή της Ευρώπης γίνεται πιο οδυνηρή. Το 1995 η ευρωπαϊκή παραγωγικότητα ήταν 95% της αμερικανικής παραγωγικότητας. Σήμερα είναι λιγότερο από 80%. Στην τεχνολογία αιχμής, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η Ευρώπη φαίνεται τώρα ότι θα μείνει ακόμα πιο πίσω. Και καθώς αυτή η τεχνολογία εξαπλώνεται σε όλο και περισσότερους τομείς, οι δυνατότητες καινοτομίας της Ευρώπης θα μειωθούν περαιτέρω, ενώ, παράλληλα, η ακριβή ενέργεια θα κάνει ακόμα πιο δύσκολο να προσελκυσθούν εταιρείες αιχμής στο μέλλον. Η αποτυχία της Ευρώπης να εκμεταλλευτεί την κλίμακα της γίνεται όλο και μεγαλύτερο πρόβλημα, καθώς άλλες χώρες αξιοποιούν στο έπακρο το δικό τους μέγεθος. «Τη δεκαετία του 1980, όταν διαμορφωνόταν η ενιαία αγορά, η οικονομία της Ιταλίας ήταν περίπου τόσο μεγάλη όσο της Κίνας και της Ινδίας μαζί», σημειώνει ο Letta.
