Της Μαρίας Μπαλαούρα,
Όπως έχω ήδη αναφέρει πολλάκις, η Αθήνα διαθέτει μια γοητεία. Η ποικιλία που προσφέρει σε μαγαζιά, δρόμους, πάρκα, περιοχές και ανθρώπους την κάνει ιδιαίτερη και ξεχωριστή. Μπορεί η μετακίνηση μερικές φορές να φαίνεται σαν ταξίδι, αλλά από κάθε ταξίδι, ακόμα και από το πιο κουραστικό μαθαίνεις πολλά. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια που έκανα κι εγώ, αναρωτήθηκα για την προέλευση των ονομάτων κάποιων περιοχών, σκέψη που με οδήγησε σε αυτό το άρθρο. Ήδη, έχουμε μιλήσει για την ιστορία πίσω από τα ονόματα γνωστών περιοχών της Αθήνας, όπως του Θησείου, της Πλάκας, των Πατησίων, της Ομόνοιας και πολλών άλλων, σήμερα, όμως, θα αναφέρουμε μερικές ακόμα.
Μοναστηράκι
Ξεκινάμε με την πιο πολυσύχναστη περιοχή, το σημείο αναφοράς όλων των Αθηναίων, τη διασημότερη περιοχή για βόλτα με τα δεκάδες μικρά σουβενιράδικα, τις ταράτσες με θέα την Ακρόπολη και φυσικά, το γνωστό, αλλά και άγνωστο μικρό εκκλησάκι απέναντι από τον σταθμό, το οποίο φωτογραφίζεται απ΄ όλους, λίγοι είναι, όμως εκείνοι που γνωρίζουν την ιστορία του. Σε αυτό το μικρό εκκλησάκι, οφείλει και το όνομά του το Μοναστηράκι. Ο Ιερός Ναός της Παναγίας Παντάνασσας ή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, χρονολογείται κατά τον 10ο αιώνα μ.Χ. καθιστώντας τη μία από τις αρχαιότερες εκκλησίες της πόλης, η οποία κατά το παρελθόν λειτουργούσε ως γυναικεία μονή και ήταν γνωστή ως το «Μεγάλο Μοναστήρι». Για την ακρίβεια, το Μοναστηράκι κατά την Οθωμανική εποχή, ονομαζόταν «Τζιερτζίδικα» από την τούρκικη λέξη «τζιέρι» που σημαίνει συκώτι, μάλλον λόγω των ταβερνών που προσέφεραν αντίστοιχους μεζέδες εκεί.
Κολωνάκι
Η αριστοκρατικότερη περιοχή της Αθήνας, η οποία έχει διατηρήσει την αίγλη της μέχρι και σήμερα, δεν υπήρξε από πάντα μεγαλοαστική περιοχή. Παλιά, μάλιστα, λεγόταν «Κατσικάδικα», επειδή εκεί έβοσκαν τα κατσίκια των αγροτών των γύρω περιοχών. Η θέση της δίπλα στο κέντρο της Αθήνας, όμως, την κατέστησε αριστοκρατική περιοχή με αποτέλεσμα να αποβάλει το λαϊκό όνομά της και να μετονομάζεται σε «Κολωνάκι», εξαιτίας μιας μικρής, αρχαίας κολώνας στην οποία οι κάτοικοι απέδιδαν θαυματουργικές ιδιότητες, που μεταφέρθηκε στην κεντρική πλατεία το 1938.
Κουκάκι
Η επίσης κεντρική περιοχή της Αθήνας, έλαβε το όνομά της πιθανόν από τον περίφημο βιοτέχνη Κουκάκη, με τη βιοτεχνία κρεβατιών στο ύψους του Φίξ. Από την άλλη, όμως, υπάρχει και η θεωρία το όνομα να προέκυψε από τα χωράφια με κουκιά που υπήρχαν στην περιοχή πριν οικοδομηθεί, ή από τα γνωστά ρολόγια με τους κούκους, εισαγόμενα από την Ελβετία με τεράστια δημοφιλία κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, τα οποία πωλούνταν στο τοπικό παζάρι.
Γαλάτσι
Όσον αφορά την περιοχή του Γαλατσίου, που με ανυπομονησία βρίσκεται στην αναμονή για να συνδεθεί με το μετρό, το όνομα, κατά πάσα πιθανότητα, οφείλεται στους γαλατάδες που φώναζαν «φρέσκο γαλάτσι», με έντονη προφορά, για να πουλήσουν. Βέβαια, είναι πιθανό η περιοχή να ονομάστηκε Γαλάτσι προς τιμήν της εύπορης Ελληνίδας της διασποράς Μαρίνας – Αθηνάς Γαλάτση, η οποία έχτισε την έπαυλή της στην περιοχή των Τουρκοβουνίων, δίνοντας λύση στο πρόβλημα της ανεργίας που ταλαιπωρούσε τους χτίστες της περιοχής.
Αμπελόκηποι
Όπως είναι προφανές, οι Αμπελόκηποι «βαφτίστηκαν» έτσι λόγω της πληθώρας των αμπελιών που υπήρχαν στην περιοχή. Δεν είναι απίθανο, πάντως, το όνομα να αποτελεί παραφθορά του ονόματος «Αγγελόκηποι».
Περιοχές με κοινά
Δεν είναι λίγες οι περιοχές για τις οποίες το όνομα τους προδίδει μια κοινή ιστορία. Για παράδειγμα, οι περιοχές Γκύζη, Ζωγράφου και Γουδή τιμούν σπουδαίους Έλληνες ζωγράφους, ενώ οι περιοχές Ψυχικό (όπως έχουμε ήδη αναφέρει), Φιλοθέη και Καλογρέζα, οφείλουν το όνομά τους σε μοναχές. Από την άλλη, υπάρχουν και περιοχές που «βαπτίστηκαν» από τους νεοφερμένους κατοίκους, οι οποίοι τις εξέλιξαν σε σύγχρονες συνοικίες και γνωστές περιοχές της Αθήνας σήμερα. Φυσικά, ο λόγος γίνεται για περιοχές που αναδείχθηκαν από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι κατέφυγαν σε περιοχές που ως τότε το ελληνικό κράτος, είχε παραγκονισμένες. Οι Μικρασιάτες «βάφτισαν» τις καινούριες τους γειτονιές προς τιμήν της πατρίδας τους, με αποτέλεσμα σήμερα να μιλάμε για τη Νέα Σμύρνη, τη Νέα Φιλαδέλφεια, τη Νέα Ιωνία και τη Νέα Ερυθραία, οι οποίες υπήρξαν έρημα βοσκοτόπια πριν την άφιξη των προσφύγων. Ακόμα, οι περιοχές Ασύρματο, τα σημερινά Πετράλωνα, το Πολύγωνο, αλλά και το Δουργούτη, ή όπως θα γνωρίζετε σήμερα ο Νέος Κόσμος, ανασυγκροτήθηκαν χάρη στους Μικρασιάτες. Ειδικά, το Δουργούτη, μάλλον όφειλε το όνομα του στον Δουργούτ Αγά, ή σε κάποιον κτηματία με το όνομα Δουργούτη, το όνομα, όμως, άλλαξε το 1908, οπόταν ο δήμος Αθηναίων θέλησε να δώσει πιο αρχαιοπρεπή ονόματα σε μερικές περιοχές, με αποτέλεσμα να μετονομάζεται σε Αλωπεκή, μέχρι την άφιξη των προσφύγων.
Σε αυτό το σημείο, ολοκληρώνουμε την εξερεύνηση στις πιο γνωστές περιοχές της Αθήνας. Ένα πολύ ενδιαφέρον ταξίδι σε μια παλιά, διαφορετική Αθήνα, οπόταν οι περιοχές δεν είχαν καμία σχέση με το σήμερα, όμως αυτό που υπήρξαν κάποτε τους χάρισε τη σημερινή τους ταυτότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Από πού πήραν το όνομά τους διάσημες περιοχές της Αθήνας, urbanlife.gr, διαθέσιμο εδώ
- Από πού πήραν το όνομά τους οι συνοικίες της Αθήνας;, eirinika.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πώς λεγόταν παλιότερα το Μοναστηράκι και το Κολωνάκι;, gargalianoionline.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι προσφυγικές γειτονιές της Αθήνας μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Πήραν ονομασίες από τις χαμένες πατρίδες., mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νέος Κόσμος (Αθήνα), wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
