Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Η αναβλητικότητα αποτελεί ένα φαινόμενο, που επηρεάζει μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων στην καθημερινότητά τους. Πολλές φορές αποφεύγουμε ή καθυστερούμε να αναλάβουμε σημαντικές υποχρεώσεις, επιλέγοντας ευκολότερες και πιο ευχάριστες δραστηριότητες. Αν και αρχικά μπορεί να φαίνεται αβλαβής, η αναβλητικότητα συχνά οδηγεί σε άγχος, μείωση της παραγωγικότητας και επιδείνωση της ποιότητας της ζωής μας. Στον σημερινό κόσμο, όπου οι απαιτήσεις αυξάνονται συνεχώς, η κατανόηση των αιτιών και των επιπτώσεων της αναβλητικότητας είναι απαραίτητη, προκειμένου να βρούμε τρόπους να την αντιμετωπίσουμε και να βελτιώσουμε τη διαχείριση του χρόνου μας.
Η αναβλητικότητα, σύμφωνα με τον Σ. Φρόυντ, έχει άμεση σύνδεση με την αρχή της ευχαρίστησης. Δηλαδή, πολλοί άνθρωποι προτιμούν να αποφεύγουν δραστηριότητες που τους προκαλούν άγχος. Ενώ, ταυτόχρονα κάποιοι άλλοι ψυχολόγοι βλέπουν αυτή τη συμπεριφορά σαν έναν μηχανισμό άμυνας του ανθρώπου, προκειμένου να καθυστερήσει υποχρεώσεις που του προκαλούν άγχος και στρες.
Η αναβλητικότητα συχνά πηγάζει από τον φόβο της κριτικής και της αποτυχίας. Πολλοί άνθρωποι ανησυχούν ότι, παρά την προσπάθειά τους, δεν θα ανταμειφθούν όπως αναμένουν. Ταυτόχρονα, τρέμουν την πιθανότητα να τους θεωρήσουν τεμπέληδες λόγω της συνεχούς αναβολής των υποχρεώσεών τους. Αυτή η ανησυχία, σε αρκετές περιπτώσεις, έχει τις ρίζες της σε παρελθοντικές εμπειρίες. Οι χαρακτηρισμοί από γονείς, φίλους ή το σχολείο στο παρελθόν μπορεί να έχουν δημιουργήσει ένα ψυχικό τραύμα που επηρεάζει τη συμπεριφορά τους στο παρόν.
Συνήθως, τα άτομα αυτά δεν είναι πρόθυμα να αναλάβουν πρωτοβουλίες άμεσα. Αντιθέτως, τείνουν να υπεραναλύουν κάθε κατάσταση, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν έντονη διστακτικότητα και αναποφασιστικότητα. Αυτή η συνεχής αμφιταλάντευση τους οδηγεί συχνά στο να αναβάλλουν τις υποχρεώσεις τους μέχρι την τελευταία στιγμή, καθώς δυσκολεύονται να καταλήξουν σε μια συγκεκριμένη απόφαση. Η συμπεριφορά αυτή δεν είναι σπάνια, καθώς πολλοί από εμάς έχουμε πιθανώς βρεθεί σε παρόμοια θέση, χωρίς απαραίτητα να το αντιληφθούμε άμεσα.
Τα ενδότερα προβλήματα της αναβλητικότητας, σχετίζονται με ποικίλες παραμέτρους, όπως είναι ο θυμός, η θυματοποίηση, η αυτοαμφισβήτηση και η τελειομανία. Ας τα δούμε όμως πιο αναλυτικά.
Η αναβλητικότητα συχνά πηγάζει από θυμό, ειδικά στους εφήβους που αισθάνονται καταπιεσμένοι από γονείς και δασκάλους. Καθυστερώντας τις υποχρεώσεις τους, εκφράζουν την αντίδρασή τους παθητικά, διεκδικώντας αυτονομία.
Συν τοις άλλοις, ο αναβλητικός άνθρωπος αισθάνεται παγιδευμένος, θεωρώντας πως άλλοι καθορίζουν τις προσδοκίες του. Ενώ αποφεύγει τις υποχρεώσεις για να γλιτώσει από την πίεση, τελικά καταλήγει να αισθάνεται ανίσχυρος και εγκλωβισμένος σε έναν φαύλο κύκλο άγχους. Ακόμα, πολλοί αναβλητικοί αμφιβάλλουν για τις ικανότητές τους, ειδικά όσοι είχαν δυσκολίες στο παρελθόν ή μαθησιακές δυσκολίες. Η αυτο-αμφισβήτηση αυτή τους κάνει να αποφεύγουν προσπάθειες, από φόβο μήπως αποτύχουν και επιβεβαιώσουν τις αδυναμίες τους. Και τέλος, οι τελειομανείς αναβάλλουν συχνά το ξεκίνημα μιας εργασίας, φοβούμενοι ότι δεν θα καταφέρουν να την κάνουν τέλεια. Η αναβολή αυτή κρύβει βαθύτερα ζητήματα αυτοεκτίμησης, καθώς θεωρούν ότι η αποτυχία είναι απαράδεκτη.
Προκειμένου να απομακρυνθούμε από τέτοιες καταστάσεις, ψυχικά εξαντλητικές για την καθημερινότητα μας, είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε προσεκτικά και να αναθεωρήσουμε τις «ιστορίες» που λέμε στον εαυτό μας για την ταυτότητά μας και τις ικανότητές μας. Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας – είτε ως ανερχόμενο αστέρι, είτε ως παραγνωρισμένο ταλέντο, είτε ως θύμα δυσμενών συνθηκών ή ως αποτυχημένο άτομο –επηρεάζει το πόσο προσκολλημένοι μένουμε στην εικόνα που έχουμε χτίσει. Αν, όμως, καταφέρναμε να δούμε τον εαυτό μας μέσα από ένα πιο απλό και ρεαλιστικό πρίσμα, το οποίο ίσως δεν μας κάνει να νιώθουμε τόσο μοναδικοί, είναι πιθανό να αποφύγουμε την καθήλωση και να προχωρήσουμε προς την επίτευξη των στόχων μας.
Συνοψίζοντας, η αναβλητικότητα αποτελεί μια πολυδιάστατη πρόκληση, που διαπερνά την καθημερινή μας ζωή, επηρεάζοντας τόσο την προσωπική όσο και την επαγγελματική μας ανάπτυξη. Αν και συχνά την αντιμετωπίζουμε ως ένα απλό ζήτημα διαχείρισης χρόνου, στην πραγματικότητα κρύβει βαθύτερες ψυχολογικές διεργασίες, όπως ο φόβος της αποτυχίας, η τελειομανία και οι περιοριστικές αντιλήψεις για τον εαυτό μας. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών και η αλλαγή της οπτικής γωνίας μέσα από την οποία αντιλαμβανόμαστε τις ικανότητες και τις δυνατότητές μας μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για την υπέρβαση αυτής της τάσης. Επομένως, η αντιμετώπιση της αναβλητικότητας δεν είναι απλώς ζήτημα αυξημένης παραγωγικότητας, αλλά μια βαθύτερη διαδικασία αυτογνωσίας και εσωτερικής αλλαγής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αναβλητικότητα και καθημερινότητα, maxmag.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι είναι η αναβλητικότητα και που μπορεί να οφείλεται; psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αναβλητικότητα: Η Ψευδαίσθηση της Ελευθερίας, psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αναβλητικότητα: Που οφείλεται και πώς τη διαχειριζόμαστε; psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
