Της Μαρίας Σαντοριναίου,
Το ήπαρ είναι ένα όργανο του ανθρωπίνου σώματος που λειτουργεί ως ένα φίλτρο. Εντοπίζεται στο δεξί υποχόνδριο δηλαδή εντός του θωρακικού τοιχώματος στο δεξί μέρος του σώματος κάτω από τον δεξιό μαστό περίπου. Είναι ένα δίλοβο όργανο με τον ένα λοβό μεγαλύτερο του άλλου και τον τελευταίο κοντύτερα προς τον άξονα συμμετρίας του σώματος που είναι ουσιαστικά η μέση γραμμή. Έχει ροδοκαφέ χρώμα με πάχος περίπου 1.5 κιλό. Ακόμα διακρίνονται και δύο μικρότεροι λοβοί στο δεξί, ο κερκοφόρος και ο τετράπλευρος που δε θα μας απασχολήσουν.
Έχει διπλό σύστημα αιμάτωσης, το πυλαίο και το ηπατικό. Η πυλαία φλέβα «μαζεύει» το φλεβικό αίμα από το γαστρεντερικό σύστημα και το επιστρέφει στο ήπαρ για να το «καθαρίσει». Η ηπατική αρτηρία είναι η αρτηρία που αρδεύει και αιματώνει με οξυγονωμένο αίμα το ήπαρ για τη σωστή λειτουργία.
Το ήπαρ έρχεται σε επαφή με τη χοληδόχο κύστη στο δεξί λοβό του ήπατος. Όπισθεν του εντοπίζεται η κάτω κοίλη που είναι κύρια φλέβα μαζί με την άνω κοίλη εκβολής στο δεξί κόλπο της καρδιάς μεταφέροντας το μη οξυγονωμένο αίμα από το σώμα εκτός των πνευμόνων. Υπάρχουν δύο σύνδεσμοι βασικοί του ήπατος με καταβολή από την εμβρυολογία, ο στρογγύλος και ο δρεπανοειδής ενώ υπάρχουν και άλλοι μικρότεροι π.χ στεφανιαίος, δεξιός και αριστερός τριγωνικός κλπ. Αυτοί οι σύνδεσμοι είναι επιφορτισμένοι με τη σύνδεση των τοιχωμάτων με το όργανο-σπλάχνο που είναι ο στόχος τους δηλαδή στη συγκεκριμένη περίπτωση το ήπαρ.
Ξεφεύγοντας από την ανατομική προσέγγιση, η κατανόηση της λειτουργίας του είναι αυτή που πιστοποιεί τη σημασία του. Στο ήπαρ παράγεται η χολή δηλαδή ένα έκκριμα πλούσιο σε ένζυμα για την πέψη κυρίως λιπιδίων και εισέρχεται στο γαστρεντερικό σωλήνα (συγκεκριμένα στο δωδεκαδάχτυλο του λεπτού εντέρου) μετά την πρόσληψη τροφής. Αν η χολή δεν χρησιμοποιηθεί αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη που προηγουμένως αναφέρθηκε. Σε αυτό το σημείο να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι όταν κάποιος «βγάζει τη χολή» δεν αφαιρείται το υγρό το οποίο παράγεται μετά από γεύματα (δεν θα ήταν άλλωστε εφικτό!), αλλά τη χοληδόχο κύστη που αποθηκεύει τη χολή (η επέμβαση καλείται χολοκυστεκτομή.) Παράλληλα, φιλτράρει το αίμα που επιστρέφει από το γαστρεντερικό για τοξίνες, μικρόβια κλπ. ενώ εκκρίνει και αντιπηκτικούς παράγοντες (π.χ ηπαρίνη).
Είναι γνωστές ποικίλες παθήσεις του ήπατος όπως η κίρρωση, η μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος, οι ηπατίτιδες δηλαδή οι λοιμώξεις που αφορούν το ήπαρ για κάποιες εκ των οποίων υπάρχουν εμβόλια. Ακόμα, άλλες ασθένειες που δεν είναι στο νου των περισσοτέρων συνδεδεμένες με το ήπαρ είναι ο ίκτερος, ο καρκίνος (κυρίως μεταστατικός), οι χολόλιθοι, η κρίση χοληδόχου κύστεος κλπ.
Το ήπαρ είναι ένα όργανο που σε απουσία λειτουργίας του ο οργανισμός πεθαίνει. Δυστυχώς, σε κάποιες καταστάσεις πχ η κίρρωση σε αλκοολικούς που είναι μη αναστρέψιμες «δεν υπάρχει σωτηρία». Η κίρρωση είναι η λιπώδης «καταστροφή» του οργάνου εξαιτίας υπερκατανάλωσης αλκοόλ το οποίο δεν επιτρέπει τον αποτελεσματικό μεταβολισμό των λιπιδίων με την επακόλουθη συσσώρευσή τους.
Στα θετικά του οργάνου, η στεάτωση ή λιπώδης διήθηση είναι το πρώιμο στάδιο της κίρρωσης και ευτυχώς αναστρέψιμο σε μεγάλο βαθμό με αλλαγή διατροφικών κυρίως συνηθειών. Ένα αισιόδοξο γεγονός για το ήπαρ είναι πως μπορούν πχ σε μεταστάσεις καρκίνων να αφαιρεθούν κομμάτι-α ήπατος και το υπόλοιπο για να φέρει εις πέρας το ίδιο έργο να υπερπλάθεται δηλαδή τα κύτταρά του μεγαλώνουν σε μέγεθος και είναι σαν να «φουσκώνει».
Πολύς κόσμος συχνά παραπονιέται για «πέτρες» στη χολή ή επιστημονικά χολόλιθους. Είναι συσσωρεύσεις της χολής στην κύστη που όμως όταν ρέουν από αυτή στο δωδεκαδάχτυλο μπορεί να «φράξουν» τη δίοδο. Τότε, προκαλείται ίκτερος δηλαδή ο ασθενής κιτρινίζει λόγω συσσώρευσης μιας χρωστικής η οποία κανονικά «φιλτράρεται» στο ήπαρ. Σε περίπτωση κολικού της χολής, μπορεί να υπάρξει ίκτερος, να σφηνώσει ο λίθος σε μια δίοδο προς το πάγκρεας που είναι κοντινό της χοληδόχου κύστης προκαλώντας παγκρεατίτιδα και εισαγωγή του στη γαστρεντερική οδό προκαλώντας εντερική απόφραξη.
Αυτή η αδρή ανασκόπηση του ήπατος είχε ως σκοπό την κατανόηση βασικών χαρακτηριστικών του ανατομικά, λειτουργικά και από άποψη φυσιολογίας συνδεόμενη με συχνές παθήσεις που χρήζουν άμεσης συνήθως ιατρικής παρέμβασης.
Η αξία του είναι ανεκτίμητη αν σκεφτεί κανείς πως, χωρίς αυτό δε ζει ο άνθρωπος. Ένα ήπαρ έχει ο καθένας μας…για μια ζωή! Αξίζει να το φροντίζουμε για μια ζωή πιο υγιή, πιο πλήρη, πιο… ολόκληρη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Richard S.Snell, Κλινική ανατομική ,Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας Αθήνα 2016
