Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Γεννήθηκε στο Ναύπλιο και ήταν γιος του Σπυρίδωνα Τρικούπη πολιτικού, ιστορικού και επίσης πρωθυπουργού της Ελλάδας και της Αικατερίνης.
Μετά τη φοίτησή του σε γυμνάσιο της Αθήνας σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου μετά από τριετή φοίτηση συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι και με το τέλος των σπουδών του χρημάτισε ιδιαίτερος γραμματέας του πατέρα του Σπυρίδωνα, που τότε ήταν πρέσβης στο Λονδίνο και ακολούθως το 1856 διορίστηκε επίσημος γραμματέας της πρεσβείας στο Λονδίνο ακολουθώντας το διπλωματικό σώμα.
Το 1864 παραιτήθηκε από τη διπλωματική υπηρεσία για να συμμετάσχει στις εκλογές και μάλιστα κατάφερε να εκλεχθεί βουλευτής Μεσολογγίου και το 1866 ανέλαβε τη θέση του Υπουργού Εξωτερικών στην 3η κυβέρνηση του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου.
Το 1872 ίδρυσε το δικό του κόμμα, το πέμπτο στην ελληνική πολιτική σκηνή, στο οποίο συγκεντρώθηκαν οι πιο φιλελεύθερες και προοδευτικές προσωπικότητες της εποχής. Το 1874 μέσα σε κλίμα πολιτικής αυθαιρεσίας της τότε κυβέρνησης του Δημητρίου Βούλγαρη έγραψε στην εφημερίδα «Καιροί» ένα σαρκαστικό άρθρο με τον τίτλο «Τις πταίει», που δημοσιεύτηκε στις 29 Ιουνίου του 1874, στο οποίο κατήγγειλε το πολιτικό σύστημα της εποχής, αλλά η κύρια κατηγορία του ήταν απέναντι στον βασιλιά επειδή μετά την πτώση του Επαμεινώνδα Δεληγεώργη είχε χρίσει κυβέρνηση εκείνη του Βούλγαρη, η οποία όμως ήταν κυβέρνηση μειοψηφίας χωρίς ισχυρή θέση μέσα στη βουλή.
Ο Χ. Τρικούπης μετά το πρώτο του εκείνο άρθρο δημοσίευσε και δεύτερο στις 9 Ιουλίου του 1874 με τον τίτλο «Παρελθόν και Ενεστώς», με το οποίο έθετε ως δόγμα της Βουλής τη «δεδηλωμένη» της Βουλής, που θα πάρει ολοκληρωμένη μορφή λίγα χρόνια πιο μετά ως «αρχή της δεδηλωμένης». Για το τόλμημα, όμως, των άρθρων του αυτών συνελήφθη ο εκδότης της εφημερίδας Π. Κανελλίδης, θεωρούμενος ως ο συντάκτης. Κατά την ανάκριση απροσδόκητα αποκαλύφθηκε ότι πραγματικός συντάκτης ήταν ο Χ. Τρικούπης, που παρουσιάστηκε αυθόρμητα και ανέλαβε την ευθύνη των ανυπόγραφων άρθρων του. Έτσι, αναγκάστηκε η Δικαιοσύνη να προφυλακίσει τον Τρικούπη με μόνο τέσσερις ημέρες φυλάκιση, πλην όμως αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση και τελικά αθωώθηκε με βούλευμα.
Παρ’ όλα αυτά λίγους μήνες μετά, τον Απρίλιο του 1875, πήρε εντολή από τον Βασιλιά να σχηματίσει κυβέρνηση, διαλύοντας τη Βουλή και τη διενέργεια στη συνέχεια των εκλογών. Στην εξουσία έμεινε για ελάχιστο καιρό, για 5,5 περίπου μήνες, μέχρι τις 15 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, όπου κατά τις εκλογές που διεξήχθησαν, διατηρώντας και αυτός μειοψηφία, αναγκάστηκε σε παραίτηση υπέρ του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου που είχε μεγαλύτερο αριθμό βουλευτών. Το 1877 ανέλαβε το Υπουργείο Εξωτερικών στην οικουμενική κυβέρνηση Κανάρη. Το 1879 κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές, τον Μάρτιο σχημάτισε κυβέρνηση, η θητεία του ήταν και πάλι όμως μικρή και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η κυβέρνηση παραιτήθηκε. Tον Μάρτιο του 1882 επανήλθε στην πρωθυπουργία στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1885. Επανήλθε το 1886 με την Κυβέρνηση Χαριλάου Τρικούπη.
Ένα χρόνο αργότερα κέρδισε τις εκλογές του 1887, αλλά έχασε εκείνες του 1890, οπότε και έπεσε η κυβέρνησή του. Ανέλαβε πάλι την πρωθυπουργία το 1892. Στην τελευταία περίοδο της πρωθυπουργίας του η Ελλάδα πτώχευσε και σταμάτησε μονομερώς να αποπληρώνει δάνεια που είχε λάβει από το εξωτερικό. Στην ιστορία έμεινε η φράση του «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» ενώπιον της Βουλής.
Ένα σημείο που θα πρέπει κανείς να σταθεί, όμως, είναι η αμφιβολία για το αν η φράση προέρχεται από τον ίδιο καθώς τα τελευταία χρόνια μελέτες έχουν αρνηθεί την ύπαρξη της φράσης στα πρακτικά του κοινοβουλίου. Στις εκλογές του 1895 απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής με αποτέλεσμα να αυτοεξοριστεί στις Κάννες της Γαλλίας. Το 1896, λίγο πριν πεθάνει, τέθηκε χωρίς τη θέλησή του υποψήφιος στις αναπληρωματικές εκλογές στην επαρχία Βάλτου και εκλέχτηκε πανηγυρικά. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν επίσης η συμβολή του τόσο σε στρατιωτικούς τομείς, όσο και στα μεγάλα δημόσια έργα. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 1867 ως υπουργός Εξωτερικών υπέγραψε σύμφωνο αμυντικής συνεργασίας με τον ηγεμόνα Μιχαήλ της Σερβίας.
Έπειτα, μείωσε τη στρατιωτική θητεία σε ένα έτος αντί τριών που ήταν μέχρι τότε και με την κυβέρνηση που συγκρότησε τον Μάρτιο του 1882, αναδιοργάνωσε την αστυνομία, την αγροφυλακή και τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Θέσπισε νόμους για προσόντα, μονιμότητα και προαγωγή δημοσίων υπαλλήλων. Αποφάσισε την αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδα και τη δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου.
Για τη χρηματοδότηση των έργων πήρε δύο μεγάλα δάνεια και επέβαλε φορολογία στον καπνό και το κρασί. Η διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου επετεύχθη χάρη στον Τρικούπη, ο οποίος και την εγκαινίασε το 1893. Το διάστημα από το 1886 έως και το 1890 μείωσε τον αριθμό των βουλευτών από 240 σε 150 και επίσης ενίσχυσε το Βασιλικό Ναυτικό με παραγγελία τριών μεγάλων πλοίων, των θωρηκτών Ύδρα, Σπέτσαι και Ψαρά, για τη χρηματοδότηση των οποίων αναγκάστηκε να πάρει και άλλο ένα δάνειο.
Συνοψίζοντας, ο Χαρίλαος Τρικούπης υλοποίησε πολλά έργα στη χώρα με στόχο τον εκσυγχρονισμό της και γι’ αυτό αποτελεί αναμφίβολα έναν από τους μεγαλύτερους πολιτικούς που πέρασαν από αυτήν χωρίς να είναι μικρή και η κριτική που δέχθηκε για τις επιλογές του στα διαστήματα που ήταν πρωθυπουργός της χώρας, καθώς τού χρεώνεται μέχρι και σήμερα ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την κακή οικονομική κατάσταση στη χώρα και την πτώχευση που μοιραία ήρθε. Το έργο του προκάλεσε πολλές φορές διχογνωμίες και αντιδράσεις την εποχή εκείνη, όμως τα αποτελέσματά του σε πολλές περιπτώσεις είναι ορατά ακόμα και στη μεταγενέστερη και σύγχρονη Ελλάδα.
Απεβίωσε σε ηλικία 64 ετών στις Κάννες και ενταφιάστηκε στην Αθήνα.
Βιβλιογραφία
- Α. Μπάλτα, Ε. Βόγλη, Χρήστος Χρηστίδης, Θέματα ελληνικής ιστορίας (19ος-20ός αιώνας), διαθέσιμο εδώ
- Κ. Κωστής, Τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας. Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους 18ος-21ος αιώνας, Εκδόσεις Πατάκης, 2018.
- Dakin Douglas, Η Ενοποίηση Της Ελλάδας 1770-1923, Εκδόσεις ΜΙΕΤ, 2012.
