Της Μιχαέλας Βαλερά,
Γνωρίζατε πως ένα φιλί διάρκειας 10 μόνο δευτερολέπτων μπορεί να είναι φορέας 80 εκατομμυρίων βακτηρίων στην στοματική κοιλότητα; Σαν παιδιά, πιστεύαμε στο παραμύθι με τον βάτραχο που μεταμορφώνεται σε πρίγκιπα… μέχρι που ενηλικιωθήκαμε. Η ανταλλαγή φιλιών στα χείλη, στα μάγουλα, στο μέτωπο και στο σώμα δεν αποτελούσε πάντα αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης κουλτούρας. Υπάρχουν πολιτισμοί που μέχρι και σήμερα διατηρούν το έθιμο τους να μην φιλιούνται με την ρομαντική έννοια του όρου. Μπορεί η ανάλυση αυτής της παράξενης –για μερικούς– συνήθειας να πλήξει το Τελεολογικό Επιχείρημα, όπως εξίσου έκανε και η Δαρβινική Θεωρία;
Ήδη από το 2000 π.Χ., τόσο οι Βαβυλώνιοι στο Έπος του Γκιγκλαμές, όσο και οι Μεσοποτάμιοι πολιτισμοί φαίνονται στις αναφορές να είναι αρκετά ρομαντικοί. Παρόλ’ αυτά, σε άλλους πολιτισμούς, ο ρομαντισμός εκφραζόταν με άλλους τρόπους, όπως με την μυρωδιά της ανάσας του αγαπημένου τους. Το μάλλον πρωτάκουστο φαινόμενο αποτελούν οι οικισμοί των νησιών Τρόμπριαντ, οι οποίοι συνήθιζαν να τσιμπούν τις βλεφαρίδες των συντρόφων τους ως ένδειξη αγάπης, παρά να φιλιούνται. Οι αρχαίοι Έλληνες, βέβαια, έχουν αντίθετη γνώμη, και το φιλί θεωρούταν ένδειξη σεβασμού και τρόπος χαιρετισμού. Λόγω της βαρύτητας που έδιναν οι πρόγονοί μας σε αυτή την πράξη, η ανταλλαγή φιλιών απαγορευόταν για πολλούς αιώνες μέχρι το ζευγάρι να παντρευτεί. Φτάνοντας στο σήμερα, αρκεί να θυμηθούμε το πρόσφατο «πανδημικό» παρελθόν, όπου για άλλη μια φορά οι χαιρετισμοί, οι αγκαλιές και τα φιλιά απαγορεύτηκαν.
Στην βρεφική μας ηλικία, το άγγιγμα των χειλιών ήταν, στην κυριολεξία, πράξη ζωτικής σημασίας. Ο θηλασμός αποτελεί την πρώτη ένδειξη αγάπης, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της επαφής των χειλιών. Στην συνέχεια, έπεται το φιλί στο μέτωπο που αποτελεί ένδειξη τρυφερότητας και το οποίο καταλήγει και ολοκληρώνεται στην ενήλικη ζωή με το φιλί στα χείλη. Ας μην ξεχνάμε, πως το βρέφος, μέχρι να νιώσει αυτοτελή μονάδα, διασχίζει το μονοπάτι της αυτοπροσδιοριστίας μέσω των χειλιών του που, ουσιαστικά, αποτελούν τον καθοδηγητή όχι μόνο για την εύρεση της τροφής αλλά και για την εύρεση της ταυτότητάς του.
Έχει αποδοθεί, λοιπόν, από την αρχή της ζωής μας μια πρωτεύουσα σημασία σε αυτή την ζωοφόρο πράξη, που συνάμα απελευθερώνει ένα κοκτέιλ ορμονών, όπως η ντοπαμίνη, η ωκυτοκίνη, η σεροτονίνη και μειώνει την έκκριση άλλων, όπως η κορτιζόλη. Την ίδια στιγμή, η ανταλλαγή σάλιου κατά τη διάρκεια ενός φιλιού αποτελεί το πρώτο στάδιο εκλογής συντρόφου. Μεταξύ άλλων, το σάλιο περιέχει ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη, που μπορεί να επάγουν την σεξουαλική διέγερση. Πέρα από την αναζήτηση της βιολογικής συμβατότητας, μέσω του σάλιου ανταλλάσσουμε δισεκατομμύρια βακτήρια και κύτταρα. Εξελικτικά, είναι πολύ πιθανό να συντέλεσε στην διατήρηση της υγιεινής του στοματικού μας μικροβιώματος, μιας και βακτήρια, όπως ο Streptococcus Salivarius, είναι κατεξοχήν αναγκαία χάρη στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές τους. Αυτές οι «απειλές» είναι εξίσου σημαντικές για εμάς, διότι ενισχύουν την άμυνα του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Ακόμη και η συνεχής έκκριση του σάλιου κατά την διάρκεια ενός φιλιού διαδραματίζει τον ρόλο του για την απομάκρυνση της οδοντική πλάκας.
Είναι γνωστό πως η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά γιατί είμαστε σίγουροι πως οι άνθρωποι θα συνεχίζουν να εξασκούν την ίδια συνήθεια; Τα χείλη και οι άκρες των δακτύλων μας μέχρι σήμερα αποτελούν τα πιο ευαίσθητα σημεία του σώματός μας και βιολογικά, επιβεβαιώνεται από την πληθώρα υποδοχέων που εντοπίζονται εκεί. Πέρα από τις αντιξοότητες των εποχών μας και την επιφανειακότητα που χαρακτηρίζει τις ανθρώπινες σχέσεις, η ανάγκη μας να αισθανόμαστε και να προσδιορίζουμε τον εαυτό μας χωρικά σε σχέση με τους γύρω μας είναι γεγονός, από την στιγμή που η μαία μας ακουμπά στο στήθος της μητέρας μας. Όσο οι αισθήσεις μας παραμένουν ως έχουν, θα συνεχίζουμε μάλλον να φιλιόμαστε, να αγαπάμε και να αγαπιόμαστε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The reasons humans started kissing, BBC, διαθέσιμο εδώ
- The science of passion: Why do we kiss?, DW, διαθέσιμο εδώ
- Why Humans Kiss: The Science Behind Kissing, Mirage News, διαθέσιμο εδώ
