Του Παναγιώτη – Παρασκευά Χάτζιου,
Η Αικατερίνη Β΄ της Ρωσίας θεωρήθηκε ως μια μυστήρια φιγούρα που κατάφερε να γίνει μία από τις ισχυρότερες γυναικείες προσωπικότητες που διένυσαν τον πλανήτη. Η ιστορία της ξεκίνησε στα μέσα του 18ου αιώνα όταν η Ελισάβετ Ρομανώφ έπρεπε να ορίσει διάδοχο, αφού η ίδια ήταν άτεκνη. Όρισε τότε τον Πέτρο Γ’, να διαδεχθεί το στέμμα της Ρωσίας. Όταν του ανακοινώθηκε το αίτημα της βασίλισσας ήταν μόλις 14 ετών και έπρεπε να μετακομίσει από τη Γερμανία, όπου διέμενε, στη Ρωσία. Ο ίδιος, ωστόσο, αντιπαθούσε, όπως φημολογείται, τη Ρωσία και ήταν αρκετά ανώριμος για την ηλικία του. Ήταν πλήρως ακατάλληλος για μελλοντικός αυτοκράτορας.
Ο νεαρός διάδοχος επιβαλλόταν να βρει μια γυναίκα, η οποία θα στέκονταν στο πλευρό του ως τσαρίνα και μαζί θα επέκτειναν τον οίκο Ρομανώφ. Η αυτοκράτειρα, λοιπόν, ανέλαβε δράση και κάλεσε στην Αγία Πετρούπολη μια νεαρή κοπέλα από τη Γερμανία, που προερχόταν από χαμηλή αριστοκρατική οικογένεια. Η κοπέλα ήταν ιδιαίτερα ενθουσιασμένη και ενσωματώθηκε στη Ρωσία γρήγορα, βαπτίστηκε και με το όνομα Αικατερίνη. Η νεαρή Αικατερίνη παρόλο που αγάπησε τη νέα της πατρίδα δε μπόρεσε να αγαπήσει τον σύζυγό της. Τον αντιμετώπιζε ως ένα ανόητο αδύναμο παιδί, να σταθεί επάξια σε μια τόσο καίρια θέση. Το 1745 γίνεται ένας λαμπρός γάμος και πλέον όλοι περιμένουν από το νεαρό ζευγάρι ένα διάδοχο, αλλά τα πράγματα ήταν πιο περίπλοκα.
Η ανωριμότητα του Πέτρου και οι ιδεολογίες που ξεκίνησαν σταδιακά να αναπτύσσονται για το Διαφωτισμό, οδήγησαν την Αικατερίνη σε απάτη. Το 1753 έκανε έρωτα πρώτη φορά με έναν αυλικό του παλατιού, ονόματι Σέργιος Σαλτικώφ. Η μοιχεία για μια γυναίκα ήταν επικίνδυνη και μπορούσε να κλόνιζε τη θέση της. Η Αικατερίνη πιεζόταν να μείνει έγκυος και να περνάει περισσότερο χρόνο με τον άντρα της. Μετά από ένα μικρό διάστημα, ήρθε επιτέλους στον κόσμο ένα νεογνό, η πατρότητα του οποίου δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη.
Μετά τη γέννα και αφού τέλεσε το καθήκον για το οποίο είχε κληθεί, η Αικατερίνη απομακρύνθηκε και πέρασε στην αφάνεια. Μόνη της πλέον στο παλάτι «εργαζόταν», διάβαζε για τη Ρωσία, το Διαφωτισμό, τον πόλεμο. Προσπαθούσε να μορφωθεί και να εξελιχθεί. Η ταραγμένη σχέση μεταξύ του ζευγαριού εξελίχθηκε σε αδυσώπητη έχθρα. Ο μελλοντικός τσάρος ισχυριζόταν, πως μόλις αναλάβει το στέμμα και αποκτήσει πλήρη εξουσία, θα καταστρέψει την γυναίκα του. Από την άλλη η Αικατερίνη προσπαθούσε, να ακολουθήσει πολιτική με δημόσιες σχέσεις, ώστε να έχει στο πλευρό της ισχυρές προσωπικότητες της αυτοκρατορίας.
Όταν η Ελισάβετ έμαθε για τις κινήσεις της Αικατερίνης, την κάλεσε με σκοπό να συζητήσουν για την πίστη της, στη Ρωσία. Την ίδια περίοδο η Γερμανική Πρωσία αποτελούσε το νούμερο ένα κίνδυνο για τη Ρωσία. Με την ισχυρή της άμυνα, η Ρωσία κατάφερε να νικήσει και ο στρατός επέστρεψε θριαμβευτής στη Αγία Πετρούπολη. Ένας από τους αρχηγούς του στρατού ήταν και ο Γρηγόριος Ορλώφ, ένας έξυπνος, όμορφος στρατηγός ο οποίος δεν άργησε να γίνει ο μεγάλος έρωτας της Αικατερίνης. Η αγάπη μεταξύ τους ήταν αμοιβαία όπως και το μίσος τους για το διάδοχο Πέτρο. Η Αικατερίνη τότε ήταν αποφασισμένη να αναλάβει το στέμμα μετά το θάνατο της Τσαρίνας.
Έτος 1762 και η Ρωσία έφυγε από την άμυνα, επιτέθηκε σφόδρα στην Πρωσία και τη νίκησε. Ο Πέτρος Γ’ λάτρευε Πρωσία και στο άκουσμα της ήττας της ταράχτηκε. Την ημέρα των Χριστουγέννων τις ίδιας χρόνιας η Ελισάβετ Α’ της Ρωσίας πεθαίνει, πιθανώς από καρδιακή ανεπάρκεια. Μετά τον θάνατό της, ο Πέτρος Γ’ γίνεται τσάρος και τα λάθη διακυβέρνησης δεν αργούν να έρθουν. Συνάπτει ειρήνη με την Πρωσία, με αποτέλεσμα να εξαγριώσει τη Ρωσία. Η αφορμή για την Αικατερίνη να αναλάβει δράση ήρθε, όταν στη διάρκεια ενός δείπνου δεν συμφώνησε με την πρόποση του Πέτρου Γ’ και «το ποτήρι… ξεχείλισε». Ανακοίνωσε ότι θα χωρίσει την σύζυγό του. Η Αικατερίνη μαζί με την εξωσυζυγική της σχέση, Γρηγόριο, οργάνωσαν πραξικόπημα και έριξαν από το θρόνο τον τσάρο. Απομάκρυναν από το παλάτι τον Πέτρο Γ’ και τον σκότωσαν. Λίγες μέρες αργότερα, ανακοίνωσαν πως πέθανε από κολικό. Το πραξικόπημα άλλαξε τη σειρά διαδοχής και πλέον το στέμμα ανήκε στην Αικατερίνη Β’. Η επίσημη στέψη έγινε στο Κρεμλίνο.
Η Τσαρίνα ξεκίνησε νωρίς τις μεταρρυθμίσεις, ώστε να αναβαθμίσει τη Ρωσία. Άρχισε να υποδέχεται έργα τέχνης και καλλιτέχνες από κάθε μέρος του κόσμου με στόχο να διαδώσει τις ιδέες τού Διαφωτισμού. Επέκτεινε τα σύνορα της αυτοκρατορίας και προώθησε την εκπαίδευση, ίδρυσε σχολεία και πανεπιστήμια. Η αριστοκρατία ήταν ευχαριστημένη με τις κινήσεις της. Παρόλο που ακολούθησε πολιτική με κέντρο τον άνθρωπο, οι ευνοημένοι πραγματικά ήταν οι πλούσιοι και ευγενείς. Ήταν αδιανόητο την εποχή εκείνη να μοιράσει δικαιώματα στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Ρωσίας, τους δούλους, γιατί με αυτόν τον τρόπο θα έκαναν επανάσταση για να αντιστρέψουν τη θέση τους.
Το 1773 ένας στρατιώτης ισχυρίστηκε πως είναι ο νεκρός αυτοκράτορας Πέτρος Γ’ και ξεσήκωσε το λαό να εξεγερθεί ενάντια στην Αικατερίνη Β’. Η επανάσταση κράτησε περίπου έναν χρόνο και έπειτα ηττήθηκε από τον στρατό. Ο στρατιώτης που ξεκίνησε την εξέγερση συνελήφθη και εκτελέστηκε. Μετά την επανάσταση και αφού ηρέμησαν κάπως τα πνεύματα, αποφάσισε να επεκταθεί προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, από τη μεριά της Μαύρης Θάλασσα. Η νίκη δεν άργησε να έρθει και ένας στρατηγός της εκστρατείας, ο Ποτέμκιν, κίνησε το ενδιαφέρον της Αυτοκράτειρας. Ο Γρηγόριος Ορλώφ έγινε παρελθόν και ο νέος σύντροφος απέκτησε άμεση σχέση με το παλάτι.
Η Αικατερίνη Β’ βασίλεψε μέχρι το τέλος σχεδόν του 18ου αιώνα και έγινε μια από τους ισχυρότερους μονάρχες που πέρασαν στην ιστορία. Το 1793 ξεκίνησε σιγά σιγά η πτώση. Η Γαλλική Επανάσταση δεν διαμόρφωσε νέα δεδομένα μόνο στη Γαλλία, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η αριστοκρατία στην Ρωσία υπέστη τραύματα. Η Γαλλία με αρχηγό τον Ναπολέων ξεκίνησε εκστρατεία και η Αικατερίνη θορυβούμενη από μια επικείμενη επίθεση έπρεπε να ορίσει έναν ισχυρό διάδοχο. Στα μάτια του πρωτότοκου υιού της έβλεπε κάτι ασταθές και επιπόλαιο. Ο Παύλος υιός της με την σειρά του είχε αποκτήσει έναν υιό ο οποίος σύμφωνα με την αυτοκράτειρα ήταν ικανότερος. Ωστόσο δεν πρόλαβε να αλλάξει την διαδοχή. Το 1796 έπειτα από ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο έκλεισε ένα τεράστιο κεφάλαιο για τη Ρωσία και τη γυναικεία ηγεμονία. Η Αικατερίνη Β’ της Ρωσίας ήταν νεκρή. Φημολογείται ότι μετά το θάνατο της τσαρίνας ο Παύλος, κατέστρεψε κάθε έγγραφο που αποδείκνυε την αλλαγή διαδοχής. Ο Παύλος Α’, πλέον αυτοκράτορας, εξέδωσε ένα διάταγμα που θα απαγόρευε σε κάθε γυναίκα να γίνει αυτοκράτειρα.
Η Αικατερίνη με τον δυναμισμό της κατάφερε να κυβερνήσει για 34 χρόνια χωρίς ιδιαίτερες, συγκριτικά με άλλους ηγεμόνες, αναταράξεις. Έδωσε στη Ρωσία μια νέα πνοή και ανανέωση, βοηθώντας τη να βαδίσει μαζί με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας: Ζωή γεμάτη ερωτικά σκάνδαλα, ίντριγκες και μυστικά, ethnos.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Νικόλαος Τσάγγας (2023), Η Αικατερίνη Β’ η Μεγάλη σε ρόλο βυζαντινής αυτοκράτειρας, εκδ: Ηρόδοτος
