Της Μαριάνθης Κοκοράκη,
Από την Ελληνική Επανάσταση, που ξέσπασε το 1821, η γυναικεία παρουσία δεν έλειπε. Γυναίκες από όλες τις κοινωνικές τάξεις, «έσπασαν» τα στερεότυπα, και τερμάτισαν τους ηθικούς φραγμούς, συμμετέχοντας στην Επανάσταση. Σκληραγωγημένες κατά την διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, δεν δίστασαν στιγμή, να αφοσιωθούν στον αγώνα για την ελευθερία, δίνοντας ακόμα και την ζωή τους. Άλλωστε μια ηρωική εποχή, δεν γεννά μόνο γενναίους άνδρες, αλλά γενναίες και ηρωικές γυναίκες.
Κατά την διάρκεια της Επανάστασης, το γυναικείο φύλο, ως άμαχος πληθυσμός, γίνεται θύμα της θηριωδίας και της απανθρωπιάς του κατακτητή και υφίστατο την εκδικητική του μανία. Γυναίκες από διάφορα μέρη της Ελλάδας, που υπέστησαν τις φρικαλεότητες της μάχης, όπως επί παραδείγματι από τα Ψαρά, τις Κυδωνίες και την Χίο, είδαν με τα μάτια τους, την ίδια την «κολαση». Την εποχή αυτή, η ζωή είναι δύσκολη για όλες τις γυναίκες του απλού λαού, ανεξαιρέτως. Εξαρτημένες ολοκληρωτικά από τους άνδρες, η καθημερινότητά τους κυλούσε γεμάτη με πολλές υποχρεώσεις και λίγα δικαιώματα. Λίγες ήταν οι γυναίκες που ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν και ακόμα λιγότερες οι γυναίκες που κατείχαν στα χέρια τους, το «χαρτί» της μόρφωσης. Παρόλα αυτά, στον αντίποδα με τις γυναίκες του λαού, ξεχώρισαν για τη μόρφωση και την καλλιέργειά τους, οι γυναίκες των μεγάλων οικογενειών του παροικιακού ελληνισμού.
Η καλλιέργεια και οι καλοί τρόποι, ήταν βασικό στοιχείο της ανατροφής για τις γυναίκες των ανωτέρων τάξεων. Βέβαια, αυτό δεν αναιρούσε το γεγονός, ότι παρά την ελευθερία που είχαν στην μόρφωση, είχαν περιορισμένες εξόδους από το σπίτι και γενικότερα, τους απαγορευόταν να έχουν οποιαδήποτε ασχολία, που θα ξέφευγε από τον παραδοσιακό τους ρόλο. Πολλές γυναίκες κατάφεραν με τον δυναμισμό τους, να «σπάσουν» τα στερεότυπα. Πολλά έχουν γραφτεί για την καπετάνισσα Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, η οποία, ούσα αγέρωχη και δυναμική, κατάφερε να επιβληθεί ανάμεσα στους άνδρες της εποχής της, συμμετέχοντας σε πολεμικά συμβούλια. Στις παραμονές της Επανάστασης, η Λασκαρίνα αποτελούσε μια πολύ σημαντική προσωπικότητα για το νησί των Σπετσών, όπου και διέμενε.
Στις ήδη υπάρχουσες δυναμικές γυναικείες παρουσίες, συγκαταλέγονται και οι ατρόμητες Σουλιώτισσες. Οι γυναίκες του Σουλίου, κάθε άλλο παρά περιφρονημένες ήταν. Οι άνδρες τις σέβονταν και συχνά ζητούσαν την γνώμη τους, για κάθε είδους θέμα, όταν ήταν να παρθούν κρίσιμες και σοβαρές αποφάσεις. Διέφεραν κατά πολύ με τις γυναίκες της υπόλοιπης Ελλάδας, αφού στον περισσότερο χρόνο τους ασχολούνταν με τα όπλα. Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι γυναίκες αυτές, έπαιρναν όλες μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις, όπου ο ρόλος τους ήταν να κουβαλούν στην πλάτη τους τα τρόφιμα, το νερό και τα πολεμοφόδια. Πολλές φορές όμως, συμμετείχαν ενεργά και οι ίδιες στην μάχη, αφού ήταν πολύ καλές γνώστριες των πολεμικών πραγμάτων. Οι Σουλιώτισσες, αποτελούν ένα φαινόμενο της περιόδου της Τουρκοκρατίας, σπάνιο βέβαια, όχι όμως και μοναδικό. Η Μάνη και τα Σφακιά, ανέδειξαν επίσης περήφανα τις ηρωίδες τους.
Αποτελεί γεγονός αδιαμφισβήτητο, ότι οι γυναίκες αγωνίστριες του 1821, άφησαν το δικό τους ανεξίτηλο σημάδι στην Ιστορία. Το κάκιστο της όλης υπόθεσης, είναι ότι, λιγοστές πηγές του δέκατου ένατου αιώνα, αναφέρονται σε εξέχουσες γυναικείες παρουσίες, καθώς επικεντρώνονται στον πρωταγωνιστικό ρόλο των ανδρών. Συνολικά, όμως, η συνεισφορά των γυναικών στην ελληνική επανάσταση του 1821, δεν έχει αναδειχθεί σε όλο της το φάσμα, μέσα από τη σύγχρονη ιστορία, παρότι τα δημοτικά τραγούδια, οι μαρτυρίες περιηγητών της εποχής και πολλά εικαστικά έργα, αναδεικνύουν διαχρονικά το σημαντικότατο ρόλο τους, σε όλη τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βασιλική Λάζου (2021), Γυναίκες και Επανάσταση, 1821, Αθήνα: εκδ. Διόπτρα
- Θάνος Βερέμης, Αντώνης Κλαψής (2021), 1821: Η Επανάσταση των Ελλήνων, Αθήνα: εκδ. Ελληνικά Γράμματα
- Θ. Καρζή (1990), Η Γυναίκα της Νέας Εποχής: Αναγέννηση-Τουρκοκρατία-Γαλλική Επανάσταση-Ελληνική Επανάσταση, Αθήνα: εκδ. Φιλιππότη
- Η συμμετοχή των γυναικών στην Επανάσταση του 1821, Μέλαθρον Οικουμενικού Ελληνισμού, gnl.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι γυναίκες που πολέμησαν ηρωικά στην Επανάσταση του 1821, tanea.gr, διαθέσιμο εδώ
