Του Γιώργου Τσίλλα,
Το 1867, οι Αψβούργοι αποφάσισαν ότι η Αυστρία έπρεπε να ενωθεί με την Ουγγαρία. Μέχρι τότε η Ουγγαρία ήταν μια από τις πολλές επαρχίες του Αυστριακού κράτους και δεν αναγνωριζόταν νομικά ως ισότιμη οντότητα με την Αυστρία. Οι Αψβούργοι μετά την ήττα τους από την Πρωσία (1866) και έχοντας υπ’ όψη ότι οι Ούγγροι ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη εθνική ομάδα (μετά τους Γερμανούς) αποφάσισαν να συμβιβαστούν με την δημιουργία της Δυαδική Μοναρχίας. Η σύμβαση του 1867 σήμαινε ότι η Ουγγαρία πλέον θα είχε πολύ μεγαλύτερη αυτονομία και θα εξουσίαζε όχι μόνο τις περιοχές με κατά πλειοψηφία ουγγρικό πληθυσμό, αλλά και περιοχές όπου οι Ούγγροι είτε ήταν μειονότητα είτε σχεδόν δεν υπήρχαν. Οι Ούγγροι προσπάθησαν να «εκμαγυαρίσουν» τους μη ουγγρικούς πληθυσμούς, οι οποίοι εν πολλοίς ήταν Σλάβοι, Γερμανοί, Ρουμάνοι και Τσιγγάνοι.
Αφού οι Αυστρο-Ουγγαρία ηττήθηκε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, το κράτος διασπάστηκε και διαμελίστηκε. Συγκεκριμένα με την Συνθήκη του Τριανόν, η Ουγγαρία έχασε το 72% των εδαφών της και 3 εκατομμύρια Ούγγροι, πλέον θα ήταν υπό την εξουσία των κρατών της Ρουμανίας, της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας. Η Ουγγαρία βγήκε από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιρετικά απογοητευμένη, έχοντας χάσει έναν υπέρογκο πληθυσμό και έχοντας απολέσει μεγάλο μέρος της πρώην οικονομικής δραστηριότητας της. Σε αυτό το πλαίσιο επήλθε η βραχύβια Κομμουνιστική Δικτατορίας του Μπέλα Κουν το 1919, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να γίνει ένα μέρος της Ουγγρικής κοινωνίας ακόμα ριζοσπαστικότερη. Μετά την πτώση του Μπέλα Κουν, αρχηγός του κράτους έγινε ο ναύαρχος Μίκλος Χόρθι. Να σημειωθεί ότι ο Χόρθι έγινε αντιβασιλέας σε μια χώρα χωρίς βασιλιά και ήταν ναύαρχος σε μια χώρα χωρίς στόλο και χωρίς έξοδο στην θάλασσα, καθώς αυτή είχε χαθεί λόγω της Συνθήκης του Τριανόν.
Η Ουγγαρία, όντας χώρα κοντά στον γερμανικό κόσμο, ήρθε σε επαφή με τον Γερμανικό εθνικισμό και την “Volkish” κουλτούρα. Επίσης, λόγω της απώλειας των ουγγρικών εδαφών, το ποσοστό των Εβραίων αυξήθηκε από περίπου 1% σε 6%, κι έτσι η Ουγγαρία κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου είχε την δεύτερη μεγαλύτερη εβραϊκή μειονότητα αναλογικά με τον πληθυσμό της. Η προπαγάνδα κατά των Εβραίων εστίαζε στην κομμουνιστική επανάσταση του 1919 και έδινε έμφαση στην συμμετοχή πολλών Εβραίων κομμουνιστών και σοσιαλιστών.
Τα φασίζοντα ιδεολογικά κόμματα στην Ουγγαρία του Μεσοπολέμου ήταν αρκετά, αλλά δεν είχαν μεγάλη απήχηση. Ωστόσο, το κυριότερο κατά το μεσοπόλεμο φασιστικό κόμμα, το Ουγγρικό Κίνημα ή, όπως ονομάστηκε «Σταυρός-Βέλος», μέχρι το 1939 είχε γίνει η δημοφιλέστερη παράταξη της χώρας. Αρχηγός του κόμματός ήταν ο Φέρεντς Ζαλάσι. Ο Ζαλάσι, γεννηθείς το 1897, καταγόταν από έναν Αρμένιο μετανάστη στην ουγγρική Τρανσυλβανία τον 18ο αιώνα. Όπως και ο εθνικιστής ηγέτης Κοντρεάνου της Ρουμανίας, παραδόξως δεν ήταν καθαρόαιμοι της εθνικής ομάδας που υποστήριζαν. Μάλιστα, ο Ζαλάσι ήταν ακόμη γερμανικής, σλαβικής και ουγγρικής καταγωγής.
Ο Ζαλάσι ήταν αξιωματικός του στρατού της Ουγγαρίας, μυστικιστής και ανεδαφικού χαρακτήρα ιδεολόγος. Θεωρούσε πως υπήρχε μια γνήσια τουρανική – ουγγρική φυλή. Το όραμα του αρχηγού του «Σταυρός-Βέλος» για την Ουγγαρία ήταν η δημιουργία της Μεγάλης Καρπαθοδουνάβιας Πατρώας Γης. Η χώρα αυτή θα διαιρούνταν σε γη των Μαγυάρων και των υπολοίπων λαών της Ουγγαρίας. Το κράτος θα είχε περίπου ομοσπονδιακό χαρακτήρα και θα διοικούνταν από τους Ούγγρους διότι οι ίδιοι ήταν μια ιδιαίτερη φυλή. Ο Ζαλάσι όρισε ότι τα ουγγρικά θα ήταν η επίσημη γλώσσα του κράτους, ότι όλοι οι πολίτες θα έπρεπε να είναι Χριστιανοί, είτε Καθολικοί, είτε Προτεστάντες, είτε Ορθόδοξοι. Ο ίδιος δεν τασσόταν κατά των Εβραίων αλλά θεωρούσε πως δεν είχαν κάποιο ρόλο στο κράτος του. Δεν επεδίωκε να τους εξοντώσει αλλά επιθυμούσε την μετανάστευση τους. Ενδιαφέρουσα είναι η άποψη του πως οι Εβραίοι θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στην ενδοχώρα της Λατινικής Αμερικής.
Υπό την ηγεσία του Χόρθι, η Ουγγαρία προχώρησε στον Άξονα το 1940. Μέχρι το 1941 η Ουγγαρία είχε επεκταθεί προς όλες τις κατευθύνσεις, καθώς κατέλαβε την πολυπόθητη Τρανσυλβανία, την Βοϊβοντίνα τις Γιουγκοσλαβίας και άλλες περιοχές. Αυτό το χρονικό διάστημα το «Σταυρός – Βέλος» είχε χάσει το λαϊκό έρεισμά του και ο Ζαλάσι ήδη είχε φυλακιστεί πολλές φορές.
Αφού η εισβολή του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση (επιχείρηση Μπαρμπαρόσα) απέτυχε τους αντικειμενικούς της σκοπούς και ξεκίνησε η αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού, ο Χόρθι προσπάθησε να διαπραγματευτεί την έξοδο της Ουγγαρίας από τον πόλεμο. Τον Οκτώβριο του 1944, με την «ευλογία» του Χίτλερ, το «Σταυρός-Βέλος» ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας. Τον Δεκέμβριο, καθώς ο Κόκκινος Στρατός συνέχιζε την προέλαση του στην ανατολική Ουγγαρία, ο Ζαλάσι μετέφερε την πρωτεύουσα της Ουγγαρίας από τη Βουδαπέστη στα δυτικά της χώρας. Τον Μάρτιο του 1945 ο στρατός της Σοβιετικής ένωσης ανάγκασε τον Ζαλάσι να διαφύγει προς την Γερμανία. Στο τέλος αιχμαλωτίστηκε, καταδικάστηκε και εκτελέστηκε για εγκλήματα πολέμου, μεταξύ άλλων και για την απέλαση 50.000 Εβραίων. Να σημειωθεί ότι και ο προκάτοχός του Ζαλάσι στην πρωθυπουργία, έδωσε το πράσινο φως στα SS να εκτοπίσουν περίπου 250.000 Εβραίους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Στάνλει Πέιν (2000), η Ιστορία του Φασισμού: 1914-1945, Αθήνα: Φιλίστωρ
- Albert Maltz (1987), Ο Σταυρός και το Βέλος, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή
