Της Μιχαηλίας Ραφαέλας Καραγιάννη,
Ο κνησμός, γνωστός και ως φαγούρα, είναι μια κοινή αίσθηση που όλοι έχουμε νιώσει κάποια στιγμή στη ζωή μας. Είτε πρόκειται για ένα τσίμπημα από κουνούπι, μια αλλεργική αντίδραση, είτε απλά την ανάγκη να ξυστούμε χωρίς εμφανή λόγο, ο κνησμός μπορεί να είναι από ελαφρά ενοχλητικός έως και εξαιρετικά βασανιστικός. Αλλά τι ακριβώς προκαλεί αυτήν την αίσθηση και γιατί τη βιώνουμε; Και γιατί ο οργανισμός μας χρειάζεται να ξύνεται;
Ο κνησμός είναι μια αίσθηση που προκαλείται από την ενεργοποίηση ειδικών υποδοχέων στο δέρμα. Αυτοί οι υποδοχείς, γνωστοί ως αισθητήριες ίνες, ανιχνεύουν διάφορα ερεθίσματα και στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο, ενημερώνοντάς τον ότι κάτι συμβαίνει στην επιφάνεια του δέρματος. Όταν τα νεύρα στο δέρμα μας ανιχνεύσουν ένα ερεθιστικό, όπως σκόνη, χημικά, ή τσίμπημα εντόμου, στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο μέσω του νωτιαίου μυελού.
Μια από τις κύριες αιτίες του κνησμού είναι η απελευθέρωση ισταμίνης. Η ισταμίνη είναι μια χημική ουσία που εκκρίνεται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος ως αντίδραση σε διάφορους παράγοντες, όπως αλλεργιογόνα ή φλεγμονές. Όταν η ισταμίνη απελευθερώνεται, προκαλεί διόγκωση των αιμοφόρων αγγείων και ερεθισμό των νεύρων στο δέρμα, οδηγώντας στην αίσθηση του κνησμού.
Εκτός από την ισταμίνη, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν κνησμό. Οι ξηρές δερματικές συνθήκες, όπως αυτές που προκαλούνται από το κρύο ή τη χρήση σαπουνιών που ξηραίνουν το δέρμα, μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν φαγούρα. Επιπλέον, παθήσεις όπως το έκζεμα, η ψωρίαση και η δερματίτιδα μπορούν να προκαλέσουν χρόνιο κνησμό. Ορισμένες συστηματικές παθήσεις, όπως ορισμένες ασθένειες του ήπατος ή των νεφρών, μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν κνησμό χωρίς εμφανή δερματικά εξανθήματα.
Ένας από τους πιο ενδιαφέροντες και ανεξερεύνητους τομείς της μελέτης του κνησμού είναι η ψυχολογική του διάσταση. Πολλές φορές, η φαγούρα μπορεί να προκληθεί ή να επιδεινωθεί από το άγχος και την ένταση. Μάλιστα, μόνο η σκέψη της φαγούρας μπορεί να προκαλέσει την αίσθηση αυτή, όπως όταν βλέπουμε κάποιον άλλον να ξύνεται και νιώθουμε την ανάγκη να ξυστούμε κι εμείς.
Η αίσθηση της ανακούφισης που έρχεται με το ξύσιμο είναι, επίσης, ενδιαφέρουσα. Το ξύσιμο του δέρματος προκαλεί μια ήπια μορφή πόνου, ο οποίος προσωρινά υπερκαλύπτει την αίσθηση του κνησμού. Ωστόσο, το ξύσιμο μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο δέρμα και να οδηγήσει σε φλεγμονή, μόλυνση και ακόμα πιο έντονη φαγούρα, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο.
Αλλά γιατί ο οργανισμός μας χρειάζεται να ξύνεται; Ο κνησμός και η επακόλουθη ανάγκη να ξύσουμε το δέρμα μας έχουν εξελικτική βάση. Στην αρχαιότητα, το ξύσιμο ήταν ένας μηχανισμός προστασίας, βοηθώντας στην απομάκρυνση παρασίτων, εντόμων και άλλων ερεθιστικών από το δέρμα. Ακόμη και σήμερα, όταν ξύνουμε το δέρμα μας, μπορούμε να απομακρύνουμε φυσικά ξένα σωματίδια, νεκρά κύτταρα και άλλους ερεθιστικούς παράγοντες. Έτσι, το ξύσιμο λειτουργεί ως ένας φυσικός αμυντικός μηχανισμός που βοηθά στη διατήρηση της υγείας του δέρματος.
Η θεραπεία του κνησμού εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία. Για παράδειγμα, σε περιπτώσεις αλλεργιών, τα αντιισταμινικά μπορούν να είναι αποτελεσματικά. Για ξηρό δέρμα, η χρήση ενυδατικών κρεμών μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα. Σε περιπτώσεις πιο σοβαρών δερματικών παθήσεων, μπορεί να απαιτείται η συμβουλή ενός δερματολόγου για εξειδικευμένη θεραπεία.
Συνοψίζοντας, ο κνησμός είναι μια περίπλοκη αίσθηση που μπορεί να προκληθεί από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες, τόσο σωματικούς όσο και ψυχολογικούς. Αν και συχνά είναι απλώς μια ενοχλητική εμπειρία, μπορεί να υποδεικνύει υποκείμενες παθήσεις που απαιτούν ιατρική παρέμβαση. Η κατανόηση των αιτίων του κνησμού, καθώς και του γιατί ο οργανισμός μας χρειάζεται να ξύνεται, μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση αυτής της δυσάρεστης αίσθησης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Stephen B. McMahon, Martin Koltzenburg, Itching for an explanation, Published by Elsevier Ltd, 1992. Διαθέσιμο εδώ
