Της Μαρίας Αλμασίδου,
1770: Πέθανε ο Francis Cotes, ζωγράφος γνωστός για τα πορτραίτα του, πρωτεργάτης της παστέλ ζωγραφικής και ιδρυτικό μέλος της βασιλικής ακαδημίας το 1768. Γεννήθηκε στο Λονδίνο και ήταν ο μεγαλύτερος γιος του φαρμακοποιού Robert Cotes, εργάστηκε στην επιχείρηση του πατέρα του πριν ξεκινήσει την καλλιτεχνικά του πορεία, έχοντας ως δάσκαλο τον George Knapton.
Είχε ιδιαίτερη αδυναμία στη ζωγραφική παστέλ και θαύμαζε ιδιαίτερα την καλλιτέχνιδα Rosalba Carriera, που ήταν και η πρώτη καλλιτέχνιδα που έγινε γνωστή για παστέλ πορτραίτα. Αφού ασχολήθηκε αρκετά και για μεγάλο διάστημα με την παστέλ ζωγραφική, στράφηκε προς την ελαιογραφία ως μέσο έκφρασης κι ως προσπάθεια να εξελίξει την τεχνοτροπία του, ώστε να φιλοτεχνεί πλέον μεγαλύτερα έργα. Στα πιο δημοφιλή έργα του και κυρίως εκείνα της δεκαετίας του 1760, η μπογιά έχει απλωθεί σε λεπτό στρώμα, ακολουθώντας τα πρότυπα της τεχνοτροπίας του παστέλ, ενώ κυριαρχεί η διαύγεια, η ζεστασιά και διαφαίνεται η ιδιαίτερη απόδοση που δίνει στις διάφορες ενδυμασίες.
Μετά το 1746, οι ενδυμασίες που απεικονίζονται στους πίνακες φιλοτεχνήθηκαν κυρίως από τον Peter Toms, ο οποίος στην πορεία έγινε κι αυτός μέλος της Ακαδημίας των τεχνών. Έτσι, τα ρούχα που φορούσαν οι εικονιζόμενοι είχαν φιλοτεχνηθεί από τον Toms, ενώ ο Cotes έδινε περισσότερη σημασία στην ίδια τη φιγούρα. Θεωρήθηκε ένας από τους πιο μοντέρνους ζωγράφους της εποχής του και βοήθησε να ιδρυθεί ο σύλλογος των καλλιτεχνών της Μεγάλης Βρετανίας, πείθοντας τον βασιλιά να χρηματοδοτήσει και αναλαμβάνοντας τη θέση του διευθυντή το 1765.
Γενικά στην Αγγλία του 18ου αιώνα, τα πορτραίτα ήταν αρκετά συνηθισμένα ιδιαίτερα στους νεόπλουτους, που τα χρησιμοποιούσαν ως μέσο επίδειξης πλούτου και κοινωνικών φιλοδοξιών. Μία από τις σημαντικότερες αναθέσεις του ήταν η φιλοτέχνηση ενός πίνακα της βασίλισσας Σάρλοτ, μαζί με τη νεογέννητη κόρη της. Το πορτραίτο το κρέμασε ο βασιλιάς Γεώργιος στην κρεβατοκάμαρά του στο Μπάκιγχαμ.
Ένα από τα πολύ χαρακτηριστικά έργα του, είναι το πορτραίτο του Joseph και του αδερφού του John Gulston (1754). Τα δύο αδέρφια απεικονίζονται κοντά το ένα στο άλλο, ενώ πίσω τους υπάρχει δασώδες τοπίο. Ο Joseph, που είναι και ο μεγαλύτερος, φοράει την ενδυμασία “Van Dyck”, ενώ ο μικρότερος αδερφός φοράει φόρεμα, κάτι που εκείνη την εποχή ήταν σύνηθες να φορούν και τα αγόρια μέχρι να γίνουν τεσσάρων χρονών και κρατάει ένα καλάθι με λουλούδια. Ο καλλιτέχνης απέδωσε τις μορφές με ιδιαίτερη λεπτομέρεια στο βλέμμα τους. Ο Joseph κοιτάζει διαπεραστικά τον θεατή, πιο συγκρατημένα όμως, κάτι που ταιριάζει σε ένα δεκατριάχρονο αγόρι. Ο αδερφός του από την άλλη, είναι ορατός κατά τα τρία τέταρτα και διαφαίνεται η κίνηση στη μορφή, ενώ χαμογελά με την αθωότητα που ταιριάζει σε ένα μικρό παιδί. Η αντίθεση μεταξύ των δύο μορφών στην ηλικία, την ενδυμασία και την έκφραση παραπέμπει στο πέρασμα στην παιδική ηλικία.
Το 1761, ο καλλιτέχνης φιλοτέχνησε το πορτραίτο του Paul Sandby, που πλέον δείχνει την πιο ρομαντική διάθεση του καλλιτέχνη, η οποία κυριάρχησε στα έργα του στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο άντρας —που πρόκειται για ένα τοπιογράφο— απεικονίζεται ελαφρώς νευρικός, σε χαλαρή στάση να αγναντεύει τη θέα. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η έμφαση που έχει δοθεί στο βλέμμα του εικονιζόμενου, ο οποίος γέρνει σχεδόν έξω από το παράθυρο. Το συγκεκριμένο πορτραίτο έρχεται σε αντίθεση με τα προηγούμενα έργα του καλλιτέχνη, όπου οι εικονιζόμενοι ήταν στραμμένοι προς τον θεατή.
Άλλο ένα εντυπωσιακό πορτραίτο και ενδεικτικό της τεχνοτροπίας του καλλιτέχνη είναι Το πορτραίτο μίας κυρίας. Για ακόμη μία φορά εδώ δίνεται έμφαση περισσότερο στην ενδυμασία της εικονιζόμενης παρά στην ίδια τη μορφή. Η εικονιζόμενη —της οποίας η ταυτότητα είναι άγνωστη—, κάθεται σε ένα παγκάκι, έχοντας μία στημένη εξαιρετική πόζα. Το φόρεμα με τη δαντέλα του έχει τοποθετηθεί διακοσμητικά γύρω της και τα χρώματα εναρμονίζονται με το περιβάλλον. Το πορτραίτο φιλοτεχνήθηκε το 1768, τη χρονιά που ιδρύθηκε και η βασιλική ακαδημία.
Ο Cotes είχε εκθέσει 18 πορτραίτα σε 2 χρόνια κυρίως στις ετήσιες εκθέσεις της βασιλικής ακαδημίας. Πέθανε ξαφνικά το 1770 σε ηλικία 44 ετών, αφού ήπιε ένα φίλτρο που θεωρητικά θα τον θεράπευε από την αρρώστια του. Τα έργα του υπήρξαν σημείο αναφοράς για την τέχνη που ακολούθησε τον 18ο αιώνα και ο ίδιος άφησε μεγάλη παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές καλλιτεχνών με την ίδρυση της βασιλικής ακαδημίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Portrait of Joseph (1741-1786) and his Brother John Gulston (1750-1764), getty.edu, Διαθέσιμο εδώ
- Paul Sandby, tate.org.uk, Διαθέσιμο εδώ
- Portrait of a Lady, tate.org.uk, Διαθέσιμο εδώ
- Francis Cotes RA (1726 – 1770), royalacademy.org, Διαθέσιμο εδώ
