Του Χαράλαμπου Βελλιανίτη,
Ο Ιούνιος αποτέλεσε μήνα ανάδειξης μιας από τις μεγάλες συγκρούσεις στην ελληνική κοινωνία. Με σημείο αναφοράς τις εκδηλώσεις του Pride και του Euro-pride, φέτος έλαβαν χώρα και διάφορες άλλες μορφές εκδήλωσης της υπερηφάνειας, οι οποίες χαρακτηρίστηκαν από τους περισσότερους ως αντιδιαδηλώσεις έναντι των πρώτων και αναδείχτηκε το ζήτημα της ισότητας των ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ στη χώρα μας και ασφαλώς η συντηρητική φύση της ελληνικής κοινωνίας.
Το ζήτημα που εξετάζεται εδώ είναι ένα: κατά πόσο μπορεί μια νοοτροπία να αντιδιασταλεί επί της αρένας στη διεκδίκηση δικαιωμάτων νέου χαρακτήρα. Μιλάμε για ένα ζήτημα που άπτεται του δικαίου των δικαιωμάτων, σαφώς. Ως προς τη θεωρία του πεδίου, υφίστανται δύο μοντέλα: εκείνο που εστιάζει στην παράδοση, η οποία οδηγεί στη συντήρηση και εκείνο που θέλει το κράτος ως διαμορφωτή δικαιωμάτων, αντί καταπατητή τους, το οποίο διαπλάθει νέα στοιχεία κουλτούρας στον πληθυσμό του, επηρεάζοντας και τη μεταβαλλόμενη κοινωνική αντίληψη του φυσικού. Αναγκαστικά, σε κάποιες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης και αυτής, η διαμόρφωση αυτή είναι που, τελικά, περιορίζει άλλου είδους δικαιώματα στην πορεία της.
Η πολιτική ανάλυση των δύο γεγονότων (pride και family pride), βοηθάει στο να κατανοήσει κανείς ποια είναι τα αντιμαχόμενα πεδία. Η περίπτωση του pride είναι ευρέως γνωστή σήμερα: Πρόκειται για άτομα με διαφορετική σεξουαλικότητα ή ταυτότητα φύλου, τα οποία μέσα από τη δράση αυτή, διεκδικούν την ισότητα στο κοινωνικό πεδίο, όπως ισχύει για το μέσο άτομο. Φέτος, με σύνθημα «ένας νόμος δεν αρκεί», αναφερόμενοι στο προσφάτως ψηφισθέν κείμενο για τον γάμο και την τεκνοθεσία, τα μέλη της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ+ παρουσιάζουν ένα σωρό κενά/πεδία παραβίασης της ισότητάς τους, όπως η μη παροχή ιατρικών υπηρεσιών δίχως στιγματισμούς, η αυξανόμενη βία εναντίον τους και ο μισαλλόδοξος λόγος και, σαφώς, η ισότητα στην οικογένεια, αντικατοπτρίζοντας το αίτημα για παρένθετη μητέρα και δότη, με σκοπό την απόκτηση βιολογικώς συγγενούς τέκνο.
Από την άλλη, η εντεινόμενη κρατικής διαπαιδαγώγησης (κατά το άνωθεν μοντέλο) προβολή των αιτημάτων αυτών και οι νομοθετικές κινήσεις της πολιτείας οδήγησαν την ολοένα και πιο μεγάλη συντηρητική μερίδα του πληθυσμού στη διοργάνωση family pride σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, όπως η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και τα Χανιά, με διοργανωτή την Ελληνική Ορθόδοξη Νεολαία. Πρόκειται για μια συντηρητική οργάνωση, της οποίας σημαία είναι ο εθνικισμός και η έντονη θρησκευτική συνείδηση. Βέβαια, από αυτές, μόνο οι δύο πραγματώθηκαν, μιας και στον Δήμο Παλαιού Φαλήρου, όπου θα γινόταν η τρίτη, εξαιτίας δήλωσης κατά τον νόμο 4703/2020 πραγματοποίησης αντι-κινητοποίησης από ομάδες, όπως η «πρωτοβουλία αντιφασιστών και αντιφασιστριών νοτίων προαστίων», η ΕΛ.ΑΣ. απαγόρευσε και τις δύο διαδηλώσεις.
Η απαγόρευση αυτή θεωρήθηκε παραβίαση της αρχής του συνέρχεσθαι από τους οργανωτές της πρώτης, χωρίς, ωστόσο, κάτι τέτοιο να έχει νομικό έρεισμα απόλυτα, βάσει του Συντάγματος Άρθρο 11 παρ. 2, που ορίζεται η δυνατότητα απαγόρευσης συγκέντρωσης εν είδει κινδύνου για τη δημόσια ασφάλεια. Βέβαια, το τι συνιστά κίνδυνο χρήζει ερμηνείας, μιας και έχει αξιολογική διάσταση.
Εμφανώς, στο δεδομένο κάλεσμα δεν ανταποκρίθηκαν όλοι οι οικογενειάρχες και γονείς. Αυτό που συμπεραίνουμε από τα συνθήματα που ακούστηκαν και τα πανό, σε συνδυασμό με τις ελληνικές σημαίες, κατανοούμε πως στην καλύτερη περίπτωση, ανταποκρίθηκαν άτομα που δεν θέλουν τη woke ατζέντα στα σχολεία και, γενικότερα, την επαφή της Κοινότητας με παιδιά (αντίθεση στην τεκνοθεσία), αλλά υποστηρίζουν την παραδοσιακή κουλτούρα που ακολουθούσε η χώρα (σε επίπεδο πολιτικής) μέχρι το 2014. Χαρακτηριστικό το σύνθημα «Βάλτε τέλος στην παράνοιά τους πείτε τα πράγματα με τ’ όνομα τους!» ή η δήλωση του σκοπού «ανάπτυξης υγιών προσωπικοτήτων και τίμιων ανθρώπων» (ανυπόστατη από κάθε άποψη). Επίσης, κατά τις ομάδες αυτές και όπως δηλώνεται στην αντίστοιχη ιστοσελίδα του Family Pride, η κρίση της παραδοσιακής οικογένειας οδηγεί και σε ένταση του δημογραφικού.
Πρέπει εδώ να αναφέρουμε πως η ομοφυλοφιλία σε μεγάλο βαθμό και βάσει έρευνας είναι βιολογικώς εξαρτώμενη, με τα μέχρι τώρα ευρήματα, και σε μικρότερο ποσοστό κοινωνικώς παραγόμενη. Επίσης, σε απάντηση του επιχειρήματος για το δημογραφικό είναι αποδεδειγμένο ότι η οικονομική συνεισφορά ενός ομόφυλου ατόμου που δεν τεκνοποιεί, βοηθάει στην αύξηση της πρόθεσης γονιμότητας στα συγγενή ζευγάρια. Το οικονομικό αυτό υπόδειγμα ανατρέπεται μόνο σε περίπτωση που ο ομόφυλος πληθυσμός απαντά το 28% και άνω του πληθυσμού μιας χώρας, πράγμα που δεν ισχύει σήμερα, μιας και βάσει έρευνας του IPSOS, η χώρα με τα περισσότερα ΛΟΑΤΚΙ άτομα είναι η Βραζιλία, με ποσοστό 15%, με το δείγμα να συμπεριλαμβάνει άτομα από 15- 74 ετών.
Πάντως, η ταυτότητα φύλου και ο προσδιορισμός στο κοινωνικό πεδίο, δεν είναι απαραίτητο πως έχουν βιολογικό έρεισμα, μιας και αποτελούν κλάδο μελέτης της κοινωνικής ψυχολογίας, αλλά ασφαλώς έχουν ψυχολογικό αντίκτυπο και θεμέλιο στα άτομα. Στη χώρα μας, ακόμα η αναγνώριση αυτής της συνειδησιακής κατάστασης δεν είναι πολύ διαδεδομένη σε θεσμικό επίπεδο, μιας και μόλις φέτος το ΑΠΘ, κατόπιν απόφασης του ΔΣ του Κέντρου Επιμόρφωσης και Δια Βίου Μάθησης, ενέταξε στις αιτήσεις του τον προσδιορισμό τρίτου φύλου (άλλο), πέραν του Άντρας/Γυναίκα. Η διάσταση του κοινωνικού φύλου καλύπτεται και από τον Νόμο 4491/2017, ενώ η ισότητα στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα υπερασπίζεται στο εθνικό δίκαιο, από τον Νόμο 4604/2019 και ασφαλώς τον Νόμο κατά του μισαλλόδοξου λόγου.
Παρά τις νομικές πράξεις, στην πραγματικότητα, η διάκριση, το στίγμα και η βία σε βάρος αυτών των ατόμων είναι γεγονός ακόμη και σήμερα. Μόλις φέτος, στη διοργανώτρια πόλη του European Pride, τη Θεσσαλονίκη, δύο άτομα δέχτηκαν επίθεση για το είναι τους. Καθημερινά, ακόμα και στην πολιτική σκηνή, δηλώσεις ομοφοβικού ή άλλου διαχωριστικού λόγου διατυπώνονται (δηλώσεις Β. Στίγκα στη Βουλή). Με βάση τη 13η ανασκόπηση του LGA EUROPE σε Ευρώπη και κεντρική Ασία, σε 32 ευρωπαϊκές χώρες, τέτοιος λόγος αναπαρήχθη από πολιτικά πρόσωπα, μεταξύ των οποίων 21 ήταν κράτη-μέλη της Ένωσης. Η έρευνα αυτή ανιχνεύει ως κύριο στοιχείο της ρητορικής αυτής, την «εργαλειοποίηση» των παιδιών.
Το μεγάλο πρόβλημα, λοιπόν, με τα όσα αναλύθηκαν ως βάση και παραδοχή, είναι το «μέχρι πού μπορεί ένας αγώνας να πάει στο όνομα κάποιας ελευθερίας;». Και οι δύο πλευρές, είναι κατοχυρωμένες και στο υπερεθνικό δίκαιο, με βάση τα άρθρα 10 της ΕΣΔΑ, περί ελευθερίας γνώμης και 8 για σεβασμό στην ιδιωτική ζωή του ατόμου (και κατά προέκταση στην κοινωνικοποίησή της). Επίσης, βάσει του άρθρου 9 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και κατά προέκταση του άρθρου 12 της ΕΣΔΑ, δεν απαγορεύεται η δημιουργία οικογένειας και στα ομόφυλα άτομα, με την εξειδίκευση να γίνεται με βάση τον εθνικό νόμο.
Με βάση όλα αυτά, κατανοούμε πως, όπως σε όλες τις περιπτώσεις δικαιωμάτων, επέρχεται η διαδικασία της στάθμισης, που ηγεμονεύει η αρχή της αναλογικότητας (υποκειμενική σε έναν βαθμό). Με βάση το ανώτατο νομοθετικό κείμενο, το Σύνταγμα, και ειδικότερα το άρθρο 5 που ορίζει την ελεύθερη ανάπτυξη των προσωπικοτήτων, χωρίς να αντίκειται στα χρηστά ήθη, το άρθρο 25 παρ. 4 για κατάχρηση δικαιώματος, αλλά και τη μη δικαιοπρακτική ικανότητα των ανηλίκων, θεωρώ πως τα αιτήματα των ΛΟΑΤΚΙ+ μένει μόνο να πραγματωθούν στην πράξη, ως ήδη υφίστανται, ενώ σε σχέση με αιτήματα που αφορούν τη φυλομετάβαση σε ανήλικους, αυτή κρίνεται πέραν των παραδοχών του δικαίου, και υπέρ της συντήρησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Ελευθερία της έκφρασης κατά το αρ. 10 της ΕΣΔΑ και σύγκρουση με την τιμή και την ιδιωτικότητα του προσώπου στο πεδίο του δημοσιογραφικού λόγου», ΚΑΡΑΜΟΥΖΗΣ Νικόλαος, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Νομική Σχολή, Τομέας διεθνών σπουδών, repo.lib.duth.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Ομοφυλοφιλία, ουσιοποίηση και ταυτότητα στο λόγο ομοφυλόφιλων και ετεροφυλόφιλων ανδρών», Ι. Μίχος και Λ. Φίγγου, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, 2017, 22, ikee.lib.auth.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νόμος 4703/2020, διαθέσιμο εδώ
- Νόμος 4491/2017, διαθέσιμο εδώ
- Νόμος 4604/2019, διαθέσιμο εδώ
- «Ένας νόμος δεν αρκεί», athenspride.eu, διαθέσιμο εδώ
- EuroPride 2024, epoa.eu, διαθέσιμο εδώ
- «Ανησυχητική η αύξηση του τρανσφοβικού λόγου σε όλη την Ευρώπη», avmag.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Ελλάδα/ΑΠΘ: Για πρώτη φορά δίνεται η δυνατότητα αναγνώρισης τρίτου φύλου», lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Με επιτυχία το “Family Pride” στα Χανιά, haniotika-nea.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Ελληνική Αστυνομία: Απαγόρευσε δύο συγκεντρώσεις υπέρ και κατά «Family Pride» το Σάββατο στο Παλαιό Φάληρο», protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
