Της Δήμητρας Μίγγου,
Αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία, θα διαπιστώσει ότι ενίοτε συμβαίνει κάτι που εκ πρώτης όψεως μάς τρομάζει. Πολύ συχνά ζώα μπορούν να προκαλέσουν νόσους στον άνθρωπο ή να του μεταφέρουν σχεδόν αυτούσια κάποια ασθένεια. Έτσι, από το τοξόπλασμα στα κατοικίδια ζώα και τη νόσο των τρελών αγελάδων, φτάνουμε σήμερα να μιλάμε για την ψιττάκωση, μια σπάνια νόσο που όμως διαθέτει ένα ισχυρό επιδημιολογικό ιστορικό στην Ευρώπη -και όχι μόνο.
Πρέπει, ωστόσο, να ομολογήσουμε ότι η ασθένεια αυτή δε θα μπορούσε να έχει πιο αξιολάτρευτους φορείς, αφού κυρίως παπαγαλάκια, αλλά και αρκετά άλλα είδη πτηνών, μπορούν να την προκαλέσουν στον άνθρωπο. Το βακτήριο που ενοχοποιείται στην προκειμένη περίπτωση είναι το Chlamydia psittaci, το οποίο περιέχεται στα κόπρανα και στα αναπνευστικά υγρά (εκκρίσεις) πτηνών που έχουν μολυνθεί από το συγκεκριμένο βακτήριο. Όταν τα υγρά αυτά στεγνώσουν, είναι δυνατό να απελευθερώσουν το βακτήριο στον αέρα υπό τη μορφή σκόνης. Όπως ήταν αναμενόμενο, ένας άνθρωπος μπορεί να εκδηλώσει τη νόσο εισπνέοντας αυτόν τον αέρα, ενώ σε πιο σπάνιες περιπτώσεις αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω άμεσης επαφής με το ράμφος του πτηνού (πχ σε περιπτώσεις δαγκώματος). Αξίζει να σημειωθεί ότι γενικά το συγκεκριμένο βακτήριο δε μεταδίδεται τόσο πολύ μεταξύ των ανθρώπων.
Ένας αρκετά ευρύς πληθυσμός πτηνών μπορεί να κολλήσει και να μεταφέρει το βακτήριο που δημιουργεί τη νόσο. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ξενιστές είναι συχνότερα πτηνά που κρατούνται ως κατοικίδια, όπως οι παπαγάλοι (ένα πιο συγκεκριμένο παράδειγμα είναι αυτό των παπαγάλων κοκατίλ). Ωστόσο, τον ρόλο του ξενιστή διαδραματίζουν και πουλερικά που συναντώνται σε φάρμες (πχ κότες, πάπιες, χήνες και γαλοπούλες), καθώς και πιο “άγρια” πτηνά, όπως είναι τα περιστέρια και οι γλάροι. Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι υψηλότερο κίνδυνο διατρέχουν ιδιοκτήτες τέτοιων ζώων, καθώς και άνθρωποι που έρχονται σε επαφή με αυτά στη διάρκεια της εργασίας τους. Παραδείγματα αποτελούν υπάλληλοι σε pet shops, κτηνίατροι ή βοηθοί τους, εργαζόμενοι σε βιομηχανίες πουλερικών και κτηνοτρόφοι.
Προχωρώντας στην παθολογία της νόσου, διαπιστώνουμε ότι αυτή εμφανίζεται με ένα σύνολο συμπτωμάτων που θυμίζουν γρίπη, αφού πυρετός, βήχας, μυαλγία, πονοκέφαλοι, εμετοί και διάρροιες μπορεί να τη συνοδεύουν. Η περίοδος επώασης του βακτηρίου (δηλαδή το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη μόλυνση του ατόμου μέχρι την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων) ποικίλει από 5 μέρες έως και 4 εβδομάδες, αλλά συνήθως διαρκεί περίπου 10 μέρες. Σε ορισμένες πολύ σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να αναπτυχθεί πνευμονία, ενώ κάποιες σπάνιες επιπλοκές της ασθένειας είναι η εγκεφαλίτιδα και η μυοκαρδίτιδα (φλεγμονή στον εγκέφαλο και στο μυοκάρδιο, αντίστοιχα).
Μεγάλο μέρος της διαγνωστικής διαδικασίας της ψιττάκωσης είναι τα συμπτώματα και το ιστορικό του ασθενούς. Ο λόγος που η διάγνωση δεν μπορεί τόσο να στηριχθεί σε εργαστηριακές εξετάσεις έγκειται στο γεγονός ότι η καλλιέργεια των βακτηρίων στα σωματικά υγρά του ασθενούς μπορεί να αποβεί πολύ χρονοβόρα. Τα δείγματα που παραλαμβάνονται από τον εξεταζόμενο για την εκτέλεση εργαστηριακών εξετάσεων μπορεί να περιλαμβάνουν αίμα, φλέγμα ή βλέννη που απομονώνεται με την εισαγωγή μπατονέτας στη μύτη ή στον λαιμό. Ένα άλλο στοιχείο που δυσχεραίνει τη διάγνωση της συγκεκριμένης νόσου είναι η κοινοτυπία και η συχνότητα με την οποία εμφανίζονται τα συμπτώματά της σε άλλες ασθένειες του αναπνευστικού, με αποτέλεσμα οι επαγγελματίες υγείας να μην τη λαμβάνουν τόσο υπόψιν σε σχέση με άλλες, συχνότερες νόσους.
Για την πρόληψη της ψιττάκωσης, η μόνη επιλογή είναι να ληφθούν κατάλληλα μέτρα ώστε να μειωθεί εξαρχής ο κίνδυνος μόλυνσης από το βακτήριο. Τέτοια μέτρα είναι το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά την επαφή με το πτηνό, ο καθημερινός καθαρισμός του κλουβιού του κατοικίδιου πτηνού, η προσεκτική αγορά του κατοικιδίου από αξιόπιστους φορείς, η άμεση παροχή θεραπείας σε οποιοδήποτε ζώο που εμφανίζει τη νόσο και άλλα αρκετά μέτρα. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεν υπάρχει εμβόλιο κατά της ψιττάκωσης, γεγονός που μετατοπίζει το βάρος της πρόληψης αποκλειστικά και μόνο στα παραπάνω μέτρα.
Ευτυχώς, ένα φάσμα αντιβιοτικών μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία της νόσου. Συνήθως, χορηγείται δοξυκυκλίνη ή τετρακυκλίνη. Αν, ωστόσο, αυτά δε «δουλέψουν» όπως θα έπρεπε, χορηγούνται άλλα αντιβιοτικά, όπως η ερυθρομυκίνη, η αζιθρομυκίνη, η χλωραμφενικόλη και η ριφαμπικίνη. Γενικά, οι φαρμακευτικές αυτές αγωγές λαμβάνονται για μια χρονική περίοδο που μπορεί να φτάσει τις 2 εβδομάδες.
Συμπερασματικά, μπορούμε να αντιληφθούμε, μεταξύ άλλων, τη σημασία της πρόληψης σε όλη την έκταση της ιατρικής επιστήμης. Ακόμα και καταστάσεις που φαντάζουν ανεξέλεγκτες, όπως νόσοι που μεταδίδονται από τα ζώα στους ανθρώπους, είναι δυνατό να τίθενται υπό έλεγχο με τις κατάλληλες προφυλάξεις. Για άλλη μια φορά, διαφαίνεται πως η καθαριότητα και η υγιεινή αποτελούν τη “βάση” πάνω στην οποία χτίζεται η αποτελεσματική πρόληψη!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Psittacosis, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- About Psittacosis, CDC. Διαθέσιμο εδώ
- Psittacosis (Ornithosis) fact sheet, NSW Health. Διαθέσιμο εδώ
