Του Στάθη Παυλίδη,
Το νευρικό σύστημα κάθε οργανισμού και ιδιαίτερα του ανθρώπου αποτελεί την αρχή και το τέλος της υπόστασής του. Εκεί εδράζονται τα συναισθήματα, οι προθέσεις, οι λαμπρότερες ιδέες και τα σκοτεινότερα μυστικά των έμβιων οργανισμών. Η πολυπλοκότητα του συστήματος αυτού αποτυπώνεται στις αμέτρητες νόσους που το πλήττουν, μια εκ των οποίων αποτελεί η λευκοαραίωση με κύριο εύρημά της την μείωση της πυκνότητας της λευκής ουσίας του εγκεφάλου, μια νόσος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αποτελεί αντικείμενο συνεχιζόμενης έρευνας.
Την ασθένεια προσδιόρισε το 1985 ο Hachinski, Καναδός νευροεπιστήμονας, ως «μειωμένη πυκνότητα λευκής ουσίας που φαίνεται στην αξονική τομογραφία εγκεφάλου». Ως γνωστόν, η λευκή ουσία του εγκεφάλου εμφανίζεται εσωτερικά της φαιάς ουσίας (σε αντιδιαστολή με τον νωτιαίο μυελό) και φιλοξενεί νευράξονες υπεύθυνους για την μετάδοση της νευρικής ώσης. Το νευρωνικό δίκτυο που σχηματίζεται στη λευκή ουσία εξασφαλίζει τη σύνδεση μεταξύ διαφορετικών βασικών περιοχών του εγκεφαλικού φλοιού σχετιζόμενων, για παράδειγμα, με την κίνηση και γνώση/μάθηση. Η ασθένεια αυτή χαρακτηρίζεται από αυξημένη ένταση σήματος σε μαγνητική τομογραφία (δηλαδή οι περιοχές του εγκεφάλου εμφανίζονται πιο φωτεινές, εξού και το όνομα που συχνά της προσδίδεται, υπερεντάσεις λευκής ουσίας) και μειωμένη πυκνότητα στη λευκή ουσία του εγκεφάλου. Με απλά λόγια, συνιστά μια μη φυσιολογική εμφάνιση της λευκής ουσίας.
Στον μηχανισμό πρόκλησης, κύριο ρόλο διαδραματίζει η υποξία/ισχαιμία του εγκεφάλου συνήθως ως επακόλουθο ασθενειών των μικρών αγγείων. Η αιτία της στένωσης αυτής δεν έχει πλήρως αποκαλυφθεί, αν και εν μέρει αποδίδεται στην απώλεια ελαστικότητας που συνοδεύει τη γήρανση.
Στην αιτιολογία της ασθένειας αυτής εντάσσονται ποικίλοι παράγοντες, ενώ ορισμένες μελέτες υποστηρίζουν ότι η εμφάνιση της νόσου έχει συσχέτιση με… το επίπεδο εκπαίδευσης. Η ηλικία φαίνεται να παίζει τον πιο ενεργό ρόλο στην εμφάνιση της νόσου, καθώς με την πάροδο του χρόνου αλλαγές στη λευκή ουσία είναι συχνότερες. Επιπλέον παράγοντες κινδύνου είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η υπέρταση των αγγείων του εγκεφάλου καθώς και γενετικοί παράγοντες. Ειδικότερα, η αντιυπερτασική θεραπεία μπορεί να επιβραδύνει την αύξηση του όγκου της λευκής ουσίας, οδηγώντας στη μειωμένη πυκνότητά της, κλινικό εύρημα που χαρακτηρίζει τη λευκοαραίωση. Ο διαβήτης και το κάπνισμα, από την άλλη, σχετίζονται με τη συχνότητα εμφάνισης και τη σοβαρότητα της νόσου χωρίς να υπάρχει μέχρι πρότινος επαρκής επιστημονική βιβλιογραφία για να εξηγήσει το γιατί. Και το μεγαλύτερο ίσως ενδιαφέρον για τους σχετιζόμενους με τη λευκοαραίωση παράγοντες έχει το επίπεδο εκπαίδευσης. Ορισμένες έρευνες καταδεικνύουν πως ένα επίπεδο ανώτερης εκπαίδευσης μπορεί να έχει προστατευτική επίδραση στη συχνότητα και τη σοβαρότητα της νόσου.
Στη συμπτωματολογία της νόσου παρουσιάζονται κωλύματα σε φυσιολογικές λειτουργίες που διαμεσολαβεί το νευρικό σύστημα. Συγκεκριμένα, φαίνεται να πλήττεται η γνωστική ικανότητα του ασθενούς, η κινητική λειτουργία, ενώ σε περίπτωση που η νόσος επεκταθεί σε ορισμένες σημαντικές περιοχές του εγκεφάλου επηρεάζονται και ψυχιατρικές συμπεριφορές.
Στη διαγνωστική φαρέτρα του ειδικού περιλαμβάνονται δύο μέθοδοι απεικονιστικών εξετάσεων, η μαγνητική τομογραφία (MRI) και η υπολογιστική τομογραφία (CT), με την πρώτη να έχει αποδειχθεί πιο ευαίσθητη στην ανίχνευση αυτής.
Στη θεραπεία της νόσου οι αλλαγές στη λευκή ουσία είναι μη αναστρέψιμες, επομένως στόχος του ειδικού είναι η καθυστέρηση της νόσου και η επιβράδυνση της εξέλιξής της και, συνεπώς, και της σοβαρότητας στον ασθενή. Οι κυριότερες μέθοδοι στοχεύουν κυρίως σε αντιμετώπιση των αγγειακών βλαβών και αξιοποιούν φαρμακολογικές παρεμβάσεις. Συγκεκριμένα, στρατηγικές αποτελούν ο έλεγχος της αρτηριακής υπέρτασης, ο γλυκαιμικός έλεγχος που σχετίζεται με τον παράγοντα κινδύνου του σακχαρώδη διαβήτη, ο έλεγχος λιπιδίων του ασθενούς σχετιζόμενος με τη δυσλιπιδαιμία, αντιαιμοπεταλιακή θεραπεία, καθώς και παρεμβάσεις που σχετίζονται με την καθημερινότητα του ασθενούς και αποσκοπούν στην αλλαγή του τρόπου ζωής του.
Η έρευνα πάνω στην παρούσα νόσο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Η αξιοποίηση της λευκοαραίωσης μπορεί να αποβεί πολύ χρήσιμη ως προγνωστικός δείκτης για ανάπτυξη κατάθλιψης και γνωστικής απόκλισης σε ασθενείς που υπέστησαν ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Είναι γνωστό ότι οι επιζώντες εγκεφαλικού επεισοδίου διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν κατάθλιψη, καθώς και να έχουν γνωστικές δυνατότητες που εκπίπτουν. Η λευκοαραίωση στην προκειμένη περίπτωση μπορεί να αξιοποιηθεί ως προγνωστικός παράγοντας και φανερώνει το διάχυτο ενδιαφέρον πάνω στην πλήρη αποκωδικοποίηση της νόσου, ένα επίτευγμα που δύναται να συμβάλει τόσο στη θεραπεία της ασθένειας αυτής όσο στην αξιοποίησή της για τη σημαντική συσχέτιση μεταξύ διαφόρων παραγόντων κινδύνου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
Leukoaraiosis: Epidemiology, Imaging, Risk Factors, and Management of Age-Related Cerebral White Matter Hyperintensities, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
-
White Matter Lesions, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
-
Leukoaraiosis as a Predictor of Depression and Cognitive Impairment among Stroke Survivors: A Systematic Review, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
-
Leukoaraiosis – new concepts and modern imaging, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
