Του Χάρη Χρυσανθόπουλου,
Ο Ναπολέοντας αποφάσισε να κατευθυνθεί στην Μόσχα, την παλαιά ρωσική πρωτεύουσα (ο Μέγας Πέτρος μετέφερε το 1703 την πρωτεύουσα στην Αγία Πετρούπολη). Υπολόγιζε ότι εάν η Μόσχα έπεφτε, τότε ο Ρώσος Αυτοκράτορας θα αναγκαζόταν να συνθηκολογήσει. Ο τσάρος Αλέξανδρος ανέθεσε την αρχηγεία όλων των ρωσικών στρατευμάτων στον Κατούζοφ, παλαίμαχο στρατιωτικό και ήρωα του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1806-1812). Ο Κατούζοφ πίστευε πως μια αποφασιστική μάχη κατά των Γάλλων έπρεπε να δοθεί προκειμένου να αναπτερωθεί το ηθικό του ρωσικού λαού και να σωθεί η Μόσχα.
Οι δυο στρατοί συναντήθηκαν στο Βοροδίνο, ένα μικρό χωριό 130 χιλιόμετρα δυτικά της Μόσχας. Στις 7 Σεπτεμβρίου οι γαλλικές δυνάμεις επιτέθηκαν στις ρωσικές και κατόρθωσαν να τις νικήσουν χωρίς όμως να τις συντρίβουν ολοκληρωτικά, δεχόμενοι μάλιστα βαριές απώλειες (με τους συνολικούς νεκρούς της μάχης να ανέρχονται σε τουλάχιστον 70 χιλιάδες, η μάχη του Βοροδίνο υπήρξε αναμφίβολα μια από τις πιο αιματηρές των Ναπολεόντειων Πολέμων). Παρόλο που οι απώλειες των Ρώσων ήταν αρκετά μεγαλύτερες από αυτές των Γάλλων (45 χιλιάδες έναντι 30 χιλιάδων περίπου), το γεγονός ότι οι Ρώσοι μάχονταν μέσα στην χώρα τους τους έδωσε την δυνατότητα να αναπληρώσουν σύντομα τις απώλειές τους. Οι Ρώσοι αναχώρησαν αμέσως από το πεδίο της μάχης, ενώ οι Γάλλοι παρέμειναν για λίγο σε αυτό. Παρόλη την ζημιά που υπέστη ο στρατός του Ναπολέοντα, ο δρόμος για την Μόσχα ήταν πλέον ανοιχτός.
Όταν οι Γάλλοι εισήλθαν στη Μόσχα, στις 14 Σεπτεμβρίου, την βρήκαν σχεδόν άδεια, με το 90% του πληθυσμού της να την έχει εκκενώσει. Σχεδόν ταυτόχρονα με την άφιξη των Γάλλων, φωτιές άρχισαν να ξεσπάνε σε διάφορα σημεία της πόλης. Η ιδία η κυβέρνηση της Μόσχας είχε αποφασίσει τον εμπρησμό της προκειμένου να δυσκολευτεί ο στρατός των Γάλλων να παραμείνει στην πόλη. Οι μοσχοβίτικες αρχές είχαν ελευθερώσει φυλακισμένους προκειμένου αυτοί να μεταδώσουν την φωτιά, ενώ παράλληλα είχαν αδειάσει όλο τον πυροσβεστικό εξοπλισμό από την Μόσχα. Οι Γάλλοι εκτέλεσαν εκατοντάδες άτομα που πιάστηκαν για εμπρησμό. Μέσα σε δυο μέρες, τα δυο τρίτα της πόλης είχαν γίνει στάχτη. Σε όσα κτήρια απέμειναν, οι Γάλλοι στρατιώτες ξεκίνησαν λεηλασία.
Ο Ναπολέοντας, σύμφωνα με αναφορές μαρτύρων, φαίνεται να επηρεάστηκε πολύ αρνητικά μπροστά στο θέαμα της φλεγόμενης ιστορικής πόλης. Ο Βοναπάρτης αποφάσισε να στρατοπεδεύσει προσωρινά στην Μόσχα, μέχρι οι Ρώσοι να ζητήσουν διαπραγματεύσεις. Ταυτόχρονα έστειλε αγγελιαφόρους στην Αγία Πετρούπολη, προτείνοντας ειρήνη στον Τσάρο. Ο Ναπολέοντας δεν έλαβε ποτέ απάντηση. Στις 14 Οκτώβρη άρχισαν να πέφτουν τα πρώτα χιόνια. Ήταν πλέον προφανές, ότι οι Ρώσοι δεν επρόκειτο να ζητήσουν ανακωχή.
Έχοντας μπροστά του έναν επικείμενο βαρύ χειμώνα, και έχοντας χάσει το μεγαλύτερο μέρος της εκστρατευτικής του δύναμης, ο Ναπολέοντας αποφάσισε την υποχώρηση του στρατού. Στις 19 Οκτώβρη, ο γαλλικός στρατός εγκατέλειψε την Μόσχα και άρχισε να υποχωρεί προς τα δυτικά. Ο Ναπολέοντας αρχικά προσπάθησε να κατευθύνει τις δυνάμεις του (100 χιλιάδες άνδρες) μέσω διαφορετικού δρόμου από εκείνον που είχαν ήδη περάσει ο οποίος ήταν ουσιαστικά άδειος από προμήθειες. Ο Κατούζοφ ωστόσο, στην μάχη του Μαλογιαροσλάβετς (24 Οκτώβρη) κατόρθωσε να αναγκάσει τους Γάλλους να υποχωρήσουν μέσα από τις ήδη λεηλατημένες περιοχές.
Αν και είναι ευρέως διαδεδομένη η αντίληψη ότι ο φοβερός ρωσικός χειμώνας ήταν ο λόγος που η εκστρατεία του Ναπολέοντα κατέληξε σε καταστροφή, στην πραγματικότητα οι περισσότερες απώλειες στο στράτευμά του ήρθαν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Αυτές οφείλονταν κυρίως στην κακή τροφοδοσία του στρατού και στις ασθένειες. Όταν στρατιώτες άρχισαν να πεθαίνουν από το κρύο, το αποτέλεσμα της εκστρατείας ήταν ήδη ξεκάθαρο. Παρόλα αυτά, ο αριθμός των θανάτων από υποθερμία και κρυοπαγήματα ήταν και αυτός εξαιρετικά υψηλός. Οι Γάλλοι στρατιώτες δεν είχαν στην διάθεσή τους χειμερινό ρουχισμό καθώς η διοίκηση, όπως προαναφέρθηκε, υπολόγιζε σε μια νίκη εντός του καλοκαιριού. Τα γαλλικά άλογα, τα οποία δεν είχαν εκτραφεί για να αντέχουν τέτοιες ακραίες θερμοκρασίες (μέχρι και 30 βαθμούς υπό το μηδέν), είχαν πεθάνει σχεδόν όλα μέχρι το τέλος της εκστρατείας. Μερικά μάλιστα τα σκότωσαν οι ίδιοι οι Γάλλοι στρατιώτες προκειμένου να φαγωθούν. Δίχως την υποστήριξη των αλόγων, οι Γάλλοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν μεγάλο τμήμα του πυροβολικού τους καθώς και των λάφυρών τους.
Η γαλλική εισβολή στην Ρωσία θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές αποτυχίες στην νεότερη ιστορία. Λόγω έλλειψης αξιόπιστων πηγών εκείνης της περιόδου, είναι δύσκολο να υπολογιστεί ο ακριβής αριθμός των θυμάτων της σύγκρουσης. Οι γαλλικές δυνάμεις και οι σύμμαχοι τους υπέστησαν από τετρακόσιες χιλιάδες μέχρι και μισό εκατομμύριο απώλειες, ενώ η ρωσική πλευρά έχασε αντίστοιχο αριθμό ανθρώπων, στρατιωτών και αμάχων. Επιπλέον, υψηλές ήταν οι απώλειες σε άλογα και σε στρατιωτικό εξοπλισμό. Η καταστροφική έκβαση της εκστρατείας στη Ρωσία έπληξε το γόητρο του μέχρι τότε φαινομενικά ανίκητου Ναπολέοντα και αποδυνάμωσε την Γαλλία. Τους μήνες που ακολούθησαν μετά την λήξη της εκστρατείας, σχηματίστηκε ο 6ος συνασπισμός κατά του Ναπολέοντα, ο οποίος κατάφερε να οδηγήσει στην πτώση του Γάλλου αυτοκράτορα και στην εξορία του στο μεσογειακό νησί της Έλβα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ludwig Emil (2018), NAΠΟΛΕΩΝ, Αθήνα: εκδ. ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ
- French invasion of Russia, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- Napoleon’s Invasion of Russia, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
- Alexander I, Emperor of Russia, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
