Της Μαριάννας Μητσιώτη,
Η αγάπη του Αδόλφου Χίτλερ για την τέχνη είναι αρκετά εμφανής, γεγονός αλλόκοτο —ή και οξύμωρο— σε σχέση με το τερατούργημα που εκείνος δημιούργησε, το Τρίτο Ράιχ. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα πιο ενδιαφέρουσα στέκεται η πληροφορία πως στα νεανικά του χρόνια ο Χίτλερ επεδίωξε μια καριέρα στον χώρο της τέχνης και της ζωγραφικής. Έδωσε δύο φορές εξετάσεις στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης στην οποία, όμως, ποτέ δεν έγινε δεκτός, λόγω έλλειψης ταλέντου και έτσι, πικραμένος από την απόρριψη, παράτησε το όνειρό του. Για μικρό χρονικό διάστημα, θα βγάλει ελάχιστα χρήματα πουλώντας ζωγραφιές του με αξιοθέατα της Βιέννης, ενώ παράλληλα διέμενε σε έναν ξενώνα αστέγων. Ήταν, λοιπόν, εκείνα τα χρόνια που συνειδητοποίησε τη σχέση της τέχνης με τις ιδέες, τις αξίες, εν ολίγοις, με την ταυτότητα του κάθε πολιτισμού, μια συνειδητοποίηση την οποία στη συνέχεια επεξεργάστηκε μέσα από τη δική του εμμονική και χυδαία οπτική.
Με την έκρηξη του πολέμου και την παγίωση της κυριαρχίας του, ο Χίτλερ δίνει εντολή να κατασχεθούν πολύτιμα έργα τέχνης από γκαλερί και ιδιωτικές συλλογές σε ολόκληρη την κατακτημένη Ευρώπη. Πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, χειρόγραφα, φωτογραφίες στοιβάζονται σε τραίνα και μεταφέρονται από τα κατοχικά στρατεύματα στη Γερμανία. Η Μοντέρνα Τέχνη στοχοποιείται και γίνεται πλέον το αισθητικό παράδειγμα προς αποφυγή. «Εκφυλισμένη Τέχνη» την ονόμαζαν διατυμπανίζοντας πως ποτέ ξανά στο μέλλον δεν θα βρει τούτη η τέχνη τον δρόμο της προς τον γερμανικό λαό, ενώ φρόντισαν, επίσης, να εκθέσουν μοντέρνα έργα σε μια ομώνυμη έκθεση, προάγοντας έτσι έναν αρνητισμό και μια επιθετικότητα απέναντι στο κίνημα. Χιλιάδες έργα καίγονται, ενώ άλλα μετατρέπονται μετά τη δημοπρασία τους σε έσοδα για το καθεστώς. Πρόκειται στην ουσία για τη δημιουργία μιας «άριας» αισθητικής, για έναν πολιτιστικό πόλεμο. Δεν ήταν, λοιπόν, τυχαία η εκτεταμένη μετανάστευση πολλών ευρωπαίων καλλιτεχνών προς την Αμερική. Ο Χίτλερ, φυσικά, απεχθανόταν ό,τι το μοντέρνο ή υπερβολικά θρησκευτικό, ενώ εκθείαζε τον ρεαλισμό και τον ρομαντισμό. Προσπάθησε, ωστόσο, να παραμερίσει τις προσωπικές του προτιμήσεις, πλην του μοντέρνου, προκειμένου να δημιουργήσει κάτι ασύλληπτο.
Στην πόλη του Linz επρόκειτο να κτιστεί το, ευτυχώς ανολοκλήρωτο, Fuhrermuseum, το οποίο προοριζόταν να γίνει το νέο σπίτι όλων των σημαντικότερων έργων τέχνης της ανθρωπότητας από την αρχή της γέννησής της. Τόσο αφοσιωμένος υπήρξε σε αυτό του το εγχείρημα που σχεδίασε πρώτα τα αρχιτεκτονικά σχέδιά του μουσείου, ενώ είχε επιλέξει ήδη τα δωμάτια στα οποία θα εκτίθονταν οι αγαπημένοι του καλλιτέχνες. Φυσικά, ο επιμελητής του μουσείου δεν θα ήταν άλλος από τον ίδιο. Ο σκοπός ήταν να γίνει η Linz η πολιτιστική πρωτεύουσα του κόσμου και να ξεπεράσει τη φήμη της Βιέννης, στην οποία στο παρελθόν δεν ευδοκίμησε η πολυπόθητη καλλιτεχνική του καριέρα.
Ως ειδικός εκπρόσωπος του μουσείου, διορίστηκε το 1939 ο Hans Posse, διευθυντής της Πινακοθήκης στη Δρέσδη. Καθήκον του ήταν να συγκεντρώσει τη συλλογή της οποίας μεγάλο μέρος των έργων προέρχονταν από κατασχεμένες περιουσίες Εβραίων συλλεκτών στη Γερμανία, την Αυστρία και τα κατεχόμενα, ενώ ορισμένα αγοράστηκαν νόμιμα. Πραγματοποίησε, επίσης, αρκετές επισκέψεις στην Κεντρική Αποθήκη για κατασχεμένα έργα τέχνης στο Neue Burg στη Βιέννη, και κράτησε τα πιο σημαντικά κομμάτια για το μουσείο στο Linz. Μετά τον θάνατο του Posse το 1942, ο Hermann Voss, ο πρώην αναπληρωτής διευθυντής του Kaiser-Friedrich-Museum στο Βερολίνο, διορίστηκε νέος ειδικός εκπρόσωπος.
Μπορούμε μόνο να εικάσουμε το μέγεθος της συλλογής που συγκεντρώθηκε για το Μουσείο του Φύρερ καθώς τα στοιχεία είναι ελλιπή. Το 1945, η Αμερικανική Μονάδα Έρευνας Λεηλασίας Τέχνης απαριθμούσε συνολικά 6.755 αντικείμενα που προορίζονταν για το Μουσείο του Λιντς, μεταξύ των έργων τέχνης που ανακαλύφθηκαν και σώθηκαν σε ένα ορυχείο στο Altaussee. Η έκβαση του πολέμου και η πτώση του Τρίτου Ράιχ φυσικά δεν επέτρεψαν να ολοκληρωθεί η εμμονική αυτή επιθυμία του Αδόλφου Χίτλερ. Η ζημιά, ωστόσο, δυστυχώς ήδη είχε γίνει. Μόλις το 2012, ανακαλύφθηκαν σχεδόν 1.500 έργα τέχνης, συμπεριλαμβανομένων παραδειγμάτων των Picasso, Munch, Matisse, στην κατοχή του Cornelius Gurlitt, γιου του διάσημου ιστορικού τέχνης και έμπορου, Hildebrand Gurlitt, ο οποίος πλούτισε από τη συνεργασία του με τους Ναζί. Πρόκειται για την περίφημη Gurlitt Collection της οποίας τα έργα είχαν κατασχεθεί κυρίως από Εβραίους συλλέκτες.
Εκτός από το μουσείο θα κατασκευαζόταν μια όπερα και μια βιβλιοθήκη κατά μήκος ενός τυπικού εθνικοσοσιαλιστικού δρόμου νότια του ιστορικού τμήματος της πόλης του Λιντς, φυσικά σε νεοκλασικά και επιβλητικά πρότυπα. Η κατασκευή υπολογιζόταν να ολοκληρωθεί μέχρι το 1950. Το μόνο αρχιτεκτονικό έργο που ολοκληρώθηκε, ωστόσο, ήταν η λεγόμενη γέφυρα Nibelungen, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι και σήμερα.
Καταληκτικά, η πολιτική αυτή του Χίτλερ αποτελεί τρανό παράδειγμα εργαλειοποίησης της τέχνης από ένα απολυταρχικό καθεστώς ή μάλλον την επιτομή του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚH ΠΗΓΗ
- he Führer’s prerogative and the planned Führer Museum in Linz, kunstdatenbank.at, διαθέσιμο εδώ
