Της Μιχαέλας Βαλερά,
Τα ψηφοδέλτια στις φετινές ευρωεκλογές αποτέλεσαν δικαίως αφορμή κοινωνικού και πολιτικού σχολιασμού. Παρατηρήσαμε υποψήφιους βουλευτές με όπλο τη στρεψοδικία και τις αρτηριοσκληρωτικές αντιλήψεις, χωρίς αιδώ, να κατακτούν έδαφος στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Πέρα από το καβαλιστικό της υπόθεσης, αυτό που μοιάζει άξιο θαυμασμού είναι το πώς τόσοι ψηφοφόροι έπεσαν θύματα πολιτικών βαυκαλημάτων- και προφανώς δεν αναφέρομαι μόνο σε αυτούς που υπηρετούν πολιτικά ρουσφέτια. Σχεδόν κάθε μία ψήφος έχει καταστεί ένα συνάλλαγμα, λίγες κρύβουν την αποδοκιμασία για την ηγεσία, ενώ ελάχιστες αντανακλούν ειλικρίνεια και σοβαρότητα. Έτσι, λοιπόν, χάρη στην κραταιά δύναμη των λαοπλάνων και των έμπιστων ψηφοφόρων τους, αναγεννήθηκε ένας τομέας της νευροεπιστήμης που ονομάζεται Νευροπολιτική (Neuropolitics).
Η φουτουριστική μέθοδος με την οποία θα μπορούσαν οι πολιτικοί ηγέτες να «διαβάζουν» τα μυαλά των ψηφοφόρων τους έμελλε να γίνει πραγματικό σενάριο, αφού ήδη οι επιστήμονες της νευροπολιτικής χρησιμοποιούν τη λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού (fMRI) για να σκιαγραφήσουν την εγκεφαλική λειτουργία κατά τη διάρκεια εκλογικών περιόδων. Αναλύοντας εγκεφαλικές απεικονίσεις προοδευτικών και συντηρητικών, οι επιστήμονες κατέληξαν σε συναρπαστικά συμπεράσματα. Η πρώτη παρατήρηση που ανατάραξε τα ήδη κεκτημένα ήταν όταν είδαν πως η ενεργότητα της περιοχής στην πρόσθια έλικα του προσαγωγίου (υποπεριοχή του εγκεφαλικού φλοιού) ήταν εμφανώς εντονότερη στα προοδευτικά παρά στα συντηρητικά άτομα. Απεναντίας, στα συντηρητικά άτομα βρέθηκε περισσότερο δραστήρια η περιοχή της αμυγδαλής. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
Με βάση την ανωτέρω μελέτη, οι επιστήμονες κατέληξαν στο ότι οι πιο συντηρητικοί διατρέχονται από εντονότερα αισθήματα φόβου, έχοντας πιο δραστήρια αμυγδαλή, ενώ οι πιο ριζοσπάστες δεν είναι τόσο ευεπίφοροι στα απειλητικά τεχνάσματα της ηγεσίας. Η αμυγδαλή, ως το κέντρο αντίληψης του φόβου, διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην λήψη αποφάσεων και κατ’ επέκταση στην διαμόρφωση εκλογικής συνείδησης. Αν, λοιπόν, ένας υποψήφιος βουλευτής εκμεταλλευτεί την «ευαισθησία» των συντηρητικών ψηφοφόρων, προσεγγίζοντας το μέλλον με αβεβαιότητα και άγχος, μπορεί να θρέψει τα αντίστοιχα αισθήματα αυτής της ομάδας πολιτών και τελικά να προσηλυτίσει μέσω ενός συναισθηματικού λόγου περισσότερους υποστηρικτές. Μια τέτοια πολιτική δε θα προσέγγιζε σίγουρα τους προοδευτικούς, αφού αυτοί έχοντας μια πιο ογκώδη πρόσθια έλικα του προσαγωγίου διαχειρίζονται καλύτερα συγκρουσιακές καταστάσεις, όπως αυτή μεταξύ λογικής και συναισθημάτων. Όσο για τους αναποφάσιστους, η διέγερση της αμυγδαλής αποτελεί σίγουρα φαρέτρα στα χέρια των δημαγωγών, διασφαλίζοντας με «βεβαιότητα» ένα ήδη αβέβαιο και απρόσιτο μέλλον.
Αντίστοιχα, η παρακολούθηση πολιτικών διαφημίσεων επηρεάζει εξίσου ποικιλοτρόπως τον εγκέφαλο ενός ψηφοφόρου. Η επινόηση προεκλογικών συνθημάτων που πυροδοτούν τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με εκδίκηση και οργή, όπως ο πρόσθιος φλοιός, έχει μεγάλο αντίκτυπο στην άποψη που θα διαμορφώσει ο εκάστοτε πολίτης, ακόμη και για κάποιον πολιτικό αρχηγό που δε γνωρίζει. Τα νευροαπεικονιστικά εργαλεία βοήθησαν, επίσης, να κατανοήσουμε και γιατί πάνω από το 50% των νέων ψηφοφόρων κατέγραψε αποχή από τους εκλογικούς θαλάμους στις φετινές Ευρωεκλογές. Βρέθηκε πως, καθώς μεγαλώνουμε, η ενεργοποίηση του ραχιαίου προμετωπιαίου λοβού γίνεται όλο και πιο συστηματική και επηρεάζει άμεσα τις εκτελεστικές λειτουργίες και τον σχεδιασμό μελλοντικών εργασιών.
Εξερευνώντας τα όρια μεταξύ ελεύθερης βούλησης και πολιτικής επιρροής, οι επιστήμονες επέλεξαν να διερευνήσουν ενδότερα την περιοχή του εγκεφάλου όπου συντελούνται οι συνειδητές εμπειρίες, τον προμετωπιαίο φλοιό. Χάρη στην εντατική έρευνα, οι απόψεις φαίνεται να αποκλίνουν με την θεωρία του επιφαινομεναλισμού, δηλαδή το ότι η υπόσταση της συνείδησης μας τρέφεται αποκλειστικά από τα εξωτερικά ερεθίσματα που δέχονται οι νευρώνες μας και τίποτα παραπάνω. Καλώς ή κακώς, οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες αποτελούν τον ένα εκ των πολλών πυλώνων της αποφασιστικότητας μας. Οι βιολογικές μας ανάγκες που βρίσκονται καταγεγραμμένες στο γενετικό υλικό, η ταξική προέλευση, ακόμα και η αγανάκτηση για την έκρυθμη και νοσούσα κοινωνία, της οποίας είμαστε μέλη, παίζουν καθοριστικό ρόλο για την διαμόρφωση της πολιτικής μας ιδεολογίας.
Αριστεροί ή δεξιοί, προοδευτικοί ή μη, όλοι μας οφείλουμε την πολιτική μας ιδεολογία, και κατ’ επέκταση την ψήφο μας, στην ιδιαίτερη εγκεφαλική μας δομή. Οι εξελίξεις στον κλάδο της Νευροπολιτικής θέτουν νέα θεμέλια για τον τρόπο που οι πολιτικοί μπορούν να ελέγχουν, κυρίως, τα συναισθήματα μας. Από εδώ και στο εξής το ερώτημα είναι: πώς θα μπορέσει ένας ψηφοφόρος να διακρίνει τον δημοκόπο από έναν ακίβδηλο ηγέτη; Πώς ένας πολίτης θα μπορέσει να αντισταθεί στα δημαγωγικά μέσα και να ψηφίσει κατά βούληση και μόνο; Η νευροαπεικονιστική τεχνολογία μέλλει να συνεχίσει να αποκαλύπτει όλο και περισσότερα μυστικά για τα νευρωνικά μας μικροκυκλώματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νευροπολιτική ή από τη δημοκρατία στον ολοκληρωτισμό των εγκεφάλων, efsyn, διαθέσιμο εδώ
- Σενάρια πολιτικής εγκεφαλοσκόπησης, efsyn, διαθέσιμο εδώ
- Neuroscience can explain why voting is so often driven by emotion, the conversation, διαθέσιμο εδώ
- Ευρωεκλογές 2024: Πώς ψήφισαν οι νέοι 17-24 ετών στην Ελλάδα, lifo, διαθέσιμο εδώ
