Της Αναστασίας Αποστολίδου,
«κι όμως παιδιά είχαμε ζήσει την αιωνιότητα σ’ ένα μικρό ένδοξο πρωινό»
Ο παραπάνω στίχος του ποιητή Τάσου Λειβαδίτη, ύψιστου νοσταλγού της παιδικής ηλικίας, αποδίδει την τρυφερότητα και την ξεγνοιασιά που διακατέχει τα παιδικά χρόνια. Φιλοσοφικές προσεγγίσεις, ψυχαναλυτικές έρευνες, κοινωνιολογικές μελέτες και λογοτεχνικά κείμενα έχουν εντρυφήσει στην επιδραστικότητα της παιδικής ηλικίας στον άνθρωπο, καθιστώντας την ένα στάδιο-σταθμό για τη συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου. Εντούτοις, κατά πόσο διαφοροποιούνται οι δυναμικές της παιδικής ηλικίας, όταν σταδιακά αναδύεται το φαινόμενο απώλειας των εγγενών χαρακτηριστικών της και αντικαθίσταται από μια πρόωρη ενηλικίωση;
Οι δύο τελευταίες γενιές, Γενιά Ζ (1997-2012) και Γενιά Άλφα (2012-2024), βίωσαν αισθητά την ολιστική εξάπλωση των κοινωνικών δικτύων, τα οποία δημιούργησαν ένα καινοτόμο ψηφιακό περιβάλλον, άρρηκτα συνυφασμένο με την ανατροφή αυτών των γενεών. Σύμφωνα με έρευνα της Focus on Tech Life, που διενεργήθηκε τον Οκτώβριο – Δεκέμβριο του 2016, «7 στα 10 Ελληνόπουλα, δηλαδή το 70,5%, που φοιτούν στο νηπιαγωγείο και το δημοτικό χρησιμοποιούν το Ίντερνετ. Η διείσδυση για ηλικίες 10-12 ετών είναι σημαντικά υψηλότερη, αφού το ποσοστό αυτό φτάνει το 84,1%.». Τα αποτελέσματα της προαναφερθείσας έρευνας, μολονότι δεν προξενούν έκπληξη, προδίδουν μια ισχυρή κοινωνική παθογένεια, στο πλαίσιο της οποίας η παιδική ηλικία θυσιάζεται στο βωμό του σύγχρονου υλισμού και της μαζοποίησης απέναντι στα κοινωνικά μέσα.
Ειδικότερα, το καπιταλιστικό πρότυπο υπερκατανάλωσης σε συγκερασμό με την κυριαρχία της ψηφιακής εποχής έχουν προκαλέσει έναν καταιγισμό νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων και κατά συνέπεια, έχουν τροφοδοτήσει την καταναλωτική ανάγκη του μέσου ανθρώπου. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, ο αριθμητικός πλεονασμός στις ηλεκτρονικές συσκευές αδιαφιλονίκητα κατακλύζει τα πρώτα στάδια της ζωής ενός παιδιού, το οποίο παύει πλέον να δημιουργεί αναμνήσεις στο εξωτερικό του περιβάλλον και, ερήμην του, εισάγεται σε ένα περιβάλλον ψηφιακής ζωής.
Η άλλοτε ανέμελη εικόνα παιδιών να πρωτοανακαλύπτουν τον κόσμο γύρω τους, να βιώνουν την αφέλεια της ηλικίας τους και την αθωότητα της παιδικής σκέψης παραχωρεί τη θέση της σε μια «απούσα» παιδική ηλικία, εφόσον το στάδιο της αγνής σύλληψης του περιβάλλοντος και της δημιουργίας τρυφερών αναμνήσεων εξαλείφεται σχεδόν ολοκληρωτικά και κυριαρχεί η βίαιη διείσδυση του παιδιού στο πλαίσιο της υπερπληροφόρησης. «Μια από τις μεγαλύτερες ευτυχίες που μπορεί να μας τύχουν στη ζωή είναι να έχουμε μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία», υποστηρίζεται στην αυτοβιογραφία της Βρετανίδας συγγραφέως Αγκάθα Κρίστι, συνειρμικά εγείροντας το εξής ερώτημα: Πώς μπορεί να οριστεί η έννοια της ευτυχίας στην παιδική ηλικία; Η εύλογη απορία που δημιουργείται εν τέλει οδηγεί σε ενός είδους ρητορικoύ ερωτήματος, εφόσον η ευτυχία ευρύτερα δεν επιδέχεται μιας αμετάκλητης προσέγγισης. Μολαταύτα, αν και δεν δύναται να οριστεί η ευτυχία στα παιδικά χρόνια, αναντίρρητα αποκλείεται η ύπαρξή της σε ένα περιβάλλον χαμένης παιδικότητας, καθώς η σχεδόν ανεπαίσθητη υφή της στην σημερινή εποχή στερεί το προνόμιο της ξέγνοιαστης ουτοπίας, που δεν διακρίνεται σε κανένα από τα επόμενα στάδια της ζωής του ανθρώπου.
Φυσικά, το φαινόμενο της χαμένης παιδικότητας εντοπίζεται και στην ενήλική ζωή του ανθρώπου, καθώς ενίοτε, στην επιδίωξη της ωριμότητας, λησμονούμε την παιδικότητά μας και καταλήγουμε σε μια επιτηδευμένη σοβαροφάνεια, καταπιεσμένη δημιουργικότητα και ένα νωθρό, συμβατικό πνεύμα. Υπό αυτό το πρίσμα, το αίτημα για επανάκτηση της ξεγνοιασιάς στην παιδική ηλικία κρίνεται πιο επιτακτικό από ποτέ, καθιστώντας ασίγαστη την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των προτύπων για την ανατροφή των παιδιών.
«και τα παιδικά μας χρόνια την ώρα του θανάτου μας θα΄ ναι εκεί και θα μας περιμένουν»
Τ. Λειβαδίτης
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τάσος Λειβαδίτης, Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα, εκδόσεις Μετρονόμος, Αθήνα, 2016
- Έρευνα: 7 στα 10 παιδιά δημοτικού χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, saferinternet4kids.gr, διαθέσιμο εδώ
