Του Βασίλη Μορφονιού,
Filmbro: Κάποιος που θεωρεί τον εαυτό του «ειδικό» σε θέματα κινηματογράφου ενώ ο ίδιος έχει επιφανειακές γνώσεις.
Cinephile: Κάποιος που λατρεύει τον κινηματογράφο ως τέχνη και έχει αρκετές γνώσεις σε αυτόν.
Για να διαβάζεις αυτό το άρθρο προφανώς σου αρέσουν οι ταινίες. Αυτό, προφανώς, δεν ίσχυε πάντα. Όλοι ξεκινήσαμε το κινηματογραφικό μας ταξίδι από διαφορετικά σημεία και ηλικίες. Κάποιοι είχαν ήδη εθιστεί, από παιδιά, στους πολύχρωμους γεμάτους περιπέτεια κόσμους της Disney και της Pixar, ενώ άλλοι μαγεύτηκαν αργότερα από την ατελείωτη φαντασία του Στήβεν Σπίλμπεργκ. Ο κινηματογράφος, όπως όλες οι τέχνες, είναι έρωτας, που χρειάζεται μια μόνο σπίθα (π.χ. μια σπουδαία ταινία) για να ανάψει μια φλόγα που κρατάει δεκαετίες.
Έχοντας ολοκληρώσει το κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel και εξαντλήσει όλα τα Star wars και Harry Potter, ο σημερινός θεατής κατά πάσα πιθανότητα θα κατευθυνθεί προς την Αγία Τριάδα του Σύγχρονου σινεμά. Αυτή περιλαμβάνει τον Πατέρα: Quentin Tarantino, τον Γιο: Chris Nolan και το κινηματογραφικό Πνεύμα: David Fincher. Είναι πρακτικά αδύνατο να βρεις έναν νεαρό φοιτητή σε κινηματογραφική σχολή γεννημένο στα τελευταία 25 χρόνια που να μην είναι φανατικός οπαδός ενός από τους τρεις. Αυτοί οι σπουδαίοι σκηνοθέτες μοντάρουν τα θεμέλια του γούστου των νεαρών σινεφίλ και διδάσκουν σεναριογραφία, μοντάζ και ατμόσφαιρα σε μελλοντικούς σκηνοθέτες.
Η θεοποίησή τους, όμως, έχει παγώσει τη διαδικτυακή συζήτηση περί κινηματογράφου από τις αρχές του 2000 και δεν επιτρέπει στους διάφορους filmbro να ανακαλύψουν και άλλες πτυχές του. Το παρόν άρθρο δεν αφορά όσους δεν έχουν εισέλθει ακόμη στη λαγουδότρυπα του σινεμά ούτε σε φτασμένους σινεφίλ, αλλά σε εκείνους που ενώ αγαπούν τον κινηματογράφο δεν έχουν ακόμα εμβαθύνει σε αυτόν. Θεωρώ πως η παρακολούθηση του έργου κάποιων σκηνοθετών διδάσκει περισσότερα απ’ ό,τι μεμονωμένων ταινιών και πιστεύω πως αυτοί οι 10 είναι απαραίτητοι για κάθε «θεοσεβούμενο» σινεφίλ. Από τον πιο προσιτό στον λιγότερο.
MARTIN SCORSESE
Ο Scorsese είναι όχι μόνο ο πιο προσιτός από τα «ιερά τέρατα» αλλά δρα και ως γέφυρα μεταξύ του σημερινού και παλιού Χόλυγουντ. Η ατελείωτη καριέρα του, που μετράει πάνω από 50 χρόνια και περιλαμβάνει 26 ταινίες και 17 ντοκιμαντέρ, ξεκινάει το 1967 με το Ποιος χτυπάει την πόρτα μου και καταλήγει στα φετινά Όσκαρ με τους Δολοφόνους του ανθισμένου φεγγαριού. Ως επί το πλείστον, η καριέρα του χωρίζεται σε δύο μέρη, τη συνεργασία του με τον De Niro (1976-1995) και τη συνεργασία του με το Di Caprio (2002-2013), ενώ οι τρεις τελευταίες του ταινίες μια σύνθεση ολόκληρης της φιλμογραφίας του (με Di Caprio και De Niro κυριολεκτικά να συναντιούνται στο Ανθισμένο Φεγγάρι). Η συνεργασία με το Di Caprio είναι ιδιαίτερα προσβάσιμη για το σημερινό κοινό καθώς αποτελείται κυρίως από ταινίες είδους (μυστήριο, έγκλημα) με γρήγορους ρυθμούς και πολλές ανατροπές χωρίς να υστερούν στα μηνύματα που περνάνε. Αυτές οδηγούν στην προηγούμενη περίοδο του Marty που περιλαμβάνει κλασσικά αριστουργήματα όπως ο Ταξιτζής, το Ορισμένο Είδωλο και Τα καλά παιδιά, μια περίοδο πειραματισμού, νιχιλισμού και μοναδικής πρωτοπορίας που εγκαινίασε (μαζί με άλλους) μια νέα εποχή για το Χόλυγουντ.
PAUL THOMAS ANDERSON
Ο Paul Thomas Anderson (PTA), παρότι ίσως δεν κυριαρχεί στη συζήτηση όσο ο άλλος πιο mainstream Anderson της εποχής μας, αποτελεί εξαιρετική μετάβαση από τον συμβατικό χολιγουντιανό κινηματογράφο στον πιο καλλιτεχνικό κινηματογράφο με υπογραφή σκηνοθέτη. Ο PTA εστιάζει σε ιστορίες που έχουν ως κινητήρια δύναμη τους χαρακτήρες τους και σκιαγραφεί αριστοτεχνικά την εσωτερική δράση. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει πως καταπιάνεται με μικρές θεματικές. Από τη γέννηση του Αμερικανικού Καπιταλισμού στο There will be Blood, την άνοδο της πορνογραφίας στο Boogie nights, έως και μια από τις πιο φιλόδοξες ιστορίες περί ανθρωπίνων σχέσεων στο Magnolia έχει μιλήσει για το σύνολο της ανθρώπινης εμπειρίας εστιάζοντας άλλοτε στην ομορφιά και άλλοτε στην αθλιότητά της.
STANLEY KUBRICK
Φθάνοντας στον Βασιλιά του αγγλόφωνου κινηματογράφου, λίγοι σκηνοθέτες έχουν τόσο απόλυτο έλεγχο πάνω στο έργο τους όσο είχε ο Kubrick πάνω στο δικό του. Παρότι οι 13 ταινίες που γύρισε δεν θα μπορούσαν να είναι πιο διαφορετικές μεταξύ τους από πλευράς πλοκής και είδους, συνδέονται όλες μέσω κοινών θεματικών και του χαρακτηριστικού κινηματογραφικού στυλ του Kubrick. Σε αντιδιαστολή με μετέπειτα σκηνοθέτες ο Kubrick λάτρευε τις ταινίες είδους καθώς του έδιναν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει τους μύθους που τα περιτριγυρίζουν (ο τρόμος στο horror, η εξερεύνηση στο scifi) για να διεισδύσει στο κοινό υποσυνείδητο των θεατών και να περάσει τα συναισθήματα και τα μηνύματα που ήθελε. Σε αντίθεση με τους ανθρωποκεντρικούς κόσμους του PTA, οι ταινίες του Kubrick δεν αφορούν ποτέ τον άνθρωπο ως μονάδα αλλά την ανθρωπότητα ως σύνολο εξετάζοντας με μικροσκόπιο τα παράλογα και παράδοξα στοιχεία της που κινδυνεύουν να την οδηγήσουν στην αυτοκαταστροφή.
Ο Kubrick χρησιμοποιεί τους χαρακτήρες του ως πειραματόζωα που διαφθείρονται από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες πέρα από τον έλεγχό τους και καταλαμβάνονται από τα ζωώδη ένστικτά τους για να δημιουργήσει συχνά προφητικές προειδοποιήσεις για το μέλλον που περιμένει την ανθρωπότητα αν δεν αλλάξει τροχιά. Αυτό που τον ξεχωρίζει από τους άλλους είναι ότι έκανε ένα αριστούργημα σε όποιο είδος δούλεψε, με ένα από τα καλύτερα horror στη Λάμψη, πολιτική σάτιρα στο Dr Strangelove, ερωτικό θρίλερ στα Μάτια Ερμητικά Κλειστά, αντιπολεμικό στο Σταυροί στο Μέτωπο ενώ πρόσθεσε το «επιστημονική» στην επιστημονική φαντασία αλλάζοντας την τροχιά του είδους για πάντα με το 2001 Η οδύσσεια του διαστήματος.
ALFRED HITCKCOCK
Έχοντας γνωρίσει δασκάλους νέου και σύγχρονου Χόλυγουντ, ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε έναν από τους θεμελιωτές του κλασσικού και του ασπρόμαυρου. Δικαίως αποκαλούμενος ως “Master of Suspense”, ο Hitchock χειραγωγούσε τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις των θεατών σαν έμπειρος μαριονετίστας. Έχοντας γυρίσει πάνω από 50 ταινίες, ο Hitchcock είχε έμφυτο ταλέντο όχι μόνο στο να δημιουργήσει σασπένς αλλά και να το διατηρήσει για όση ώρα θέλει. Οι ευρηματικές λήψεις της κάμεράς του (φτάνοντας σε σημείο να δημιουργήσει το “vertigo shot”), το μοναδικό μοντάζ του και η αλάνθαστη χρήση μουσικής ήταν μερικά από τα εργαλεία του στον έλεγχο της ψυχολογίας των θεατών. Το Rear Window παραμένει ίσως η πιο ευρηματική ταινία μυστηρίου 70 χρόνια μετά, Το Vertigo ψηφίστηκε το 2012 ως η καλύτερη ταινία όλων των εποχών, ενώ το ανατρεπτικό Psycho δημιούργησε ένα καινούριο κινηματογραφικό είδος, αυτό του slasher.
AKIRA KUROSAWA
Φεύγοντας από τον αγγλόφωνο κινηματογράφο και έχοντας πλέον προσαρμοστεί στο ασπρόμαυρο σινεμά, οδηγούμαστε στο πρόσωπο του ιαπωνικού κινηματογράφου: τον Akira Kurosawa. Σε αντίθεση με τους συμπατριώτες του της εποχής εκείνης που επικεντρώθηκαν στις παραδόσεις της Ιαπωνίας, ο Kurosawa απορρόφησε την επιρροή του αμερικανικοευρωπαϊκού σινεμά σαν ένα παιδί που ανακαλύπτει καινούργια παιχνίδια. Οι σαμουράι του παρελθόντος λειτουργούν ως μυθικές φιγούρες που περιπλανιούνται αντιμετωπίζοντας μοντέρνα προβλήματα. Οι κόσμοι του Σαίξπηρ και του Ντοστογιέφσκι ενώνονται με την ιαπωνική κουλτούρα για να δημιουργήσουν κάτι εντελώς νέο. Νιχιλισμός και Ανθρωπισμός συγκρούονται καθώς ο ίδιος ο Kurosawa χάνει ή βρίσκει την πίστη του στην ανθρωπότητα.
Ο κινηματογράφος του βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ εμπορικού και καλλιτεχνικού σινεμά (με μεγαλύτερη κλίση στο καλλιτεχνικό) κάνοντας τον προσιτό προς κάθε κοινό ενώ επηρέασε όχι μόνο Spielberg και Scorsese αλλά έδωσε στον Λούκας και την ιδέα για το Star Wars. Είτε πρόκειται για πολύωρα επικά όπως οι μυθικοί Επτά Σαμουράι, το νιχιλιστικό Ran και ο υπαρξιακός Dersu Uzala, είτε για τον άνθρωπο που έμαθε να ζει στο Ikiru, τα προβλήματα ηθικής στο High and Low και τον ανθρωπισμό του Κοκκινογένη ο κινηματογράφος του Kurosawa παίρνει τις εσωτερικές συγκρούσεις καθημερινών ανθρώπων και τις μετατρέπει σε ιστορίες ηρωισμού ή έλλειψής του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
