Του Ανδρέα-Άγγελου Σκόνδρα,
Το τελευταίο χρονικό διάστημα διαπιστώνεται πληθώρα συζητήσεων, άρθρων και τηλεοπτικών εκπομπών σχετικά με την όξυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και την πιθανή προσφυγή της χώρας μας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το ενδεχόμενο αυτό σενάριο έχει οδηγήσει την ένωση των Ελλήνων Διεθνολόγων σε πόλωση, οι οποίοι εκφράζουν αντικρουόμενες απόψεις αναφορικά με την σκοπιμότητα μιας τέτοιας ενέργειας. Αποδεικτικό στοιχείο αυτής της διαφωνίας εντοπίζεται στο δόγμα «Χάγη ή πόλεμος», το οποίο δεν μπορεί να αποτελεί ένα βάσιμο και χρήσιμο διπλωματικά επιχείρημα, αλλά είναι ένα απόλυτα εριστικό και επικίνδυνο σύνθημα. Η Ελληνική Κυβέρνηση ήδη από το 1975 ύστερα από το συνυποσχετικό των Πρωθυπουργών Κ. Καραμανλή και Σ. Ντεμιρέλ αποφάσισαν να μεταφέρουν τις ελληνοτουρκικές διενέξεις στην «αρένα» ενός διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου όπως η Χάγη, ωστόσο αυτή τους η επιδίωξη δεν τελεσφόρησε, αφού το Διεθνές Δικαστήριο δεν το δέχτηκε. Η ελληνική αυτή εξωτερική πολιτική τυγχάνει ακόμη και σήμερα ευρείας αποδοχής από το πολιτικό προσκήνιο ύστερα και από τις εξαγγελίες του Πρωθυπουργού για προσφυγή σε ένα Διεθνές Δικαστήριο.
Για μία πιο ψύχραιμη προσέγγιση αυτής της τακτικής, θα πρέπει να κατανοήσουμε τη διάρθρωση του Δικαστηρίου της Χάγης, το οποίο ιδρύθηκε στις 26 Ιουνίου 1945 ως κύριο όργανο του ΟΗΕ με την αρμοδιότητα της διευθέτησης νομικών υποθέσεων. Απαρτίζεται από 15 Δικαστές που εκλέγονται με θητεία 9 ετών από το Συμβούλιο Ασφαλείας και την Γενική Γραμματεία του ΟΗΕ και μπορεί να εκδώσει είτε γνωμοδοτήσεις είτε αποφάσεις δεσμευτικού χαρακτήρα. Εάν εξετάσουμε, λοιπόν την εσωτερική διάρθρωση του Δικαστηρίου μπορούμε να εντοπίσουμε πιθανά προβλήματα που θα δημιουργηθούν αν προσφύγουμε σε αυτό το Δικαστήριο. Αρχικά, οι δικαστές που διορίζονται κατά κύριο λόγο από το -ισχυρό- Συμβούλιο Ασφαλείας εκπροσωπούν Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες δεν είναι βέβαιο ότι θα συμπεριφερθούν με αμεροληψία, αντικειμενικότητα και αρνούμενοι συμφέροντα των χωρών τους. Παράλληλα, δε διασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις που θα εκδώσει θα εφαρμοστούν από τους αντίδικους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μη εφαρμογής της δεσμευτικής απόφασης αποτελεί η περίπτωση της διένεξης μεταξύ Κίνας – Φιλιππίνων σχετικά με την Νότια Θάλασσα και την ΑΟΖ, όπου η ηττημένη, αλλά πανίσχυρη Κίνα δεν έχει ακόμη και σήμερα σεβαστεί πλήρως την απόφαση του Δικαστηρίου της Χάγης (στις 12 7ου του 2016).
Ακόμα και με την διευθέτηση αυτών των ζητημάτων παραμένει το ακανθώδες πρόβλημα της σύναψης συνυποσχετικού μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας για τα ζητήματα που θα τεθούν επί τάπητος στη Χάγη, καθώς δε δύναται να συζητηθούν όλα τα ζητήματα των αντιμαχόμενων πλευρών. Η ελληνική πλευρά θέτει ως αποκλειστικό θέμα προς διαπραγμάτευση την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ), ενώ η Τουρκία διεκδικεί μια «βεντάλια» εθνικών διεκδικήσεων (έκταση αιγιαλίτιδας ζώνης και εναέριου χώρου, αποστρατικοποίηση των Δωδεκανήσων και νησιών Ανατολικού Αιγαίου κ.ά), οι οποίες θα αποτελέσουν ένα μεγάλο εμπόδιο στην υπογραφή αυτού του συνυποσχετικού. Εάν παρόλα αυτά δεχτούμε ότι η Ελλάδα και η Τουρκία καταλήξουν σε ένα συμβιβασμό, με ποιόν άραγε τρόπο θα εξεταστούν οι νομικές διαφορές; Στη Χάγη θα πρέπει οι δύο αντίδικοι να προσκομίσουν τις Διεθνείς Συμβάσεις και τους κανόνες διεθνούς δικαίου με τους οποίους κρίνουν ότι έχουν νόμιμες διεκδικήσεις, οι οποίες στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι αμοιβαίες.
Κατά συνέπεια, παρατηρείται ότι μια προσφυγή στη Χάγη δεν είναι βέβαιο ότι θα ωφελήσει τα ελληνικά συμφέροντα. Ακόμα και αν τελεσιδικήσει υπέρ της Ελλάδος δεν εξυπακούεται ότι μια απρόβλεπτη Τουρκία θα υποχωρήσει και θα τη δεχτεί αναίμακτα. Ένα χρόνιο λοιπόν πρόβλημα εξωτερικής πολιτικής απαιτεί ψυχραιμία, σύνεση και εθνική ομοψυχία, χωρίς βιαστικές κινήσεις και μονόπλευρη αντίληψη.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 2001 και είναι προπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει παρακολουθήσει δεκάδες σεμινάρια, ημερίδες και συνέδρια συναφή με τις σπουδές του. Παράλληλα, έχει συμμετάσχει σε προσομοιώσεις του ΟΗΕ (MUN) και σε κοινωνικές δράσεις. Τέλος, ενδιαφέρεται για την μουσική και την ανάγνωση βιβλίων, κυρίως πολιτικών δοκιμίων.
