Της Χριστίνας Τέλλη,
Ως κύστη ορίζεται μία παθολογική κοιλότητα που επενδύεται από επιθήλιο και, πιθανώς, περιέχει υγρό ή παχύρρευστο υλικό. Οι πιθανές εντοπίσεις ποικίλουν και μπορεί να περιλαμβάνουν κάλλιστα την άνω και κάτω γνάθο. Συνήθως, οι κύστεiς των γνάθων εντοπίζονται βαθιά εντός του οστού, χωρίς να είναι απίθανο να βρίσκονται και κοντά στην επιφάνεια προκαλώντας διάβρωση. Παρόλο που αναγνωρίζονται πολλαπλοί διαφορετικοί τύποι γναθικών κύστεων, στο σημερινό μου άρθρο θα επικεντρωθώ στις οδοντογενείς κύστεις, που συνιστούν, άλλωστε, την πλειονότητα των περιπτώσεων.
Οι οδοντογενείς κύστεις είναι συνήθως τυχαία ευρήματα και, γενικά, ταξινομούνται ως φλεγμονώδεις ή αναπτυξιακές. Ακτινογραφικά, έχουν χαρακτηριστική εικόνα, η οποία, όμως, μπορεί να μοιάζει με αυτή ενός επιθετικού οδοντογενούς όγκου, και γι’ αυτό ο θεράπων ιατρός πρέπει να είναι υποψιασμένος για όλα. «Ο θεράπων ιατρός;» – Δηλαδή πρέπει να ασχολούνται και οι γιατροί με τα δόντια, όχι μόνο οι οδοντίατροι; Η απάντηση είναι μία και αυτή είναι καταφατική– προφανώς και ως μελλοντικοί γιατροί, ή νέοι γιατροί, οφείλουμε να έχουμε κάποιες γνώσεις και γι’ αυτά, για να μπορέσουμε να παραπέμψουμε τον ασθενή σωστά.
Πριν αναφερθώ στις διαφορετικές υποκατηγορίες οδοντογενών κύστεων, θα θίξω κάποια βασικά γενικά σημεία περί γναθικών κύστεων, εστιάζοντας κυρίως στα κλινικά ευρήματα. Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι ειδικά οι μικρές κύστεις είναι ασυμπτωματικές –εξού και ο λόγος που η πλειονότητά τους αποτελεί τυχαίο εύρημα, όπως ανέφερα προηγουμένως. Συμπτώματα θα εκδηλωθούν σε επιπλοκή της κύστης, όπως κάποια επιμόλυνση, που θα προκαλέσει άλγος και διόγκωση ή ένα συρίγγιο, μέσω του οποίου, το υγρό της κύστης αποβάλλεται στη στοματική κοιλότητα και χαλάει τη γεύση του ασθενούς. Σε περίπτωση που η κύστη είναι ιδιαίτερα ευμεγέθης μπορούμε να παρατηρήσουμε παρεκτόπιση των ριζών των παρακείμενων δοντιών.
Μία πιθανή ιγμορίτιδα μπορεί να συνιστά επέκταση επιπλοκής μίας κύστης άνω γνάθου, ενώ μείωση της αισθητικότητας του κάτω χείλους αποτελεί επιπλοκή κύστης της κάτω γνάθου, λόγω επιμόλυνσης αυτής και προσβολής του κάτω φατνιακού νευροαγγειακού δεματίου. Η εξέταση που θα αναδείξει τις γναθικές κύστεις είναι η περιακρορριζική και πανοραμική ακτινογραφία. Η τυπική ακτινολογική εικόνα μιας κύστης είναι μία σαφώς αφοριζόμενη ακτινοδιαυγαστική περιοχή, μονόχωρη ή πολύχωρη, της οποίας τα τοιχώματα διαμορφώνονται από αντιδραστική οστεοποίηση. Σε λίγες περιπτώσεις επιπλεγμένων, ευμεγεθών κύστεων απαιτείται διενέργεια και αξονικής τομογραφίας.
Όταν ο θεράπων ιατρός δει μία τέτοια ακτινολογική εικόνα στην πανοραμική ακτινογραφία που ο ασθενής έκανε (για άσχετους λόγους), πρέπει να φέρει στον νου του τις εξής παθήσεις, μιας και δεν μπορούμε να καταλάβουμε κατευθείαν εάν πρόκειται 100% για μία καλοήθη γναθική κύστη:
- Γναθικές κύστεις
- Όγκοι (οδοντογενείς, καλοήθεις μη οδοντογενείς, κακοήθεις μη οδοντογενείς)
- Φλεγμονώδεις βλάβες
- Μεταβολικά νοσήματα
- Γενετικά νοσήματα
Εφόσον καταλήξουμε ότι όντως πρόκειται για γναθική κύστη, πρέπει να ανατρέξουμε στη μνήμη μας και να θυμηθούμε τις πιθανές επιπλοκές μίας τέτοιας βλάβης, καθώς και τη θεραπεία που θα προτείνουμε στον ασθενή για αποφυγή αυτών. Ανέφερα ήδη κάποια πιθανά σενάρια, αλλά, άλλες επιπλοκές μπορεί να είναι η απώλεια δοντιών, η υποτροπή της κύστης, στοματικές ή προσωπικές κοιλότητες, παθολογικό κάταγμα της γνάθου κτλ. Η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι μόνο η χειρουργική από εξειδικευμένο γναθοπροσωπικό χειρουργό και είναι άκρως απαραίτητη για να αποφευχθεί τόσο η επιμόλυνση της κύστης όσο και η μοιραία επιπλοκή του παθολογικού κατάγματος της γνάθου. Βέβαια, εάν μία κύστη παρουσιάζεται βραδέως εξελισσόμενη, στην αρχή μπορούμε απλά να την παρακολουθούμε, χωρίς όμως αυτό να πει ότι ο ασθενής μπορεί να αποφύγει τη χειρουργική επέμβαση.
Λίγο πριν κλείσω το σημερινό άρθρο, θα αναφερθώ σε κάποιες υποκατηγορίες των οδοντογενών κύστεων, για όσους εκτιμούν τις εγκυκλοπαιδικές γνώσεις αυτού του στυλ:
- Οδοντοφόρες (θυλακιώδεις) κύστεις
- Οδοντογενείς κερατινοκύστεις
- Ουλικές κύστεις (φατνιακές) των νεογνών
- Πλάγιες περιοδοντικές κύστεις – Βοτρυοειδής οδοντογενής κύστη
- Ενασβεστοποιούμενες οδοντογενείς κύστεις (κύστεις του Gorlin)
- Αδενικές οδοντογενείς κύστεις
- Ακρορριζικές κύστεις (περιακρορριζικές κύστεις)
Από όσες ανέφερα παραπάνω, η τελευταία μόνο αποτελεί φλεγμονώδη κύστη και οι υπόλοιπες είναι αναπτυξιακές. Μάλιστα, οι ακρορριζικές συνιστούν το 70% όλων των γναθικών κύστεων και μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε δόντι. Εδώ θα κλείσω το σημερινό άρθρο, έχοντας παραθέσει κάποια βασικά πράγματα, έτσι για να έχουμε όλοι μία μικρή ιδέα ως προς ένα θέμα που μπορεί κάποιοι από εμάς να μην είχαμε καν ιδέα ότι υφίσταται.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Odontogenic Cysts, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Anil K. Lalwani, “Σύγχρονη Ωτορινολαρυγγολογία – Χειρουργική Κεφαλής και Τραχήλου Διάγνωση & Θεραπεία“, Broken Hill Publishers, Λευκωσία, 2018
