Της Μαριάννας Μητσιώτη,
Η Ιταλίδα καλλιτέχνιδα του Μπαρόκ Αρτεμισία Τζεντιλέσκι γεννήθηκε το 1593, στη Ρώμη. Κόρη ζωγράφου και μυημένη από πολύ νωρίς στην τέχνη της ζωγραφικής μέσω του πατέρα της, Οράτσιο Τζεντιλέσκι, η Αρτεμίσια έμελλε να γράψει ιστορία της τέχνης, όχι μόνο για το ταλέντο της αλλά και για την εξαιρετική γενναιότητα και ανθεκτικότητά της απέναντι σε έναν ανδροκρατούμενο τομέα.
Η έκθεσή της αυτή, αφενός στο έργο του πατέρα της και αφετέρου στη σφύζουσα καλλιτεχνική σκηνή της Ρώμης, αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο για τη μετέπειτα πορεία της. Ωστόσο, η διαδρομή της ζωής της κάθε άλλο παρά ρόδινη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Το νεανικό της σώμα, σε ηλικία 17 ετών, σημαδεύτηκε με τον πιο σκληρό τρόπο, αφού βιάστηκε από τον επίσης ζωγράφο και φίλο του πατέρα της Αγκοστίνο Τάσσι. Εκείνη, στην προσπάθειά της να αποκαταστήσει την τιμή της, συμφωνεί να τον παντρευτεί. Όταν εκείνος αθέτησε την υπόσχεσή του, ο πατέρας της στρέφεται προς τη δικαιοσύνη. Το σκάνδαλο ήταν μεγάλο και πολυσυζητημένο. Η δίκη λειτούργησε για την Αρτεμισία σχεδόν ως μια επανάληψη του βιασμού της. Υποβλήθηκε σε έντονο έλεγχο και σωματικά βασανιστήρια προκειμένου να επαληθευτεί το φρικτό αυτό της βίωμα. Το δικαστήριο διήρκησε 7 μήνες και τελικά ο Τάσσι της καταδικάστηκε σε φυλάκιση ενός έτους, ενώ η Αρτεμισία παντρεύεται.
Παρά τη βαθιά —για κάποιους ασήκωτη— πληγή, συνέχισε να δημιουργεί και διοχέτευσε το προσωπικό της τραύμα εκεί που μπορούσε να το «ξορκίσει»: στην τέχνη της. Ντυμένο με εντάσεις και δυνατές απεικονίσεις, σχεδόν όλο το έργο της έχει ως πρωταγωνίστριες γυναίκες από μυθολογικές και βιβλικές αφηγήσεις. Οι γυναίκες αυτές είναι θαρραλέες, αποφασιστικές με ισχυρές προσωπικότητες που δεν φοβούνται τη ρήξη. Ήταν μόλις 20 ετών όταν δημιούργησε το Η Ιουδίθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη, ένα έργο που αποτυπώνει με τρόπο εμβληματικό τη βιβλική ηρωίδα Ιουδίθ και την υπηρέτριά της στην πράξη του αποκεφαλισμού του Ασσύριου, στρατηγού Ολοφέρνη. Και άλλοι σημαντικοί ζωγράφοι είχαν εμπνευστεί από το βιβλικό επεισόδιο, επομένως δεν ήταν η πρώτη φορά που αυτό είχε μεταφραστεί καλλιτεχνικά. Ωστόσο, η γηραιά μορφή της υπηρέτριας στεκόταν σε όλους τους άλλους πίνακες περιμένοντας να παραλάβει το νεκρό κεφάλι από την Ιουδίθ. Στη δική της εκδοχή, η ζωγράφος εντάσσει την υπηρέτρια ενεργά στη δράση και την απεικονίζει νέα, δυνατή και αποφασισμένη.
Η ένταση της ενέργειας των δύο γυναικών και οι εκρήξεις του αίματος βρίσκονται στον αντίποδα της αγωνιώδους προσπάθειας του Ολοφέρνη να κρατηθεί στη ζωή. Η καριέρα της από την εγκατάστασή της στη Φλωρεντία απογειώθηκε. Έγινε η πρώτη γυναίκα μέλος της περίφημης Accademia di Arte del Disegno, μιας ακαδημίας καλλιτεχνών υπό την επιρροή του Τζιόρτζιο Βασάρι. Η Φλωρεντιανή Περίοδος υπήρξε για την καλλιτέχνιδα πολύ παραγωγική. Επηρεασμένη από τον Καραβάτζιο, ανέπτυξε το προσωπικό της στυλ επιλέγοντας να κινηθεί μακριά από τα μονοπάτια των νεκρών φύσεων και προσωπογραφιών, μονοπάτια γνωστά και αγαπημένα για αρκετές συναδέλφους της. Οι παραγγελίες αυξάνονταν, συνδέθηκε με την αυλή των Μεδίκων και ζωγράφισε, μεταξύ άλλων, μια αλληγορία της κλίσης για μια σειρά τοιχογραφιών στο Casa Buonarotti που τιμούσαν τη ζωή του Μιχαήλ Άγγελου.
Ο γάμος της διαλύεται και το 1621 επιστρέφει στη Ρώμη λόγω οικονομικών προβλημάτων και έπειτα, το 1630, μετακομίζει στη Νάπολη. Οκτώ χρόνια αργότερα θα εγκατασταθεί στο Λονδίνο όπου θα συνεργαστεί μαζί με τον πατέρα της για λογαριασμό του βασιλιά Καρόλου Α’. Μετά τον θάνατο του πατέρα της το 1639, ζωγράφισε πολλά πορτρέτα και γρήγορα ξεπέρασε τη φήμη του. Αργότερα, πιθανότατα το 1640 ή το 1641, εγκαταστάθηκε στη Νάπολη, όπου ζωγράφισε πολλές εκδοχές της ιστορίας του Δαβίδ και της Μπαθσέβα, αλλά λίγα είναι γνωστά για τα τελευταία χρόνια της ζωής της.
Παρά το γεγονός ότι αντιμετώπισε τις επίμονες και βαθιά ριζωμένες φυλετικές προκαταλήψεις της εποχής της, σε έναν ανδροκρατούμενο τομέα, η φήμη της Αρτεμισίας ως κορυφαίας καλλιτέχνιδας της εποχής του Μπαρόκ παρέμεινε ακλόνητη ενώ αποτελεί ταυτόχρονα παράδειγμα χειραφέτησης και ενδυνάμωσης. Η δημοτικότητά της αλλά και οι τιμές των έργων της σήμερα αυξάνονται συνεχώς, ενώ το όνομα και η ιστορία της έχει εμπνεύσει το φεμινιστικό κίνημα διεθνώς. Η θαρραλέα αυτήν καλλιτέχνιδα πεθαίνει το 1653 στη Νάπολη.
