Της Ευαγγελίας Παλληκάρη,
1885: Ένας από τους θεμελιωτές του γαλλικού ρομαντισμού, ο ποιητής Βίκτωρ Ουγκώ αποτελεί καθοριστική προσωπικότητα για τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα, λόγω της λεπτής και επαναστατικής απεικόνισης της έννοιας της ελευθερίας. Βρέθηκε στην πρώτη γραμμή των πολιτικών γεγονότων και ήταν ένας από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες της εποχής του. Η πένα του αποτύπωσε μια περίοδο που κανένα εγχειρίδιο ιστορίας δεν θα μπορούσε να περιγράψει και έδωσε φωνή στη φιλελεύθερη συνείδηση της Γαλλίας στην πιο κρίσιμη περίοδο της ιστορίας της.
Γεννήθηκε στο Παρίσι στις 26 Φεβρουαρίου 1802 και ήταν το μικρότερο από τα τρία παιδιά του Γιόζεφ Λέοπολντ Ουγκώ. Ο πατέρας του υπηρέτησε ως μέλος της φρουράς του Ναπολέοντα μέχρι την αλλαγή της Κυβέρνησης. Η μητέρα του ήταν φιλοβασιλική, με αποτέλεσμα να χωρίσουν όταν ήταν πολύ μικρός. Ταξίδεψε με τον πατέρα του και τα αδέλφια του σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, αλλά, τελικά, έμεινε με τη μητέρα του για να αποκτήσει καλή μόρφωση. Αυτή η συμβίωση τον βοήθησε να γίνει επικριτής του ναπολεόντειου καθεστώτος, γεγονός που εκδηλώθηκε στα έργα του.
Διέπρεψε τόσο στη λογοτεχνία όσο και στα μαθηματικά, αλλά δεν ήταν καλός μαθητής. Από νεαρή ηλικία έγραφε ποίηση και θεατρικά έργα. Κέρδισε δύο φοιτητικούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και έγινε γνωστός για την ποίησή του. Το 1821, μετά τον θάνατο της μητέρας του και τον γάμο του με την παιδική του αγάπη, Adele Füser (Αντέλ Φούσερ), εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Odes et poésies diverses, η οποία είχε έντονο φιλοβασιλικό χαρακτήρα και του χάρισε μία ετήσια βασιλική επιχορήγηση από τον Λουδοβίκο ΙΗ’.
Το 1823 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, Ο Χανς του Νησιού, και το 1824 ακολούθησε η συλλογή Nouvelles Odes. Αφότου μεταφράστηκε το μυθιστόρημα στα αγγλικά, ο δημοσιογράφος Τσαρλς Νοντιέ, έχοντας ενθουσιαστεί με τη δουλειά του Ουγκώ, τον σύστησε σε καλλιτέχνες που ανήκαν στο ανερχόμενο ρεύμα του Ρομαντισμού, το οποίο σταδιακά επεκτεινόταν στη λογοτεχνία της Κεντρικής Ευρώπης. Ο κύκλος των λογοτεχνών αυτών ονομάστηκε “Cénacle” και η συναναστροφή του Ουγκώ μαζί τους είχε ως επακόλουθο την έκδοση της ποιητικής συλλογής Odes et ballades, με ποιήματα μορφολογικά επαναστατικά και θέματα αμιγώς ρομαντικά.
Όμως, η συναναστροφή του αυτή τον έκανε να απομακρυνθεί από τις αριστοκρατικές πολιτικές πεποιθήσεις του και τον έφερε κοντά στις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και στο όραμα του Ναπολέοντα. Η ποίησή του, όμως, αποτελούσε έναν αντικατοπτρισμό της μυστικιστικής και πολύπλοκης φαντασίας του, που ήταν συνδεδεμένη με την πολιτική, όπως παρουσιάζεται και στο δραματικό θεατρικό έργο Κρόμγουελ που έγραψε το 1827.
Το 1831 δημοσιεύει μία από τις γνωστότερες ιστορίες ανεκπλήρωτης αγάπης στο μυθιστόρημά του Η Παναγία των Παρισίων. Μέσα από την αναλυτική περιγραφή του καθολικού ναού που κοσμεί το κέντρο του Παρισιού, διαδραματίζεται η μεσαιωνική ιστορία του Κουασιμόδου, της Εσμεράλδας και του Φρόλω, η οποία λατρεύτηκε ιδιαίτερα από τους αναγνώστες της περιόδου, αλλά και μετέπειτα. Όσο μεγάλωνε, άρχισε να πέφτει σε μία μορφή βαριάς κατάθλιψης.
Όταν πληροφορήθηκε πως η γυναίκα του τον απάτησε με έναν στενό του φίλο, γνώρισε την ηθοποιό Ζουλιέτ Ντρουέτ, με την οποία είχε δεσμό για αρκετά χρόνια και τη συντηρούσε οικονομικά. Η μελαγχολία που χαρακτηρίζει την περίοδο αυτή της ζωής του εμφανίζεται στη συλλογή Φθινοπωρινά Φύλλα που εκδίδεται το 1831. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης Αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Γ΄, ο Ουγκώ ενεπλάκη ξανά με την πολιτική αρχικά υπέρ του ηγεμόνα και ύστερα, όσο ο δεύτερος γινόταν αυταρχικότερος. Ο Ουγκώ αντιστάθηκε με σθένος απέναντί του και κατάφερε να δραπετεύσει από τη Γαλλία στις Βρυξέλλες και ύστερα στην Αγγλία, χάρη στη βοήθεια της Ζουλιέτ. Παρέμεινε στην εξορία για περίπου 20 χρόνια, μέχρι το τέλος της ηγεμονίας του Ναπολέοντα Γ΄. Τα γραπτά του το διάστημα αυτό είναι αρχικά πολιτικά, όπως το Napoléon le Petit το 1852 και Η Ιστορία ενός Εγκλήματος.
Έχοντας χτυπηθεί από πολλές τραγωδίες στη ζωή του ο Ουγκώ, στράφηκε στο μεταφυσικό. Η εξορία διέλυσε την οικογένειά του και τον άφησε μοναχό με τη Ζουλιέτ, η οποία τον συντρόφευσε μέχρι τον θάνατό της το 1862. Το ίδιο έτος εκδίδονται Οι Άθλιοι, που αποτελεί ίσως το σημαντικότερο μυθιστόρημα όλων των εποχών, παρουσιάζοντας τις δυσκολίες της ζωής των φτωχών του Παρισιού, τις αδικίες της δικαιοσύνης, τη σημασία της ελευθερίας. Είναι μία ελεύθερη καταγραφή των γεγονότων των Ναπολεόντειων Πολέμων και έπειτα, και μία κοντινή ματιά στη ζωή τον καιρό της Αυτοκρατορίας.
Το 1871 επιστρέφει στο Παρίσι. Τότε γράφει το τελευταίο του έργο Ενενήντα Τρία, με αφορμή στα γεγονότα του 1793. Η φήμη του είναι πλέον διεθνής και θα παραμείνει γνωστός στους αιώνες. Στις 22 Μαΐου του 1885 ο Ουγκώ πεθαίνει από πνευμονία, σημαίνοντας το τέλος του σημαντικότερου Γάλλου συγγραφέα του 19ου αιώνα. Ο θάνατός του είχε μεγάλο αντίκτυπο στην Ελλάδα και το σύνολο σχεδόν του ελληνικού Τύπου κάλυψε το γεγονός της απώλειας του μεγάλου φιλέλληνα συγγραφέα, που ήταν έτοιμος να συνταχθεί με κάθε αγώνα για ανεξαρτησία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βίκτωρ Ουγκώ (1802 – 1885) Γάλλος μυθιστοριογράφος, ποιητής και δραματουργός, timesnews.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Victor Hugo, britannica.com, Διαθέσιμο εδώ
- John Andrew Frey, A Victor Hugo Encyclopedia, Εκδ. Greenwood Press, 1999
- Βίκτωρ Ουγκώ: Ο Γάλλος βάρδος του μεγαλείου της Ελληνικής Εθνικής Ιδέας, istorikathemata.com, Διαθέσιμο εδώ
